Courtgi (Gürcü) Bahr-i Sefid (L’egee) Vapur Kumpanyası, 1883-1911
Öz
Courtgi Bahr-i Sefid Vapur Kumpanyası Osmanlı Devleti’nin son döneminde
sivrilmiş bir yerli sermaye ürünü olarak 1883-1911 yılları arasında faaliyet
göstermiştir. Kurucusunun milliyeti, yabancı kaynaklarda Osmanlı Devleti’nin
içinde geliştiği ekonomik ve siyasî ortamdan ziyade 19. yüzyılın sonlarına
doğru gelişen Yunan deniz taşımacılığı ve ticaret filosu tarihinin bir parçası
olarak değerlendirilmeye çalışılmasına sebebiyet vermiştir. Söz konusu
yaklaşım, tarihi gerçeklik açısından gözden geçirilmelidir. Bu çalışmada
Courtgi Vapur Kumpanyası Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılın sonunda deniz
taşımacılığı konusundaki ihtiyaçları ve Osmanlı tebaası bir sermaye sahibinin
bu ihtiyaçları iyi görerek, değerlendirmesi düzleminde ele alınacaktır.
___
- YILDIZ, Özlem, Osmanlı Devleti’nde Deniz Ticareti (1908-1914), İstanbul: Tarihçi Kitabevi, 2014.
- UYGUN, Süleyman, “Karadeniz Sularında Fransız Paquet Vapur Kumpanyası (1878-1914)”, Karadeniz
İncelemeleri Dergisi, 20, Trabzon: Serander Yayınları 2016, s. 137-172.
- TUTEL, Eser, Şirket-i Hayriye, İstanbul: İletişim Yayınları, 20083
- TUTEL, Eser, Seyr-i Sefain. Öncesi ve Sonrası, İstanbul: İletişim Yayınları 20063.
- SİFNEOS, Evridiki, “P. M. Courtgi and the Birth of A Greek-Ottoman Liner Company, The Aegean
Steamship Company” Following the Nereids. Sea Routes and Maritime Business, 16th-20th
Centuries, eds: Maria Christina Chatziioannou and Gelina Harlaftis, Athens 2006, s. 122-135.
- “Sevahil-i Şahane Ticareti Bahriyesinin Tevsi ve Terakkisi Hakkında Nizamname”, Düstur (Birinci Tertip),
V, Ankara: Başvekâlet Matbaası 1937, s. 341-345.
- SARIYILDIZ, Gülden, “Mısır’da Kurulan Mecidiye Vapur Kumpanyası ve Faaliyetleri”, Türk Kültürü
İncelemeleri Dergisi, 9, İstanbul 2003, s. 17-36.
- ÖNDEŞ, Osman, Vapur Donatanları ve Acenteleri Tarihi, İstanbul: İMEAK Deniz Ticaret Odası Yayınları
2013.
- Midilli Bankası Hissedârânının fî 8 Mayıs sene 1]309 tarihinde Mösyö Leonida Zarifi’nin Riyaseti Tahtında
Münakid İkinci Meclis-i Umûmîsinde Kıraat Olunan İdâre Meclisinin Layihası, Neologos Matbaası.
- KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Osmanlı Buharlı Gemi İşletmeleri ve İzmir Körfezi Hamidiye Şirketi”,
Çağını Yakalayan Osmanlı. Osmanlı Devleti’nde Modern Haberleşme ve Ulaştırma Teknikleri, yay.
haz. Ekmeleddin İhsanoğlu, Mustafa Kaçar, İstanbul: IRCICA Yayınları 1995, s. 165-206.
- KÜÇÜKALİOĞLU, Sema, İdare-i Mahsusa, Kuruluşu, Faaliyetleri ve Sosyo-Ekonomik Etkileri, Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, İstanbul 1999.
- KOMATSU, Kaori, “XIX. Yüzyıl Osmanlı-İngiliz Deniz Ticareti Münasebetlerinde “Kabotaj” Meselesi”,
Osmanlı, III, ed. Güler Eren, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999, s. 371-379
- KAİTATZİDİS, Michael Ant., Atmoploia Aigaiou P.M. Kourtzēs & Sia, 1883-1911/Aegean Steam
Navigation P. M. Courtgis & Co. 1883-1911, Patra: Ekdoseis To Donti, 2009.
- Indicateur Ottoman Illustré: Annuaire-Almanach Du Commerce, de L’administration et De La Magistrature,
1885, Constantinople: Cervati Frères & D. Fatzea, 1885.
- Indicateur Ottoman Illustré: Annuaire-Almanach Du Commerce, de L’administration et De La
Magistrature, 1883, Constantinople: Cervati Frères & D. Fatzea, 1883
- Indicateur Ottoman Illustré: Annuaire-Almanach Du Commerce, de L’administration et De La Magistrature,
1881, Constantinople: Cervati Frères & D. Fatzea, 1881
- HULKİENDER, Murat, Bir Galata Bankerinin Portresi George Zarifi 1806 - 1884, İstanbul: Osmanlı
Bankası ve Araştırma Merkezi Yayınları 2003.
- HARLAFTİS, Gelina, A History of Greek-Owned Shipping. The Making of an International Tramp Fleet,
1830 to the Present Day, London-New York: Routledge 2005.
- HARLAFTİS, Gelina, KARDASİS, Vassilis, “International shipping in the eastern Mediterranean and the
Black Sea Istanbul as a maritime centre, 1870–1910” Mediterranean Response to Globalization
before 1950, eds. Şevket Pamuk, Jeffery G. Williamson, London: Routledge 2000, s. 233-265.
- “Ereğli Maden Kömürlerinin Yalnız Dahili Resm-i Gümrükten İstisnası Hakkında İrade-i Seniye”, Düstur,
Birinci Tertip, V, Ankara: Başvekalet Matbaası 1934, s. 167-168.
- EKİNCİ, İlhan, Fırat ve Dicle’de Osmanlı-İngiliz Rekabeti (Hamidiye Vapur İdaresi), Ankara: Asil Yayın
Dağıtım, 2007.
- EKİNCİ, İlhan, “Son Dönem Osmanlı Deniz Ticaretini Kurtarma Çareleri”, Karadeniz Araştırmaları, 10,
2006, s. 25-54.
- EKİNCİ, İlhan, “Osmanlı Devleti’nin Bazı Nehir ve Göllerde Vapur İşletme Teşebbüsleri, Türk Dünyası
Araştırmaları, 156, İstanbul 2005, s. 185-205.
- EKİNCİ, İlhan, “Osmanlı Devleti’nde Marmara’da Kabotaj Tartışmaları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, VIII/1, Afyonkarahisar 2006, s. 99-121.
- Bâbıâli Evrak Odası Evrakı (BEO) 512/38390; 3816/286197; 3803/285224; 3578/268321; 2582/193587;
2522/189118; 2517/188750; 2493/186961; 2473/185455; 2473/18544; 1856/139155; 4102/307594
- Bâbıâli Evrak Odası Ayniyat Defterleri (BEOAYN.d) 1217/90, s. 86-87.
- Dâhiliye Nezareti İdare (DH. İD) 895/50; 895/43; 895/40; 895/34; 895/32.
- Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH. MKT) 2264/85; 2251/113; 1997/104; 1540/119; 2481/110;
1363/48
- Hariciye Nezareti İdare (HR. İD) 902/20; 902/19; 902/18; 902/17; 902/16; 902/15; 902/14; 902/12; 902/11
Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası (HR. HMŞ.İŞO) 192/9.
- Hariciye Nezareti Tahrirat-ı Hariciye Evrakı (HR. TH) 79/25; 74/35; 101/22
- Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR. TO) 537/51; 465/24; 368/51; 366/56; 365/91; 365/135; 335/122
- İrade-Dahiliye (İ. DH) 882/70334; 840/67543; 817/65936; 797/64613; 1253/98364
- İrade-Hususî (İ. HUS) 124/74; 124/46; 122/76
- İrade-Meclis-i Mahsus (İ. MMS) 73/3340; 54/2421; 137/4
- İrade-Şura-yı Devlet (İ. ŞD) 72/4269
- Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV) 8/91; 19/65
- Şura-yı Devlet Evrakı (ŞD) 574/6; 574/24; 1380/33; 1191/23; 1177/26
- Yıldız Tasnifi Sadaret Resmi Maruzat (Y. A. RES) 39/28; 38/4; 11/41
- Yıldız Esas Evrak Kamil Paşa Evrakı (Y. EE. KP) 23/2226.
- Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. MTV) 270/94; 263/68; 10/65
- Yıldız Perakende Askeri Maruzat Evrakı (Y. PRK. ASK) 73/112; 72/72; 59/56; 53/42
- Yıldız Perakende Evrakı Arzuhal ve Jurnaller (Y. PRK. AZJ) 5/1.
- Yıldız Perakende Evrakı Adliye ve Mezâhib Nezâreti Maruzatı (Y. PRK. AZN) 24/15
- Yıldız Perakende Evrakı Komisyonlar Maruzatı (Y. PRK. KOM) 31/2.
- Yıldız Perakende Evrakı Serkurenalık Evrakı (Y.PRK.SRN) 4/9
- Yıldız Perakende Evrakı Umum Vilayetler Tahriratı (Y.PRK.UM) 45-106.
- Yıldız Perakende Evrakı Mabeyn Başkitabeti (Y. PRK. BŞK) 7/70; 17/17.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
- Banque de Métélin Rapport du Conseil D’Administration A La Quatriéme. Tenue a Métélin le 12/24 Mai
1893. Constantinople: Imprimerie du Journal Néologos 1895.
- Annuaire Oriental (ancien indicateur oriental) du commerce de l’industrie, de l’administration et de la
magistrature 1893-94, Constantinople: Cervati Fréres & Cie 1894.
- ANAGNAUSTU, Stratis, Η Οικιστικη Εξελιξη τησ Λεσβου (1462-1912) Η Μεταβαση Απο Την Αγροτικη
Συγκροτηση του Χωρου Στην Αστικη Διαρθρωση Του, University of the Aegean, Department of
Geography Yayımlanmamış Doktora Tezi, Midilli 2004.
- AKYILDIZ, Ali, Haliç’te Seyrüsefer. Haliç Vapurları Şirketi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,
2009.