Karagöz Gazetesi Örneğinde Osmanlı Mizahında ve Karikatüründe Çanakkale Deniz Savaşları

Bu çalışma, daha önce birçok açıdan ele alınmış olan Çanakkale Deniz Savaşlarını Osmanlı mizahındaki yansımaları açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Belirtilen dönemde Osmanlı basınının mizah içerikli tek yayın organı olan Karagöz gazetesi, çalışmanın temel kaynağı durumundadır. Savaş durumunun olağan dışı koşullarında bu gazete de yayınlarını diğer basın organları gibi Osmanlı karargâhından yapılan resmî açıklamalar çerçevesinde sürdürmek zorunda kalmıştır. Ancak diğerlerinden farklı olarak savaşla ilgili gelişmeleri kendi mizah anlayışı içerisinde yorumlayıp yoğurduktan sonra okuyucularına aktarmıştır. İngiliz-Fransız birleşik filosunun Çanakkale istihkâmlarına düzenlediği ağır bombardımanları her defasında küçümseyip alaya alarak kamuoyuna moral ve güven duygusu aşılamaya çalışmıştır. Anlamlı mesajlar içeren karikatürlerini adeta bir psikolojik harp unsuru olarak kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale Savaşları, Karagöz Gazetesi, Osmanlı mizahı, Osmanlı basını, 1. Dünya Savaşı

Gallipoli Naval Campaign in Ottoman Humour and Cartooning in a Sample of Karagoz Newspaper

This study intends to analyse Dardanelles Maritime Campaign, which was already dealt in many aspects, in terms of reflections in Ottoman humour. As being the only media organ with humorous content in Ottoman press at the specified period, Karagoz newspaper is the main source of the study. In the extraordinary circumstances of warfare the newspaper also had to keep publication in the framework of official statements made by the Ottoman headquarters as other media organs did. But unlike the others, it submitted war-related developments to followers after having them rendered in its own sense of humour. By underestimating and insulting the allied naval bombardments of heavy fortifications in Dardanelles, it endeavored to engrain moral and confidence in the public, simply used ironic comics as an element of psychological warfare

Keywords:

The Gallipoli (Dardanelles) Campaign, Karagoz newspaper, Ottoman humour, Ottoman press, World War I,

PDF

___

Gazeteler
Karagöz
Sabah
Tanin
Tasvir-i Efkâr
Turan
Kitap ve Makaleler
Akbaba,Bülent, İnkılap Tarihi Öğretimi İçin Bir Kaynak: Karagöz Dergisi, Kastamonu Eğitim Dergisi, XXII/2 (Mayıs 2014), s. 731-742.
Alkan, Necmettin, Alman, İngiliz ve Fransız Karikatürlerinde Sultan II. Abdülhamid ve Türk Algısı Sultan II. Abdülhamid Sempozyumu (20-21 Şubat 2014, Selanik), III, Ankara: TTK Yayını, 2014, s. 333-348.
Atabey, Figen, İngiliz Savaş Konseyinin Çanakkale Stratejisi, Çanakkale Muharebelerinin İdaresi/Komutanlar ve Stratejiler , ed. Lokman Erdemir-Kürşat Solak, Çanakkale: Çanak- kale Valiliği Yayınları, 2015, s. 35-68.
Atabey, Figen, Çanakkale Savaşlarının Deniz Cephesi,(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Anka- ra Üniversitesi, Anakara 2010.
Avcı, Halil Ersin -Mehmet Ali Bingöl, Çanakkale Savaşı Karikatürleri, İstanbul: Truva Yayın- ları, 2006.
Çeviker, Turgut, Tanzimattan Cumhuriyete Türk Karikatürü, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, IV, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985, s. 1101-1108.
Çoruk, Ali Şükrü, Çizgilerin Gücü Adına, Derin Tarih , Özel Sayı: 1 (2014), s. 92-97.
Çulcu, Murat, İkdam Gazetesinde Çanakkale Cephesi, I, İstanbul: Kaptan Yayıncılık, 2004.
Erdemir, Lokman, Sebep ve Sonuçlarıyla Çanakkale Savaşları (Sosyal Tarih Açısından), (Ya- yınlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Üniversitesi,İstanbul 2008.
Esenkaya, Ahmet, Çanakkale Savaşları Sürecinde Türk Basını, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı: 1 (2003), s. 36-63.
Eski Harfi Türkçe Yayınlar Kataloğu, I, Ankara: Milli Kütüphane Yayınları, 19187, s. 136-137.
Hatip, Murad, Çanakkale Cephesinin Lojistik Desteklenmesi, Barbaros Zırhlısının Batırılışı, Güverte Albay Nevres Tümerin Yayınlanmamış Beyanları, Çanakkale Muharebelerinin İdaresi/Komutanlar ve Stratejiler , ed. Lokman Erdemir-Kürşat Solak, Çanakkale: Çanak- kale Valiliği Yayınları, 2015, s. 317-332.
Heinzelmann, Tobias, Osmanlı Karikatüründe Balkan Sorunu 1908-1914, İstanbul: Kitap Ya- yınevi, 2004.
Herbert, Aubery -Henry Morgenthau, Devler Ülkesinde Devler Savaşı/Çanakkale , çev. Seyf Say, İstanbul Ataç Yayınları, 2005.
İbar, Gazanfer, Propaganda Haritalarında Büyük Savaş, Atlas Tarih, Sayı: 30 (2014), s. 138- 143.
Karakaş, Nuri, İtalyan Donanmasının Çanakkale Boğazı Saldırısında Bir Kahraman: Topçu Onbaşı Yusuf (Erdil), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi,XXXII//54 (20013), s. 79-106.
Kılıç, Sibel, Contribution Of KaragozHumour Magazine (1908-1955) To Sociocultural Trans- formations Of Te Turkish Society Which Derives Its Sources From Te KaragozHu- mour Practices And Its Importance Trough Te Perspective Of Te Turkish Cultural Histor,Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, IV/16 (Kış, 2011), s. 238-247.
Kılınç, Aziz, Üstünlük Kuramı Bağlamında Harp ve Mizah, Milli Folklor, Yıl:19, Sayı:73 (2007) s. 55-60.
Koloğlu, Orhan, Basın , Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, II, İstanbul: Kültür Bakanlı- ğı-Tarih Vakfı ortak yayını, 1994, s. 69-73.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre: III, İçtima Senesi I, Cilt I, Ankara: TBMM Basımevi, 1991.
Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi, I, yay. haz. Kemal Gurulkan vd.,İstanbul: Başba- kanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, 2013.
Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri, I, yay. haz. Muzafer Albayrak vd.,Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını, 2005.
Özen, Neslihan, Türk Basınında (Tanin, İkdam, Tercüman-ı Hakikat, Vakit, Servet-i Fünun) Çanakkale Savaşları (1914-1918), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Erciyes Üniversi- tesi, Kayseri 2004.
Pomiankowski, Joseph, Osmanlı İmparatorluğunun Çöküşü/1914-1918, I. Dünya Savaşı, çev. Kemal Turan, , İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1997.
Sanders, Liman von, Türkiyede Beş Sene , yay. haz. Muzafer Albayrak, İstanbul: Yeditepe Ya- yınevi, 2007.
Selahaddin Adil Paşa, Çanakkale Cephesinden Mektuplar-Hatıralar, yay. haz. Muzafer Albay- rak, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2007.
Selçuk, Mustafa, Çanakkaleye Denizden İlk Bombardımanlar ve Başkent İstanbul, Çanakka- le Muharebelerinin İdaresi/Komutanlar ve Stratejiler, ed. Lokman Erdemir-Kürşat Solak, Çanakkale: Çanakkale Valiliği Yayınları, 2015, s. 69-81.
Sevinçli, Efdal, Cinsel Bilgileri Öğrenirken Sağdıcımız Karagöz: Karagöz Evleniyor (1913) Oyunu, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 27: 2009/1, s. 33-49.
Ulusoy, Belkıs, Çanakkale Savaşlarının Türk ve Dünya Basınındaki Yansımaları, İstanbul Üni- versitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 21 (2005), s. 63-70.
Yeni Mecmua/Çanakkale Özel Sayısı, yay. haz. Muzafer Albayrak-Ayhan Özyurt, İstanbul. Yeditepe Yayınevi, 2006.