Yunan Kaynaklarına Göre 1922 Yılında Batı Anadolu’da Otonom Devlet Kurmaya Yönelik Faaliyetler

Sakarya Savaşı sonrasında kurulmuş olan Helen Anadolu Savunma [Mikrasiatiki Amina] Örgütü, başka bölgelerdeki ve diğer ülkelerdeki aynı paralelde çalışan örgütlerle de diyalog halinde, Anadolu Rumlarının direnişini örgütleyebilmek adına önemli bir aktivite ortaya koymuştur. Bu faaliyetler içinde olanlar, Batı Anadolu’da yeni bir devlet kurulmadıkça Rumların mücadelesinin netice getirmeyeceğine kanaat getirmişlerdir. Batı Anadolu’da yeni bir devlet kurulması projesi öncelikle Anadolu Savunma Örgütü’nündür. Yunan Hükümeti ilk başlarda Anadolu Rumlarından gelen çağrılara temkinli yaklaşmış, ancak 1922 Temmuz’una gelindiğinde Yüksek Komiser Steryadis’i Batı Anadolu’nun otonomisini ilan etmekle görevlendirmiştir. Kaynaklarda “Anadolu Devleti”, İyonya Devleti” veya “Ege Devleti” olarak anılan oluşumla ilgili, Yunan çevreleri hiçbir zaman tam bir netlik içinde olmamışlardır. Sevr sınırları içerisinde yeni bir devlet tesis etmek, ancak Helenlerin ellerindeki son kozu oynamaları olarak değerlendirilebilir. Kaldı ki bazı Yunan gazeteleri otonom devlet fikrine de karşı çıkmışlar ve bunun yerine Batı Anadolu’da “yerel yönetim”den söz etmişlerdir. Bu makalenin amacı, Türk tarihi açısından bir dönüm noktası teşkil eden 1922 yılında Anadolu toprakları ile ilgili yaşanmış olan bir takım gelişmelere daha fazla ışık tutmak, tarihin kıvrımları arasında kalmış bazı olayları gün yüzüne çıkarmaya çalışmaktır. Bu amaç doğrultusunda Atina Venizelos Arşivi’nde yer alan belgelere bakılmış ve Embros, Makedonia, Skrip ve Rizospastis gazetelerinde yer alan yazılar derlenmiştir. Makedonia Selanik gazetesidir ve Atina gazetesi olan Embros gibi Venizelist bir çizgide yayın yapmıştır. Makedonia’nın sahibi Vellidis ve Embros’un sahibi de Kalapothakis’tir. Skrip ile Rizospastis de Atina gazeteleri olup, Rizospastis Yunanistan Sosyalist İşçi (Komünist) Partisi ve Yunanistan İşçileri Genel Birliği’nin resmi yayın organıdır. Sahibi Evstratiadis olan Skrip ise Antivenizelist, diğer bir ifadeyle Kralcı çizgidedir

Anahtar Kelimeler:

İyonya, Ege, Anadolu, Helen, Anadolu Harekatı, Milli Mücadele, Otonomi

Activities Regarding to Establish An Autonomous State in Western Anatolia in 1922 According to Greek Resources

established after the Battle of Sakarya, coordinated an important activity in order to coordinate the resistance of Anatolian Greeks. Also, it was in dialogue with similar organizations in other regions and in other countries. Those in these activities, thought that this fight would be unsuccessful unless establishing a new state in western Anatolia. We saw that the idea to establish a new state in Western Anatolia primarily belongs to Anatolian Defence Organisation. At the begining the Greek government hesitated against to calls from Anatolian Greeks, later at July 1922 entrusted Commissar Steryadis to declare the autonomy of Western Anatolia. The Greeks never been in clarity regarding the formation which called “Anatolian State”, “Ionian State “ or “Aegean State” at sources. To establish a new state within the boundaries of Sevres, can be evaluated as the last chance of the Helens. Moreover some Greek newspapers also opposed to the idea of an autonomous state and mentioned about “local government” in western Anatolia. The purpose of this article is to uncover some developments occured at Anatolia in 1922 which constitutes a turning point in Turkish history, For that purpose we implemented documents from Venizelos archive and patched up articles from newspapers Embros, Makedonia, Skrip and Rizospastis. Makedonia is a newspaper from Thessaloniki and published from Venizelist side as like as the newspaper Embros from Athens. Owner of Makedonia is Vellidis and owner of Embros is Kalpothakis. Skrip and Rizospastis are from Athens. Rizospastis is official publish organ of Greek Socialist (Communist) Workers Party and General Union of Greek Workers. Owner of Skrip is Evstratiadis and Skrip is at Antivenizelist line in other words at Royalist line

Keywords:

Ionian, Aegean, Anatolia, Helen, Anatolia Operation, National Struggle, Autonomy,

PDF

___

AGGELOMATİS, Hr. Em., To Hroniko Megalis Tragodias, 2i Ekdosi, Athina, Ekdosis Estia, 1971.
BULALAS, Kleanthos K., İ Ellas Ke İ Sighroni Polemi, Athina, 1965.
BUJAK, 1918-1922 Yunan Ordusunun Seferi, İbrahim Kemal (Çev.), İstanbul, Askeri Matbaa, 1939.
ÇANAKARİS, Vasilis İ., Dakrismeni Mikrasia 1919-1922, Ekdosis Metehmio, Athina, 2007.
DELTA, Pinelopi, Eleftherios K. Venizelos, Athina, 1978.
DUSMANİS, Viktor, İstorikes Selides Tas Opias Ezisa, Ekdosis İkos Petru Dimitraku, b.t.y.
ERDEM, Nilüfer, Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekatı (1919-1923), Derlem Yayınları, İstanbul, 2010.
GAZİ, Mustafa Kemal, Nutuk, C.2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1999.
GENCER, Ali İhsan & ÖZEL, Sabahattin, Türk İnkılap Tarihi, 9. Bsk., Der Yayınları, İstanbul, 2004.
GONATAS, Stilianos Ep., Apomnimonevmata, Athina, 1958.
HACİANTONİYU, Kostas, Mikra Asia O Apeleftherotikos Agonas 1919-1922, Ekdosis Pelasgos, Athina, 1994. İ Eksodos, Tomos: 1, Ekdosis Kentru Mikrasiatikon Spudon, Athina, 1980.
KAPSİS, Yannis P., Hamenes Patrides, 3i Ekdosi, Ekdosis Livani, Athina, 1989.
KARABULUT, Nilüfer, İki Genel Savaş Arası Dönemde Silahsızlanma Konferansları ve Türkiye, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007.
MACAR, Elçin, Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhanesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
Mc MİLLAN, Margaret, Paris 1919, Belkıs Dişbudak (Çev.), ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2004.
MUÇOPULOS, N., VAKALOPULOS K., KESOPULOS, Ap., Alismonites Patrides İ Fotodotra Mikrasia, Ekdosis Ciambiris Piramida, Thessaloniki, b.t.y.
NAKRACAS, Georgios, Anadolu ve Rum Göçmenlerin Kökeni, İbrahim Onsunoğlu, (Çev.), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2005.
PSİRUKİS, Nikos, İ Mikrasiatiki Katastrofi 1918-1923, Athina, 1977.
PSOMİADİS, Haralambos, İ Telefteya Fasi Tu Anatoliku Zitimatos, Ekdosis Efesos, Athina, 2004.
SONYEL, Salahi R., İngiliz Gizli Belgelerinde Türk-Yunan İlişkileri (1821-1923), Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011.
SPİRİDONOS, G. L., Polemos Ke Eleftheria İ Mikrasiatiki Ekstratia Opos Tin İda, Ekdosis İ Zavra Afon Vasiliu, Athina, 1957.
STRATİGOS, Ksenofontas, İ Ellada Sti Mikra Asia, 5i Ekdosi, Ekdosis Ap. A. Harisis, Athina, 1999.
ŞAHİN, M. Süreyya, Fener Patrikhanesi ve Türkiye, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1996.
TRİANTAFİLLİDİS, Haralambos D., İ Mikrasiatiki Ekstratia Ke To İmerologio Enos Oplitu, Tomos: 2, Ekdosis Dodoni, Athina, 1984.
VAKALOPULOS, Ap. E., Nea Elliniki İstoria 1204-1985, 3i Ekdosi, Ekdosis Vanyas, Thessaloniki, 1988.
VASİLİKOS, Nikos, İmerologio Tis Mikrasiatikis Ekstratias, Ekdosis Gnosi, Athina, 1992.
BERBER, Engin, Batı Anadolu Rumlarının Son Fedakarlığı, Ya Da 9 Eylül 1922yi Önleyemeyen Bir Askeri Yapılanma: Küçük Asya Savunma Örgütü, Cumhuriyet Gazetesi 9 Eylül İzmirin Kurtuluşu Özel Eki, 9 Eylül 2006.
ERDEM, Nilüfer, Megali İdeanın Anadoludaki Destekçilerinden Doktor Apostolos N. Psaltoffun 1912-1922 Dönemi Etkinlikleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.XIII, S.27, İzmir, 2013.
KİTROMİLİDİS, Pashalis M., Noeres Kinotites Ke İ Aparhes Tu Ethniku Zitimatos Sta Valkania, Ethniki Taftotita Ke Ethnikismos Sti Neoteri Ellada, Ekdosis Morfotiko İdrima Ethnikis Trapezis, Athina, 1997.
SOFUOĞLU, Adnan, İzmir İşgali Sonrasında Yunanlıların Batı Anadoluda İşgali Genişletmeleri ve Bölgede Oluşan Milli Direniş, Ankara Üniversitesi Atatürk Yolu Dergisi, S.29-30, Ankara, 2002.
URAL, Selçuk, Milli Mücadelede Yunanlılaştırma Hareketinin Siyasi Kolu: Yunan Fevkalade Yüksek Komiserliği, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.18, Erzurum, 2001.
US, Mehmet Asım, Yunan Mezaliminden Sorumlu Olan Kimdir?, İzmirden Bursaya, Atlas Kitabevi, İstanbul, b.t.y.