II. Dünya Savaşı Sonrası Uluslararası Ekonomiye Eklemlenme Sürecinde Türkiye’nin Deniz Ticareti ve Liman Politikası (1945-1960)

II.Dünya Savaşı sonrasında dünya haritası yeniden şekillenmiş, nüfuz ve etki bölgeleri el değiştirmiş, yeni bir paylaşıma gidilmiştir. Aynı yıllar, Türkiye'nin de iç ve dış siyasette birtakım değişikliklere gittiği süreci tanımlar. 1945'ten sonra çok partili siyasal yaşama geçilmiştir. Bu dönemde ön plana çıkan muhalefet partisi Demokrat Parti'dir. Tek partili yıllarda "Milli Şef" dönemi uygulamalarının eleştirisini temel politika olarak belirleyen parti, kısa sürede toplumda var olan yönetimden memnun olmayan kesimlerin büyük desteğini alarak 14 Mayıs 1950 tarihinde iktidarı Cumhuriyet Halk Partisi'nden devr almıştır. Demokrat Parti iktidarı döneminde liberal bir ekonomi uygulanması planlanmıştır. Hükümet, yaptığı bazı kanuni düzenlemeler ve girişimler ile özel sektörü desteklemeye isteklidir. Ayrıca ülkenin zenginlik kaynaklarının hızlı bir şekilde üretime açılabilmesi veya uluslararası sermaye dolaşımına dâhil edilebilmesi için "Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu " çıkarılmış, Marshall Planı kapsamında alınan kredi ve yardımlarla ekonominin kalkınması amaçlanmıştır. 1940'lı yılların ikinci yarısından itibaren Cumhuriyet Halk Partisi'nin ve on yıllık iktidarı döneminde Demokrat Parti'nin önemli çalışma alanlarından birini, denizcilik ve liman inşaatları oluşturmaktadır. Bu dönemde dışarıdan sağlanan krediler ve hükümet bütçesiyle, Türkiye'de var olan limanların büyük kısmı yeniden inşa edilerek veya iyileştirilerek ülkedeki limanların kapasitesi arttırılmış; böylece uluslararası sermayeye eklemlenme süreci hızlanmıştır. Ayrıca gerek devletin gerekse özel sektörün elindeki deniz ticaret filolarındaki gemilerin sayısı artırılarak Türkiye kıyılarındaki deniz ticareti faaliyetlerinin de artışı sağlanmıştır. 1945-1960 yılları arasında denizcilik sektöründe atılan her adım; deniz ticareti hukukundaki değişiklikler, limanların modernizasyonu yönündeki çalışmalar, Türkiye'de deniz ulaşımının ve ticaretinin gelişmesine katkı sağlamıştır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Türkiye'deki liman ve deniz ticareti faaliyetleri gelişiminin, uluslararası ekonominin küresel anlamda yayılması süreci içinde okunması çabasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Deniz Ticareti, Liman, Marshall Planı

The Turkish Maritime Trade And Port Policy In Its Process Of Unification With The International Economy After The World War II (1945-1960)

Aftermath of the Second World War, the world map has been reshaped, influence zones have changed hands, and has been gone to a new share The same years define the process that Turkey also went to some changes in domestic and foreign politics. After 1945, there was a transition to a multi-party political life. In this cycle, the prominent opposition party was Democratic Party. In the years of single-party period, the party, which defined the criticism of the practice of 'The National Chief' era as its basic policy, took over the government from the Republican People's Party on May the 14th, 1950 by getting a great support of people who were not satisfied with the existent government in a short time. The Democratic Party followed a liberal economic policy during the time it was in power. The government was willing to support the private sector by some legal regulations and initiatives. In addition, 'The Foreign Investment Promotion Law' was issued in order to open the country's wealth sources to production rapidly or to include them in the international capital flow; it was intended to have an economic growth owing to the foreign loans and help received under the Marshall Plan. Beginning from the second half of the 1940's, maritime and port constructions made one of the important frameworks of the Republican People's Party and the Democratic Party during its ten- year of ruling period. In this period, the capacity of ports in the country was increased by reconstructing or restoring most of the available ports in Turkey thanks to the loans obtained from the exterritorials and the government budget; thus the process of articulation in the international capital was accelerated. Furthermore, the increment in the maritime commerce activities on the coasts of Turkey was provided through increasing the number of ships in the marchant marine fleet owned by both the state and the private sector. Every step taken in the maritime sector between the years 1945-1960; changes in the maritime law, studies on the modernization of ports has contributed to the development of marine transportation and maritime trade in Turkey. In this context, the aim of this study is the effort to be able to read the development of Turkey's port and and maritime activities in the process of international economics' expansion globally.

Keywords:

Democrat Party, Republican Public's Party, Marine trade, Port, Marshall Plan,

PDF

___

I. Arşiv Kaynakları BCA, 30..1.0.0/ E8/74.470.9.
II. Resmi Yayınlar Resmi Gazete. TBMM Zabıt Ceridesi. TBMM Tutanak Dergisi. TBBM Kanunlar Dergisi.
III. Süreli Yayınları Akşam Cumhuriyet Ulus Vatan Yeni Mersin Zafer
IV. Kitaplar
AS, Efdal, Cumhuriyet Dönemi Ulaşım Politikası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2006.
ATAÖV, Türkkaya, Amerika, Nato ve Türkiye, Aydınlık Yayıncılık, 1. bsk., Ankara, 1969.
AYDOĞAN, Metin, Türkiye Üzerine Notlar (1923-2005), Umay Yay., İzmir, 2005.
BAĞCI, Hüseyin, Demokrat Parti Dönemi Dış Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, 1990.
BARDA, Süleyman, Münakale Ekonomisi, Akgün Matbaası, İstanbul, 1958.
BORATAV, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara, 2004.
DERİNGİL, Selim, Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000.
EROĞUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Yayınevi, Ankara, 2001.
ESENBEL, Melih, Türkiyenin Batı İle İttifaka Yönelişi, İsis Yayıncılık, İstanbul, 1992.
GÜVEN, Sami, 1950li Yıllarda Türk Ekonomisi Üzerine Amerikan Kalkınma Reçeteleri, Hilts Raporu, Thornburg Raporu, Barker Raporu, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa, 2013.
İsmet İnönünün TBMMdeki Konuşmaları: 19201973, C.2, (19391960), TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yay. No. 57, Ankara, 1993.
KAÇMAZOĞLU, H. Bayram, Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartışmalar, Birey Yayıncılık, İstanbul, 1998.
KEPENEK, Yakup, YENTÜRK, Nurhan, Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003.
KONGAR, Emre, 21. Yüzyılda Türkiye, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1999.
MANİOĞLU, Kenan, Türkiyede Marshall Planı, Devlet Bakanlığı, Ankara, 1950.
ORAN, Baskın, Türk Dış Politikası (1919-1980), C.I, İletişim Yay., İstanbul, 2002.
SANDER, Oral, GÖNLÜBOL, Mehmet, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara, 1996.
T.C. Başbakanlık, Devlet Plânlama Teşkilâtı, Kalkınan Türkiye: (Rakamlarla 1923-1968), Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1969.
TEKELİ, İlhan, İLKİN, Selim, Savaş Sonrası Ortamında 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı, Bilge Kültür Sanat Yay., İstanbul, 2009.
TÖREN Tolga, Yeniden Yapılanan Dünya Ekonomisinde Marshall Planı: Türkiye Örneği, Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Kalkınma İktisadi ve İktisadi Büyüme Bilim Dalı, İstanbul, 2006.
YAŞA, Memduh, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi (1923-1978), Akbank Yayınları, İstanbul, 1980.
YÜCEL, M. Serhan, Demokrat Parti, Ülke Kitapları, Ankara, 2001.
ZEYTİNOĞLU, Erol, Türkiye Ekonomisi, İstanbul Matbaası, İstanbul, 1972.
V. Makaleler
AKYILDIZ, Hüseyin, EROĞLU, Ömer, Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Uygulanan İktisat Politikaları, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, C.9, Sayı:1, Isparta 2004.
ARI, Kemal, İzmir Limanının Dünü: Lozandan Kabotaja Uzanan Süreçte Deniz Taşımacılığı ve Geçiş Döneminin İzmir Limanına Yansımaları, I. Uluslararası Akdeniz Ticareti ve Liman Kentleri Sempozyumu: Geçmiş ve Gelecek, İzmir Ticaret Odası Yay., İzmir 2008, s. 300.
ARI, Kemal, Cumhuriyetin İlk Yıllarında Mersinin Deniz Ticareti Yönünden Öne Çıkmasını Sağlayan Çevresel Faktörler ve Ali Cenani Beyin Notları, Türk Deniz Ticareti Sempozyumu-III, Mersin Deniz Ticaret Odası Yay., Mersin 2011.
ERHAN Çağrı, Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı, AÜ SBF Dergisi, C.II, 1-4, Ankara, 1996.
İNAN, Süleyman, Demokrat Parti Dönemi (1950-1960), Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, Ed: S. İnan, E. Haytoğlu, Anı Yayıncılık, Ankara, 2000.
ŞATIROĞLU, Ayşe, San Francisco Konferansı Sonrası Dünyada Türkiyenin Yer Arayışı, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, C.III, 12, İstanbul, 2006.