Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Londra Konferansı (21 Şubat 1921-12 Mart 1921)

Öz Bu çalışma, Osmanlı Devleti ile İtilaf hükümetleri arasında, 10 Ağustos 1920’de imzalanmış olan Sevr Barış Antlaşması’nın bazı maddelerinin yeniden düzenlenmesi için Londra’da 21 Şubat-12 Mart 1921 tarihleri arasında toplanmış olan Londra Konferansı görüşmelerini Osmanlı Arşivi belgeleri üzerinden incelemeyi ve değerlendirmeyi amaçlar. Sevr Barış Antlaşması, Osmanlı Devletini mali, iktisadi, askeri alanlarda denetim altına alarak; onun, egemen bir devlet olmasına izin vermeyen, aynı zamanda, devletin sınırlarını daraltan bir antlaşmadır. Sevr’in imzasından kısa bir süre sonra, bu antlaşmanın uygulanmasının mümkün olmadığı ortaya çıkmıştır. Sevr’in uygulanmayacağının ilk belirtisi, Büyük Millet Meclisine bağlı orduların, Doğu Anadolu’da Ermenistan’a karşı başarı gösterip Ermenistan ile Büyük Millet Meclisi Hükümetleri arasında 2/3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması’nın imzalanmasıdır. İkinci belirti, Sevr’in uygulanması için baskı aracı olarak kullanılan Yunan askeri hareketinin, 10 Ocak 1921’de I. İnönü Muharebesi ile durdurulmasıdır. İtilaf Devletleri, bu iki gelişmeden sonra, Sevr’in bazı maddelerini düzenlemek için hem İstanbul Hükümetini hem de Ankara Hükümetini Londra Konferansına davet etmiştir. Londra Konferansı görüşmeleri 23 Şubat 1921-12 Mart 1921 tarihleri arasında yedi celse yapılmıştır. Görüşmelerde İstanbul Hükümeti ile Ankara Hükümeti birlikte hareket etmiştir. İstanbul Hükümeti temsilcisi Tevfik Paşa, ağırlıklı olarak sözü Ankara Hükümeti temsilcisi Bekir Sami Bey’e bırakmıştır. Londra Konferansı görüşmelerinde, Sevr’in, İzmir, Doğu Trakya, Ermenistan, Kürdistan ile ilgili maddeleri görüşülmüştür. İtilaf Devletleri ekonomik ve mali konularla ilgili maddelerin görüşülmesine yanaşmamışlardır. Konferans, Yunanistan’ın İzmir ve Doğu Trakya’da uluslararası bir komisyonun inceleme yapmasını kabul etmemesi nedeniyle bir sonuca varamamıştır. İtilaf Devletleri, Büyük Millet Meclisi temsilcilerini bu konferansa çağırarak, Ankara Hükümetini diplomatik olarak tanımışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Sevr Antlaşması, Londra Konferansı, Nüfus, Milliyetler İlkesi, Arşiv

PDF

___

Hâkimiyet-i Milliye
Takvim-i Vakayi (TV)
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, 1. Dönem, 27 Şubat 1337, C. 8.
TANSEL, Selahattin (1978). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: 4, Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1. Baskı.
TANSEL, Selahattin (1978). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: 3, Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1. Baskı.
Milli Nevsal, İstanbul Kanaat Matbaası, İstanbul 1338.
JAESCHKE, Gotthard (2011) Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, Çeviren: Cemal Köprülü, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 3. Baskı.
ERİKAN, Celâl (2014). Kurtuluş Savaşı Tarihi, Hazırlayan: Rıdvan Akın, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Baskı.
ÇELEBİ, Mevlüt (2002). Milli Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
BUDAK, Ömer (2002). Sevr Barış Antlaşması, Ankara: Bilge Yayınevi, 2. Baskı.
BIYIKLIOĞLU, Tevfik (1962). Türk İstiklal Harbi, C. 1, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk (1916-1922), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2003.
BARDAKÇI, Murat (2014). İttihadçı’nın Sandığı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1. Baskı.
ATATÜRK, Mustafa Kemal (2003). Nutuk, Hazırlayan: Zeynep Korkmaz, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
BOA: MV. , Dosya: 221, Gömlek: 90.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2673, Gömlek: 3
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2674, Gömlek: 7.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2674, Gömlek: 6.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2674, Gömlek: 5.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2674, Gömlek: 4.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2674, Gömlek: 3.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2674, Gömlek: 2.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2674, Gömlek: 1.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2722, Gömlek: 11.
BOA: BEO, Dosya: 4673, Gömlek: 350468.
BOA: BEO, Dosya: 4673, Gömlek: 350469.
BOA: MV, Dosya: 221, Gömlek: 56.
BOA: MV, Dosya: 221, Gömlek: 58.
BOA: BEO, Dosya: 4673, Gömlek: 350468.
BOA: MV, Dosya: 221, Gömlek: 50.
BOA: Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), Dosya: 4674, Gömlek: 35487.
BOA: MV, Dosya: 255, Gömlek: 27.
BOA: İrade Dosya Usulü (İ.DUİT), Dosya: 37, Gömlek: 42.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2678, Gömlek: 1.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2672, Gömlek: 11.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2673, Gömlek: 1.
BOA: HR. SYS. , Dosya: 2672, Gömlek: 10.
BOA: Meclis-i Vükela Mazbataları (MV), Dosya: 221, Gömlek: 19.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA): Harici Siyasi (HR. SYS.), Dosya: 2886, Gömlek: 33.