Şairle Sultan Arasında ‘İltifat’: Fuzulî’nin Kanunî Medhiyeleri

Öz Aslında bir hitabet sanatı olan ‘iltifat’, topluluk karşısında okunmak üzere düzenlenen kasidenin vazgeçilmez bir unsurudur. Muhatabı karşısında şairin konumunu görmemizi sağlayan bu sanata, diğer bütün edebî ürünlerde de rastlanır. Makale, klasik şiirde iltifatın izini süren uzun soluklu bir çalışmanın devamı niteliğindedir. Fuzulî’nin kasidelerindeki bir anlatım özelliğini ele alan bu yazı, övgü şiirlerinin önemli bir unsuru olan iltifat sanatını merkeze alarak, şairin Kanunî Sultan Süleyman ile olan ilişkisine ışık tutuyor. Fuzulî’nin Türkçe Divan’ı ve Leylâ vü Mecnûn mesnevîsinde, Kanunî’ye övgü olarak yazılmış toplam beş kaside bulunuyor. Diğer bütün övgü şiirlerinde “iltifat” sanatına yer veren şairin, bu beş şiirin dördünde söz konusu sanatı kullanmadığı görülüyor. Makalede bu sıra dışı uygulamanın ne anlama geldiği üzerinde duruluyor.

Anahtar Kelimeler:

Fuzulî, kaside, iltifât sanatı, Kanunî Sultan Süleyman, himaye

PDF

___

TANCİ, Muhammad bin Tavit, Maṭlaʻu’l-İʻtiḳād fī Maʻrifati’l-Mabda’i va’l-Maʻād, (çev. Esat Coşan, Kemal Işık), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1962.
ŞAHİN, Ebubekir S., «Medh ve hamd kavramları çerçevesinde medhiye üslubu üzerine», Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VIII-Kasîdeye medhiye: biçime, işleve ve muhtevaya dair tespitler, (haz. Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım), Klasik Yay., İstanbul 2013, s. 340-361.
ŞAHİN, Ebubekir S., “Kasîde Vadisinde Ahmet Paşa ve Nef’î”, Bursalı Şair Ahmet Paşa ve Dönemi, (ed. Bilal Kemikli), Şair Ahmet Paşa Sempozyumu, Bursa 2010, s. 138-149.
MAZIOĞLU, Hasibe, Eski Türk Edebiyatı Makaleleri, TDK. Yay., Ankara 2014.
MAZIOĞLU, Hasibe, Fuzulî Üzerine Makaleler, TDK, Ankara 2011.
MAZIOĞLU, Hasibe, Fuzulî-Hâfız: İki Şair Arasında Bir Karşılaştırma, İş Bankası Kültür Yay. Ankara 1956.
KESKİN, Ayşe Gülay, “Klasik Türk Edebiyatında Kasîde Nazım Şekli (13.-14.-15. Asırlar)”, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara 1994.
KARAHAN, Abdülkadir, Fuzulî, Muhîti, Hayatı ve Şahsiyeti, Kültür Bakanlığı, Ankara 1989.
KARAHAN, Abdülkadir, Fuzulî’nin Mektupları, İbrahim Horoz Basımevi 1948.
İNALCIk, Halil, Has-Bağçede’ Ayş u Tarab-Nedîmler Şâirler Mutribler, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2015.
İNALCIK, Halil, Şâir ve Patron: Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik İnceleme. Doğu Batı Yay., Ankara 2003.
GÜNGÖR, Şeyma, Fuzulî Ḥadīḳatü’s-Süʻedā, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1987.
DİLÇİN, Cem, Fuzulî’nin Şiiri Üzerine İncelemeler, Kabalcı Yay. İstanbul 2007.
DİLÇİN, Cem, Fuzulî Divanı Üzerine Notlar/Studies on Fuzulî’s Divan. MA: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü., Cambridge 2001.
DAĞ, Mehmet, Kur’an’da Üslup Diyalektiği İltifat (Zamanlar ve Şahıslar Arası Geçiş), Salkımsöğüt Yay, Erzurum 2008.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, “Kasîde”, Türk Dili-Türk şiiri özel sayısı-II, S. 415-416-417, 1986.
ÇALIŞKAN, Adem, Fuzûlî’nin Su Kasîdesi ve Şerhi. Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 1992.
ÇAKICI, Bilal, “Eski Türk Edebiyatında Kasîde Nazım Şekli (XVI. yüzyıl)”, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara 1996.
CANIM, Rıdvan, Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), AKM Başkanlığı Yay., Ankara 2000
AYDEMİR, Yaşar, “XVII. yy. Türk Edebiyatında Kasîde”, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara 1994.
AYAN, Hüseyin (Çev.), Fuzulî Rind ü Zāhid, MEB. Yay., İstanbul 1993.
Âşık Çelebî, Meşâ’irü’ş-şuʽarâ İnceleme-Metin, 3 Cilt, Haz. Filiz Kılıç, İstanbul Araştırmaları Yay. İstanbul 2010.
AKYÜZ Kenan vd (haz.), Fuzulî Türkçe Divan, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1958.
AKAR, Metin, Su Kasîdesi Şerhi, TDV Yay., Ankara 1994.