19. Yüzyılda Burgaz Kasabasının Gelişimi ve Karadeniz Ticaretindeki Önemi

Öz         Burgaz şehri Karadeniz’in batı kıyılarındaki limanlar arasında Varna’dan sonra önemli bir konuma sahiptir. 19. yüzyılda özellikle Balkanlardaki ticaretin daha yoğun gerçekleştiği dönemde Burgaz limanının önemi daha da artmıştır. Çalışmamızda bir liman şehri olan Burgaz’ın önceleri Varna limanın çok gerisindeyken gerçekleşen ticaret sayesinde 19. yüzyılın ortalarında nasıl gelişme gösterdiği incelenecektir. Bu çalışmada ilk olarak Burgaz’da modern liman inşasına değinilecek,  ardından da Burgaz limanında uluslararası ticaretin gelişmesi ortaya konulacaktır. Başta İstanbul olmak üzere Avrupa’nın değişik şehirlerine liman vasıtasıyla gerçekleşen ticaret ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Bu limana gelen ilk Avrupa gemileri arasında Avusturya gemilerinin bulunduğu, bu gemiler tarafından 1848 yılından sonra İstanbul-Burgaz-Varna seferlerinin düzenli bir şekilde yapıldığı görülmektedir. 1853-1856 Kırım savaşından sonra liman üzerinden yürütülen ticaret daha da artmıştır. Burgaz limanı güzergâhından İstanbul halkının temel ihtiyaçları da karşılanmıştır. Bu ürünler arasında tahıl, pirinç, yün, peynir ve kereste gibi mallar vardır. Bu ürünler Karnobat, İslimiye, Eski Zağra ve Kalofer gibi şehirlerden elde edilmiştir. Bu arada Burgaz limanındaki ticarette en büyük rolü Osmanlı gemilerinin oynadığı dikkat çekmektedir.         Çalışmamızın ana kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki belgelerdir. Ayrıca Bulgarca literatürden ve İngiliz Arşivlerindeki bazı raporlardan elde edilen verilerden yararlanılmıştır. Konu hakkında şu ana kadar Türkçe literatürde çalışma mevcut değildir. Fakat Bulgarca olarak oldukça geniş bir literatür ve arşiv malzemesi vardır. 

___

  • Tonev, Velko, Bılgarskoto Çernomorie prez Vızrajdaneto, Sofya,1995.
  • Svrakov, G., Naşite Morski Pristanişta Varna i Burgaz i Tyahnoto znaçenie za Mejdunarodnatani Tırgoviya, (Nauçen Komitet pri BDJ i Pristanişta), Sofya, 1928.
  • Rusev, İvan, Tırgovskata Modernost na Bılgarskoto Vızrajdane kato Kultura i Praktika. İzsledvane i İzvori., VelikoTırnovo, 2015.
  • Rusev, İvan, “Rolyata na Burgaskoto Pristanişte i Burgas za Razvitieto na Slivenskata Tırgoviya prez Vızrajdaneto”, Arhiv za Poseliştni Prouçvaniya, Godina 4 (1995), No:2, s. 17-34.
  • Petkova, Lyuba, “İzgrajdane na Varnenskoto Pristanişte”, Morska Vrata na Rodinata /80 godini Pristanişte Varna.(s.18-26)( Yay. Haz. Temenujka Lyubenova), Varna, 1986.
  • Panayotov, Atanas, Bılgarskite Pristanişta (1879-2014). Hronika, Varna, 2015.
  • Hell, XavierHommairede, Voyage en Turquie et en Perse, C. 1, Paris, 1854.
  • Hacısalihoğlu, Mehmet, “The Rise of Sliven (İslimye) from a Balkan Villageto a Province Center in the OttomanEmpire”, Turkey and Bulgaria: A Contributionto Balkan Heritage, (Ed. Ö. Kolçak), İstanbul, 2017, s. 75-100.
  • Hacısalihoğlu, Mehmet, Doğu Rumeli’de Kayıp Köyler: İslimyeSancağı’nda 1878’den Günümüze Göçler, İsim Değişiklikleri ve Harabeler, İstanbul, 2008.
  • Ersoy Hacısalihoğlu, Neriman, “Textile Trade in Bulgaria in the Mid-19th Century and the Gümüşgerdan Family”, Living in the Ottoman Ecumenical Community, Essays in Honour of Suraiya Faroqhi, (Ed. Vera Costantini and Markus Koller), Leiden&Bostın, 2008, s. 181-199.
  • Ersoy Hacısalihoğlu, Neriman, “Bevolkerung und Handel in der Hafenstadt Varna im 19. Jahrhundert”, Das Osmannishe Europa. Methoden und Perspektiven der Frühneuzeitforshung zu Südosteuropa, (Ed. A. Helmedach, M. Koller, K. Petrovszky, S. Rohdewald), Leipzig: Europa-Verlag, 2014, ss. 249-267.
  • Erol, Yasemin Zahide, “Şehbender Raporlarına Göre Osmanlı- Bulgaristan Ticari İlişkileri (1910-1914)”, TAD, C.34/S.57, 2015, (ss.221-248).
  • FO, 195/1001, s. 400-402, İngiliz Burgas Viskonsolosu Barphy’den İstanbul Büyükelçisi Elliot’a, 28 Ocak 1871.
  • BOA, NFS.d., nr. 6605, tarih 1260 Z 29 [1845].
  • BOA, NFS.d., nr. 6604 tarih 1260 Z 29 [1845].
  • BOA, NFS.d., nr. 6603, tarih 1258 Z 29 [1842-1843], Kaza Ahyolu Müslim Kıbtiyan.
  • BOA, NFS.d., nr. 6602, tarih 1255 Z 29 [1839-1840], Kaza Ahyolu Reaya.
  • BOA, NFS.d., nr. 6601, tarih 1255 Z 29 [1839-1840], Kaza Ahyolu Müslim.
  • BOA, NFS.d., nr. 6600, 1248 Ca 6 [1 Ekim 1832], Kaza Ahyolu Reaya defteri.
  • BOA, NFS.d., nr. 6599, 1248 Z 29, Kaza Ahyolu Müslim defteri.
  • BOA, NFS.d., nr. 4517, tarih 1275 Z 29.
  • BOA, HR.SFR.04, nr. 783/42 (1903 04 03)
  • BOA, HR.SFR.04, nr. 682/1.
  • BOA, HR.SFR.04, nr. 322/73 (1899 12 25)
  • BOA, HR.SFR.04, nr. 320/84 (1897 09 02)
  • BOA, HR.SFR.04, nr. 320/40 (1896 08 08)
  • BOA, HR.SFR.04, nr. 284/5.
  • BOA, HR.SFR.04, nr. 261/78
  • BOA, HR.SFR 04, nr. 664/50.
  • BOA, A.MTZ (04), nr. 95/63; nr. 96/66.
  • BOA, A. MTZ (04), nr. 22/45 (06 Ca 1306)