19. Yüzyılda Burgaz Kasabasının Gelişimi ve Karadeniz Ticaretindeki Önemi
Öz
Burgaz şehri
Karadeniz’in batı kıyılarındaki limanlar arasında Varna’dan sonra önemli bir
konuma sahiptir. 19. yüzyılda özellikle Balkanlardaki ticaretin daha yoğun
gerçekleştiği dönemde Burgaz limanının önemi daha da artmıştır. Çalışmamızda
bir liman şehri olan Burgaz’ın önceleri Varna limanın çok gerisindeyken
gerçekleşen ticaret sayesinde 19. yüzyılın ortalarında nasıl gelişme gösterdiği
incelenecektir. Bu çalışmada ilk olarak Burgaz’da modern liman inşasına
değinilecek, ardından da Burgaz
limanında uluslararası ticaretin gelişmesi ortaya konulacaktır. Başta İstanbul
olmak üzere Avrupa’nın değişik şehirlerine liman vasıtasıyla gerçekleşen
ticaret ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Bu limana gelen ilk Avrupa
gemileri arasında Avusturya gemilerinin bulunduğu, bu gemiler tarafından 1848
yılından sonra İstanbul-Burgaz-Varna seferlerinin düzenli bir şekilde yapıldığı
görülmektedir. 1853-1856 Kırım savaşından sonra liman üzerinden yürütülen
ticaret daha da artmıştır. Burgaz limanı güzergâhından İstanbul halkının temel
ihtiyaçları da karşılanmıştır. Bu ürünler arasında tahıl, pirinç, yün, peynir
ve kereste gibi mallar vardır. Bu ürünler Karnobat, İslimiye, Eski Zağra ve
Kalofer gibi şehirlerden elde edilmiştir. Bu arada Burgaz limanındaki ticarette
en büyük rolü Osmanlı gemilerinin oynadığı dikkat çekmektedir.
Çalışmamızın ana kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki belgelerdir.
Ayrıca Bulgarca literatürden ve İngiliz Arşivlerindeki bazı raporlardan elde
edilen verilerden yararlanılmıştır. Konu hakkında şu ana kadar Türkçe
literatürde çalışma mevcut değildir. Fakat Bulgarca olarak oldukça geniş bir
literatür ve arşiv malzemesi vardır.
___
- Tonev, Velko, Bılgarskoto Çernomorie prez Vızrajdaneto, Sofya,1995.
- Svrakov, G., Naşite Morski Pristanişta Varna i Burgaz i Tyahnoto znaçenie za Mejdunarodnatani Tırgoviya,
(Nauçen Komitet pri BDJ i Pristanişta), Sofya, 1928.
- Rusev, İvan, Tırgovskata Modernost na Bılgarskoto Vızrajdane kato Kultura i Praktika. İzsledvane i
İzvori., VelikoTırnovo, 2015.
- Rusev, İvan, “Rolyata na Burgaskoto Pristanişte i Burgas za Razvitieto na Slivenskata Tırgoviya prez
Vızrajdaneto”, Arhiv za Poseliştni Prouçvaniya, Godina 4 (1995), No:2, s. 17-34.
- Petkova, Lyuba, “İzgrajdane na Varnenskoto Pristanişte”, Morska Vrata na Rodinata /80 godini Pristanişte
Varna.(s.18-26)( Yay. Haz. Temenujka Lyubenova), Varna, 1986.
- Panayotov, Atanas, Bılgarskite Pristanişta (1879-2014). Hronika, Varna, 2015.
- Hell, XavierHommairede, Voyage en Turquie et en Perse, C. 1, Paris, 1854.
- Hacısalihoğlu, Mehmet, “The Rise of Sliven (İslimye) from a Balkan Villageto a Province Center in
the OttomanEmpire”, Turkey and Bulgaria: A Contributionto Balkan Heritage, (Ed. Ö. Kolçak),
İstanbul, 2017, s. 75-100.
- Hacısalihoğlu, Mehmet, Doğu Rumeli’de Kayıp Köyler: İslimyeSancağı’nda 1878’den Günümüze Göçler,
İsim Değişiklikleri ve Harabeler, İstanbul, 2008.
- Ersoy Hacısalihoğlu, Neriman, “Textile Trade in Bulgaria in the Mid-19th Century and the Gümüşgerdan
Family”, Living in the Ottoman Ecumenical Community, Essays in Honour of Suraiya Faroqhi, (Ed.
Vera Costantini and Markus Koller), Leiden&Bostın, 2008, s. 181-199.
- Ersoy Hacısalihoğlu, Neriman, “Bevolkerung und Handel in der Hafenstadt Varna im 19. Jahrhundert”,
Das Osmannishe Europa. Methoden und Perspektiven der Frühneuzeitforshung zu Südosteuropa,
(Ed. A. Helmedach, M. Koller, K. Petrovszky, S. Rohdewald), Leipzig: Europa-Verlag, 2014, ss.
249-267.
- Erol, Yasemin Zahide, “Şehbender Raporlarına Göre Osmanlı- Bulgaristan Ticari İlişkileri (1910-1914)”,
TAD, C.34/S.57, 2015, (ss.221-248).
- FO, 195/1001, s. 400-402, İngiliz Burgas Viskonsolosu Barphy’den İstanbul
Büyükelçisi Elliot’a, 28 Ocak 1871.
- BOA, NFS.d., nr. 6605, tarih 1260 Z 29 [1845].
- BOA, NFS.d., nr. 6604 tarih 1260 Z 29 [1845].
- BOA, NFS.d., nr. 6603, tarih 1258 Z 29 [1842-1843], Kaza Ahyolu Müslim Kıbtiyan.
- BOA, NFS.d., nr. 6602, tarih 1255 Z 29 [1839-1840], Kaza Ahyolu Reaya.
- BOA, NFS.d., nr. 6601, tarih 1255 Z 29 [1839-1840], Kaza Ahyolu Müslim.
- BOA, NFS.d., nr. 6600, 1248 Ca 6 [1 Ekim 1832], Kaza Ahyolu Reaya defteri.
- BOA, NFS.d., nr. 6599, 1248 Z 29, Kaza Ahyolu Müslim defteri.
- BOA, NFS.d., nr. 4517, tarih 1275 Z 29.
- BOA, HR.SFR.04, nr. 783/42 (1903 04 03)
- BOA, HR.SFR.04, nr. 682/1.
- BOA, HR.SFR.04, nr. 322/73 (1899 12 25)
- BOA, HR.SFR.04, nr. 320/84 (1897 09 02)
- BOA, HR.SFR.04, nr. 320/40 (1896 08 08)
- BOA, HR.SFR.04, nr. 284/5.
- BOA, HR.SFR.04, nr. 261/78
- BOA, HR.SFR 04, nr. 664/50.
- BOA, A.MTZ (04), nr. 95/63; nr. 96/66.
- BOA, A. MTZ (04), nr. 22/45 (06 Ca 1306)