Arşiv ve Hatırat Kayıtlarına Göre Muallim Necati Bey’in Savaş Fotoğrafçısı Olarak Görevlendirilmesi ve Diğer Fotoğrafçılık Faaliyetleri

Öz Bu çalışmanın ana gündemini Osmanlı Devleti’nin Maarif-i Umumiye Nezareti’nde “fotoğraf muallimi” olan Necati Bey’in, Çanakkale Kara Muharebelerini fotoğraf/sinema şeklinde filme alma; muharebe alanlarının ve vazife başındaki askerlerin fotoğraflarını çekme amacıyla “savaş fotoğrafçısı” olarak cepheye gönderilmesi oluşturmaktadır. Öncelikle, fotoğrafın tarihçesi ekseninde ele alınan konuda, fotoğrafın Osmanlı Devleti’ndeki “hüsn-i kabûl”üne değinilmiştir. Daha sonra, Çanakkale Muharebelerinin nesiller için bir terbiye kaynağı olduğu hemen anlaşılmış; Çanakkale Zaferi’nin bir “mefkûre bayramı” olarak idrak edilmesi düşüncesi öne çıkmıştır. Çanakkale’deki kahramanların ve cephe manzaralarının kaydedilerek gelecek nesillere ulaştırılması gibi ulvî bir vazife üstlenen Necati Bey’in faaliyetleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde mahfuz belgeler esas alınarak işlenmiştir. Fotoğrafçılık ve sinemaya ilişkin yapılan çalışmalar ile savaşın tanıklarının hatıraları arşiv belgeleriyle karşılaştırılarak kullanılmıştır. Necati Bey’in Çanakkale’den sonraki fotoğrafçılık faaliyetleri Osmanlı arşiv belgeleri ışığında işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale Cephesi, Fotoğraf, Harp Fotoğrafçısı, Necati Bey

PDF

___

Toros, Taha (ty.). İlk Türk Fotoğrafhanesi ve Ferit İbrahim. (https://goo.gl/dmN9QX). s.21.
Toprak, Zafer (2013). Türkiye’de Popülizm 1908-1923. İstanbul: Doğan Kitap.
Şener, Erman (1970). Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız. Yy.: Dizi.
Özön, Nijat (1970). Fuat Uzkınay. İstanbul: Türk Sinematek Derneği.
Özön, Nijat (1968). Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966). Ankara: Bilgi.
Özuyar, Ali (2007). Devlet-i Aliyye’de Sinema. Ankara: De Ki.
Öztuncay, Bahattin (2015). İstanbul’da Fotoğrafçılığın Doğuşu ve Gelişim Süreci. Camera Ottomana: Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğraf ve Modernite, 1840-1914 içinde (s.66-105). Zeynep ÇelikEdhem Eldem (Der.), İstanbul: Koç Üniversitesi.
Özendes, Engin (1999). Türkiye’de Fotoğraf. İstanbul: Tarih Vakfı.
Newhall, Beaumont (2006). The History of Photography. New York, NY: Museum of Modern Art.
Necmeddin Sâdık (1996). Çanakkale’nin Terbiye Kuvveti. Yeni Mecmua Özel Sayı: Çanakkale Savaşları Üzerine Değerlendirmeler içinde (s.327-331). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. (İlk baskı 1918).
Kurnaz Şahin, Feyza (2014). Cumhuriyetin Kuruluşuna Kadar Türkiye’de Yardım Cemiyetlerinin Sinema Faaliyetleri ve Kamuoyunda Sinema Algısı (1910-1923). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 88: 1-36.
Köroğlu, Erol (2004). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı (1914-1918). İstanbul: İletişim.
Kamburoğlu, Özer (2007). A’dan Z’ye Fotoğraf (2. Baskı). İstanbul: Say.
Hacking, Juliet (Ed.) (2015). Fotoğrafın Tüm Öyküsü. İstanbul: Hayalperest.
Gâzî Ahmed Muhtar Paşa (1993). Takvîmü’s-Sinîn. Y.Dağlı, H.Pehlivanlı (Haz.). Ankara: T.C. Genelkurmay Başkanlığı.
Gazete Fotoğrafçılarının Babası Ferit İbrahim. (1938). Modern Türkiye Dergisi, 44: 19-23.
Felek, Burhan (1984). Felek’ten dostlara 1. İstanbul: Felek.
Erkal, Şükrü (2014). Birinci Dünya Savaşı Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1914-Ocak 1916). (Genişletilmiş Yeni Baskı). Ankara: T.C. Genelkurmay Başkanlığı.
Eldem, Edhem (2015). Görüntülerin Gücü-Fotoğrafın Osmanlı İmparatorluğu’nda Yayılması ve Etkisi, 1870-1914. Zeynep Çelik-Edhem Eldem(Der.). Camera Ottomana: Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğraf ve Modernite, 1840-1914 içinde (s. 106-153). İstanbul: Koç Üniversitesi.
Ege, Abidin (2011). Çanakkale, Irak ve İran Cephelerinden Harp Günlükleri. Celali Yılmaz (Haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
Donanma, No: 66/115, 3 Muharrem 1334/29 Teşrin-i evvel 1331 (11 Kasım 1915). İstanbul: Donanma Cemiyeti.
Danacıoğlu, Esra (2001). Geçmişin İzleri: Yanıbaşımızdaki Tarih İçin Bir Kılavuz. İstanbul: Tarih Vakfı.
Çeliktemel-Thomen, Özde (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sinema ve Propaganda (1908-1922). Kurgu Online International Journal of Communication Studies, 2, 1-17.
Çalışlar, İzzeddin (Haz.) (2010). On Yıllık Savaş: Org.İzzettin Çalışlar’ın Not Defterlerinden Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
Burke, Peter (2003). Tarihin Görgü Tanıkları. Zeynep Yelçe (Çev.). İstanbul: Kitap.
Askerî Tarih Belgeleri Dergisi. (Ocak 2014), 132 (Belge 12): 429-453.
Alganer, Haydar Mehmet (2009). Çanakkale Kara Savaşları Günlüğü. Erdoğan Öztürk-Zehra Gülbudak (Çev.). İstanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı.
BOA, MF.MKT, 1234/50-1, 22 Mayıs 1334 (22 Mayıs 1918)
BOA, MF.MKT, 1234/8-1, 25 Nisan 1334 (25 Nisan 1918).
BOA, MF.MKT, 1229/120-1, 22 Eylül 1333 (22 Eylül 1917).
BOA, MF.MKT, 1229/45-1, 11 Eylül 1333 (11 Eylül 1917).
BOA, MF.MKT, 1216/34-7, 5 Ağustos 1333 (5 Ağustos 1917).
BOA, MF.MKT, 1216/34-6, 5 Ağustos 1333 (5 Ağustos 1917).
BOA, MF.MKT, 1216/34-4, 13 Haziran 1333 (13 Haziran 1917).
BOA, MF.MKT, 1216/34-3, 12 Mayıs 1333 (12 Mayıs 1917).
BOA, MF.MKT, 1216/34-1, 14 Mayıs 1332 (27 Mayıs 1916).
BOA, MF.MKT, 1213/56-8, 30 Kanun-ı evvel 1331 (12 Ocak 1916).
BOA, MF.MKT, 1213/56-7, 22/23 Kanun-ı evvel 1331 (04/05 Ocak 1916).
BOA, MF.MKT, 1213/56-6, 19/20 Kanun-ı evvel 1331 (01/02 Ocak 1916).
BOA, MF.MKT, 1213/56-4, 15 Kanun-ı evvel 1331 (28 Aralık 1915).
BOA, MF.MKT, 1213/56-3, 13 Kanun-ı evvel 1331 (26 Aralık 1915).
BOA, MF.MKT, 1213/56-2, 9 Kanun-ı evvel 1331 (22 Aralık 1915).
BOA, MF.MKT, 1213/56-1, 28 Eylül 1331 (11 Ekim 1915).
BOA, MF.MKT, 1211/43, 16 Ağustos 1331 (29 Ağustos 1915).
BOA, MF.MKT, 1211/34-1, 12 Ağustos 1331, (25 Ağustos 1915).
BOA, MF.MKT, 1210/63-1, 13 Temmuz 1331 (26 Temmuz 1915).
BOA, MF.MKT, 1210/33-7, 23 Eylül 1331 (6 Ekim 1915).
BOA, MF.MKT, 1210/33-5, 11 Temmuz 1331 (24 Temmuz 1915).
BOA, MF.MKT, 1210/33-4, 8 Temmuz 1331 (21 Temmuz 1915).
BOA, MF.MKT, 1210/33-3, 5 Temmuz 1331 (18 Temmuz 1915).
BOA, MF.MKT, 1210/33-2, 4 Temmuz 1331 (17 Temmuz 1915).
BOA, MF.MKT, 1210/33-1, 4 Temmuz 1331 (17 Temmuz 1915).
BOA, MF.MKT, 1209/48-1, 19 Mayıs 1331 (1 Haziran 1915).
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA), Maarif Nezareti Belgeleri (MF), Mektubî Kalemi (MKT), Dosya Numarası/Gömlek Numarası-Lef, Tarih: Rumî (Milâdî).
BOA, DH.EUM.MH, 204/21-8, 23 Şubat 1336, 23 Şubat 1920.
BOA, DH.EUM.MH, 204/21-6, 6 Kanun-ı Sani 1336, 6 Ocak 1920.
BOA, DH.EUM.MH, 204/21-3, 5 Şubat 1336 (5 Şubat 1920).
BOA, DH.EUM.MH, 204/21-1, 6 Kanun-ı Sani 1336 (6 Ocak 1920).
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA), Dâhiliye Nezareti Belgeleri (DH), Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü (EUM), Muhasebe Kalemi Evrakı (MH), Dosya Numarası/Gömlek Numarası-Lef, Tarih: Rumî (Milâdî).
BOA, DH.EUM.KLU, 11/42-5, 3 Temmuz 1332 (16 Temmuz 1916).
BOA, DH.EUM.KLU, 11/42-4, 27 Haziran 1332 (10 Temmuz 1916).
BOA, DH.EUM.KLU, 11/42-3, 27 Haziran 1332 (10 Temmuz 1916).
BOA, DH.EUM.KLU, 11/42-1, 3 Temmuz 1332 (16 Temmuz 1916).
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA), Dahiliye Nezareti Belgeleri (DH), Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü (EUM), Kalemi Umumi (KLU), Dosya Numarası/Gömlek Numarası-Lef, Tarih: Rumî (Milâdî).
BOA, DH.EUM, 2.Şb, 21/11-1, 26 Nisan 1332 (9 Mayıs 1916).
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA), Dahiliye Nezareti Belgeleri (DH), Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü (EUM), 2. Şube, Dosya Numarası/ Gömlek Numarası-Lef, Tarih: Rumî (Milâdî).
BOA, DH.ŞFR, 530/104, 22 Ağustos 1332 (4 Eylül 1916).
BOA, DH.ŞFR, 67/101-1, 13 Ağustos 1332 (26 Ağustos 1916).
BOA, DH.ŞFR, 66/5-1, 3 Temmuz 1332 (16 Temmuz 1916).
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA), Dahiliye Nezareti Belgeleri (DH), Şifre Kalemi (ŞFR). Dosya Numarası/Gömlek Numarası-Lef, Tarih: Rumî (Milâdî).