İslam Dünyasının İlk Tıp Ansiklopedisi Firdevsü'l-Hikme ve Müellifi ?Ali b. Sehl Rabban Taberi: Hayatı ve Eserleri

Bir fizikçi, bilim adamı ve düşünür olan ‘Alī b. Sehl Rabbān et-Ṭaberī, Sehl Rabbān et-Ṭaberī’nin oğludur. Ali, eğitimli ve aydın bir Hristiyan ailenin evladı olarak dünyaya geldi. Felsefeye, tıbba ve dini konulara dair pek çok eser kaleme aldı. Özellikle onun Firdevsü’l-ḥikmet isimli eseri, alanında ilk kez yazılan ve tıbbi bilimlerin bütün dallarını içeren bir tıp ansiklopedisidir. Bu makale, ‘Alī b. Sehl et-Ṭaberī’nin felsefi, dini ve tıbbi çalışmalar açısından Müslüman mirasına olan kayda değer katkısının önemini ortaya koymaktadır. Zengin kaynakça, makalede ele alınan konuları desteklemekte ve müstakbel okumalara güvenilir bir kaynak teşkil etmektedir

The First of the Islamic World Encyclopedia of Medicine and Author of Firdevsü'l-Hikma ? Ali b. Sahl Rabban al-Tabari: The Life and Works

As a physician, scientist and philosopher, ‘Alī b. Sahl Rabbān al-Ṭabarī was the son of Sahl Sahl Rabbān al-Ṭabarī. ‘Ali was born in the educated and intellectual Christian family. He wrote many books on philosophy, medicine and religious matters. Particularly, his Firdaws al-ḥikma is the first ever written medical encyclopaedia which incorporates all the branches of the medical sciences. This article demonstrates how important ‘Alī b. Sahl al-Ṭabarī’s contribution was significant in Muslim heritage in terms of philosophical, religious and medicinal works. A rich bibliography backs the arguments of the articles and provides a solid basis for further reading

___

  • Adang, Camilla, Muslim Writers on Judaism and the Hebrew Bible: From Ibn Rabbān to Ibn Hazm, Leiden 1996.
  • Ali b. Husayin al-Mas’ūdī, Murūj al-zahab wa ma’ādīn al-Jawhar. Ed. M. Muhyiddin Abdulhamīd, Kahire 1948, Beirut 1964-5.
  • Ali b. Muhammad b. al-Athīr, al-Kāmil fi al-Tārīkh, ed.C. J. Tornberg, Leiden 1851.
  • Ali b. Rabbān al-Ṭabarī, al-Dīn wa al-dawla, ed. Ādil Nuwayhiz, Beyrut 1973.
  • Ali b. Rabbān al-Ṭabarī, Ar-Radd ‘alā-n-Nāṣārā de ‘Ali at-Ṭabarī, ed. I. A. Khalifa - W. Kutsch, Beyrouth: Imprimerie Catholique, 1959.
  • Ali b. Rabbān al-Ṭabarī, Firdaws al-ḥikma fī al-tibb, ed. by M. Z. Al-Siddiqī, Gibb Memorial, Matba’ Āftāb, Berlin 1928.
  • Arnaldez, R., Le Paradis de la sagesse du medecin ‘Ali b. Rabbān al-Ṭabarī,” Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievale, 8 (1997), s. 389-402.
  • Aydın, Fuat, “Ali b. Rabbān et-Taberī Hayatı ve Eserleri”, Sakarya Üniversitesi, İlahiyat Fakül- tesi Dergisi, I (1996), s. 303-331.
  • Aydın, Fuat,“Ali b. Rabbān et-Ṭaberī’nin Kitābu’d-Dīn ve’d-Devle Adlı Eseri ve İsbāt-ı Nübüvve Geleneğindeki Yeri,” Usul, 6 (2006), 27-56.
  • Aydin, Fuat, Ali b. Rabbān et-Ṭaberī ve Eseri er-Red ale’n-Nasārā, Yayınlanmamış Yüksek Li- sans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul 1994.
  • Bagdatli İsmail Pasha, Hadiyyat al-’ārifīn, Asma al-muallifīn wa asār al-musannifīn, trans. Kilisli Rifat Bilge; ed. İbnülemin Mahmūd Kemal İnal, Avni Aktuç, C. I, Milli Eğitim Ba- kanlığı, Ankara 1955.
  • Belguedj, Moh. Salah., “L’embryologie chez le medecin Ali Rabbān al-Ṭabarī et dans le com- mentaire coranique de Fahr al-Din al-Razi,” Actas V. Cong. Int. Filos. Med. I, 1979, s. 551- 561.
  • Bouyges, S. J. Von Maurice, “Nos informations sur ‘Aliy ibn Rabbān at-Tabary,” Mélanqes de la Faculté Orientale, 28 (1949-50), s. 67-114.
  • Bouyges, S. J. Von Maurice, “Aliy Ibn Rabbān at-Tabariy”, Der Islam, XXII (1935), s. 120-121.
  • Brockelmann, Carl, Geschichte der Arabischen litterature, Leiden: E. J. Brill, 1943, I, 231, 265, 1898; supp. I (1937).
  • Browne, Edward G., Arabian Medicine, Cambridge 1921.
  • Christian-Muslim Relations: A Bibliographical History Volume 1 (600-900), ed. David Thomas and Barbara Roggema, E. J. Brill, Leiden 2009.
  • Elgood, Cyril, A Medical History of Persia and the Eastern Caliphate: From the Earliest Times until the Year A.D. 1932, Cambridge University Pres, Reissue edition, Cambridge 2010.
  • Faddegon, J. M., “Notice critique sur le Firdausu’l-ḥikmat or Paradise of wisdom de ‘Ali b. Rabbān al-Ṭabarī”, edited by M. Z. Siddiqi,” Journal Asiatique, 218 (1931), s. 327-352.
  • Flügel, G. L., Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, XIII, Leipzig/Wiesba- den 1846.
  • Friedman, R, “The story of scabies. IV. At-Ṭabarī: discoverer of the acarus scabiei,” Medical Life, 45 (1938), s. 163-76.
  • Gilliot, Claude, “Textes Arabes Anciens Édites en Égypte au Cours des Années 2004-2006,” Mélanges Institut Dominicain des Études Orientales, XXVIII (2010), Cairo, s. 295-300.
  • Hamarneh, Sami Khalaf, Index of Manuscripts on Medicine and Pharmacy in the Zahiriyyah Library, Damascus 1969.
  • Hamarneh, Sami Khalaf, “Al-Ṭabarī”, in Encyclopedia of the History of Science, Technology and Medicine in Non-Western Cultures, Ed. Helaine Selin, London; Dordrecht: Kluwer Aca- demic, 1997, s. 930.
  • Hamarneh, Sami Khalaf, Health Sciences in Early Islam,ed. Munawar A. Anees, C. II, Zahra Publications, Texas 1983.
  • Hamarneh, Sami Khalaf,”Al-Ṭabarī, Abu’L-Ḥasan ‘Alī Ibn Sahl Rabbān,” in Complete Dictio- nary of Scientific Biography, 2008. Encyclopedia.com. captured on 25 Sep. 2011.
  • Hamarneh, Sami Khalaf, “Contributions of ‘Ali at-Ṭabarī to ninth-Century Arabic Culture,” Folia Orientalla, 12 (1970), s. 91-101.
  • Haque, Amber, “Psychology from Islamic Perspective: Contributions of Early Muslim Scholars and Challenges to Contemporary Muslim Psychologists”, Journal of Religion and Health, 43 (4), 2004, s. 357–377.
  • Ibn ‘Abū Usaybi’a, ‘Uyūn al-Anbā fī tabaqāt al-atibbā, ed. Nizār Riza, Beyrut 1965.
  • Ibn Jarīr al-Tabāri, Tārih al-umam wa al-muluk, ed. M. Abu al-Fadl Ibrahim, IX, Dar al- Savaydan, Beirut t.y.
  • Ibn al-Nadīm, Kitāb al-Fihrist (completed 376/987), ed. Rizā Tajaddud, Tahran 1971.
  • Ibn Isfandiyār, Tārīkh-i Tabaristān, ed. and translation by E. G. Browne, Leiden 1905.
  • Ibn Kathīr, al-Bidāya wa al-Nihāya, C. I, Cairo 1932.
  • Ibn Khallikan, Vafayāt al-‘a’yān wa anbā u abnā al-zamān, ed. Ihsan Abbas, C. IV, Beirut 1968.
  • Jamāl al-Dīn al-Qiftī (d. 1248), Tārīkh al-hukamā, ed. Julius Lippert, Leipzig, Dietrich, 1903, s. 31, 167, 187.
  • Kahhala, O. R. Mujam al-mu’allifīn, Tarajim al-musannifin fī al-kutub al-Arabiyya, C. VII, Maktabak al-muthanna, Beirut t.y.
  • Kaya, Mahmut, “Firdevsü’l-Hikme”, İslam Ansiklopedisi, C. XIII, Türkiye Diyanet Vakfı, İstan- bul 1996, s. 131-132.
  • Kemal Samerrai, Muhtasaru Tārīkh al-tıbb al-Arabi, C. I, Dārü’l-Hürriyye, Bağdad1984.
  • Khalifa, I. A., - W. Kutsch, “Ar-Radd ‚ ala-n-Nasārā de ‘Ali at-Ṭabarī,” Mélanges de l’Université Saint Joseph, 36 (1959), s. 113-148.
  • Leclerc, Lucien, Histoire de la Médecine Arabe, Paris, 1876, I, 292-293.
  • Margoliouth, D. S., “On the book of Religion and Empire by ‘Ali b. Rabbān al-Tābari,” Procee- dings of the British Academy, 16 (1930), s. 164-182.
  • Marra, Ornella, “La flebotomia nel Firdaws al-ḥikma di ‘Ali ibn Rabbān al-Ṭabarī”, in Studi arabo-islamici in onore di Roberto Rubinacci nel suo settantesimo compleanno 2 volumi, Napoli, 1985, s. 398-428.
  • Matvievskaya G. P., and B. A. Rozenfeld, Matematiki i astronomy musul’manskogo srednevekov’ya i ikh trudy (VIII-XVII vv.), C. II Moscow 1983.
  • Meyerhof, Max, “Ali at-Ṭabarī’s ‘Paradise of Wisdom,’ One of the Oldest Arabic Compendiums of Medicine,” Isis, 16 (1931), s. 6-54.
  • Meyerhof, Max, “Alī ibn Rabbān at-Tabarī, ein persischer Arzt des 9. Jahrhunderts n. Chr.,” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 85 (1931), s. 38-68.
  • Meyerhof, Max, “Ali Ibn Rabbān at-Ṭabarī,” Zeitschr. d. Deutschen Morgenland. Gesellschaft, 10 (1931), s. 38-68.
  • Meyerhof, Max, “On the Transmission of Greek and Indian Science to the Arabs,” Islamic Culture, 11 (1937) s. 17-27.
  • Mingana, A., “Remarks on Ṭabarī’s Semi-Official Defence of Islam”, Bulletin of the John Rylands Library, IX/1 (1925), s. 236-240.
  • Muhammad ash-Shahrazuri (d. 647/1250), Tawarikh al-Hukama, ms. no. 990 in Raghib Pasha Library of Istanbul fol. 214B-215A.
  • Muhammad b. Jarīr al-Ṭabarī, Tārīkh al-rusul wa al-mulūk, ed. M. J. de Goeje, II, Leiden 1879- 1901.
  • Muhammed Ferid b. Abdirrezzak b. Muhammed, Muhammed Kürd Ali, Kunūz al-ajdād, Dār al-Fikr, Damascus 1984.
  • Muhammed Ferid b. Abdirrezzak b. Muhammed, Muhammed Kürd Ali, “ Kunūz al-ajdād”, Macallat Majma’ al-‘iIm al-Arabi, XXII/7-8 (1947), s. 304, 306.
  • Muhammed Kamil Hüseyin, al-Mujaz fī Tārīkh al-tibb wa al-saydaliyya ‘ind al-Arab, al- Munazzamat al-Arabiyya.
  • Nasr, Seyyed Hossein, Islamic science an illustrated study, World Islam Festival Publication, 1976.
  • Nasr, Seyyed Hossein, “Life Sciences, Alchemy and Medicine”, The Cambridge History of Iran, ed. Richard Nelson Frye, C. IV, CambridgeUniversity, Cambridge 1975.
  • Newman, N. A., “’Ali Ṭabarī’s “Book of Religion and Empire””, in The early Christian-Muslim dialogue : a collection of documents from the first three Islamic centuries, 632-900 A.D., translations with commentary, Hatfield, Pa.: Interdisciplinary Biblical Research Institute, 1993, s. 547-584.
  • R., Mo., “Ali ibn Sahl ibn Rabbān al-Ṭabarī”, Encyclopaedia Judaica, ed. Cecil Ruth, Jerusalem: Keter Publishing House, C. II, s. 632.
  • Reddy, D. V. Subba, “Indian Medicine in Firdausu’l-ḥikmat of Ali Raban-al-Ṭabarī,” Bulletin of the Departmen of History of Medicine, C. I (1963), s. 26-49.
  • Rihab, Mohammad, “Der Arabische Arzt at-Ṭabarī, Übersetzung einzelner Abschnitte aus se- inen Hiporatischen Behandlungen, von Mohamed Rihab,” Archiv für Geschichte der Me- dizin, 19 (1927), s. 123-168.
  • Rosenfeld, B. A. and E. Ihsanoglu (2003). Mathematicians, Astronomers, and Other Scholars of Islamic Civilization and Their Works (7th–19th c.). IRCICA, Istanbul 2003.
  • Sahl Ibn Bishr, ed. Lambert M. Shurhone, Miriam T. Timpledon, Susan F. Marseken, Publis- her: VDM Verlag Dr. Mller AG & Co. Kg, 2010.
  • Samir, Khalil, “La Réponse d’al-Safi ibn al-‘Assāl A la Réfutation des Chrétiens de ‘Alī al-Ṭabarī,” in Parole de L’Orient, 11 (1983), s. 281-328.
  • Sarton, George, Introduction to the History of Science, vol. 1, Baltimore 1927.
  • Schachter, M., “Un médecin perse du IXe siècle, d’Origine Chrétienne Ali ibn Rabbān at- Ṭabarī,” Bulletin de la Société Française d’Histoire de la Médecine, 26 (1932), s. 165-170.
  • Schmidtke, Sabine, “Abū al-Husayn al-Basrī and his transmission of Biblical Materials from Kitāb al-Dīn wa-al-Dawla by Ibn Rabbān al-Ṭabarī: The Evidence from Fakhr al-Dīn al- Rāzī’s Mafātīh al-ghayb,” in Islam and Christian-Muslim Relations, XX/2 (April 2009), s. 105-118.
  • Schmucker, Werner, Die pflanzliche und mineralische Materia Medica im Firdaus al-ḥikma des Ṭabarī,” (Bonner Orientalistische Studien, Neue Serie, Bd. 18.) [ii], s. 551 [Bonn]: Selbstverlag des Orientalischen Seminars der Universität Bonn, 1969 and Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 33 (1970), s. 691-691.
  • Sezgin, Fuat, Geschichte des Arabischen Schrifttums, C. III, E. J. Brill, Leiden 1995.
  • Siggel, A., “Die indischen Bücker aus dem Paradies der Weisheit über die Medicine des ‘Ali ibn Sahl Rabbān at-Ṭabarī,” Übersetzt und erläutert, Abhandlungen der Geistes-und- Sozialwissenschaftlichen Klasse der Akademie der Wissenschaft, u. d. Literatur, Nr. 14, Wiesbaden 1950, s. 1097-1152.
  • Siggel, A., “Die Propädeutischen Kapital aus dem Paradies der Weisheit über die Medizin des ‘Ali b. Sahl Rabbān at-Ṭabarī,” in, Akademie der Wissenschaften und der Litteratur, Ab- hand. Geistes-undSozialwissensch. Klasse, Wiesbaden, 1953, s. 109.
  • Siggel, A., “Gynakologie, Embryologie und Frauenhygiene aus dem ‘Paradies der Weisheit über die Medizin des Abu Hasan ‘Ali b. Sahl Rabbān at-Ṭabarī nach der Ausgabe von Dr. Zubair as-Siddiqi, 1923,” Übersetzt und erläutert von A. Siggel, in Quellen Studien Geschichte der Naturwissenschafte Medizin, Berlin, Springer, 8 (1941), parts 1 and 2, s. 216-272.
  • Steinschneider, M., Die arabische Literatur der Juden, Frankfurt 1902.
  • Subba, Reddy, D. V., “Indian medicin in Arabian treatises on Firdausu’l-ḥikmat of Ali b, Rabbān al-Ṭabarī,” Bulletin of the department of the history, of Medicine, 1 (1963), s. 26-49.
  • Suter, Heirich., Die Mathematiker und Astronomen der Araber und ihre Werke, Druck und Verlag von B. T. Teubner, Leipzig 1900.
  • Taylan, Necip, “Ali b. Rabbān et-Ṭaberī”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, II, İstanbul 1989, s. 343- 436.
  • Thomas, David, “‘Ali ibn Rabbān al-Ṭabarī: A Convert’s assessment of his former faith,” in Christians and Muslims in dialogue in the Islamic Orient of the Middle Ages, ed. Martin Tamcke, Beirut: Orient-Institut; Ergon Verlag in Kommission, Würzburg 2007, s. 137- 156.
  • Thomas, David, “al-Ṭabarī,” in The Encyclopaedia of Islam, New Edition, C. X, E. J. Brill, Leiden 2000.
  • Ullmann, M., Die Medizin im Islam, Leiden 1970.
  • Williams, L. F. Rushbrook, “A ninth-century defence of Islam,” Islamic Culture, 8 (1934), s. 109-110.
  • Wüstenfeld,F., Geschichte der arabischen Ärzte und Naturforscher, Göttingen 1840.
  • Yāqūt al-Hamawī (d. 1229), Dictionary of Learned Men, ed.D. S. Margoliouth, VI, Luzac, Lon- don 1931.
  • Yāqūt al-Hamawī, Mu’jam al-‘Udabā, ed. Ahmad Farid Rifai, C. VI, Cairo 1936-38.
  • Zahīr al- Dīn ’Alī Baythaqī (d. 1170), Tārīkh hukamā al-Islām, ed. Muhammad Kurd ’Alī, Arab Academy, Damascus 1946.