CUMHURİYET’İN İLK ON BEŞ YILINDA EBELİK EĞİTİMİNE VE MESLEĞİN DÖNÜŞÜMÜNE DAİR KISA BİR BAKIŞ (1923-1938)

Ebelik, dünyanın en eski mesleklerinden birisidir. Ebeler, günümüzde doğum

Anahtar Kelimeler:

Eğitim, Ebelik, Ebelik Eğitimi

A BRIEF OVERVIEW ON THE MIDWIFERY TRAINING AND TRANSFORMATION OF THIS PROFESSION DURING THE FIRST FIFTEEN YEARS OF THE REPUBLIC (1923-1938)

Midwifery is one of the oldest professions in the world. Midwifes are members ofthe profession who is obliged to provide the necessary care for the mother and the newbornbefore, during and after the birth. For this reason, it has a key role in reaching the ideal ofa healthy society and healthy generations. Midwifes in Turkey, began to receive formaleducation in 1842. Because in this period the Ottoman bureaucracy and physicians beganto hold traditional/local midwifes responsible for maternal and infant deaths. The problemcould be solved if the traditional midwifes would be trained through training course.However, when the expected success in their training was not achieved, it was consideredappropriate to give diplomas to the existing ones and to supervise them. Dr. Besim ÖmerPaşa who plaid an important role in the transformation of the midwifery profession, openedthe first birthplace of the country (viladethane) in 1892. In 1909, a Midwife Academy wasestablished in Kadırga. According to the conditions determined by Dr. Besim Ömer, only thewomen younger than 30 years of age and graduated from the primary school could applyto this academy. The traditional/local midwifes that were not able to provide the abovementioned conditions were completely pushed out of the system. The midwifery professionhas gradually lost its identity as an independent profession and has started to enter under thecontrol of male physicians. During the Republican era, many attempts were made to increasethe number of qualified midwives and fifty persons Midwifery Students Dormitory wereestablished, besides the school in Istanbul. Short course programs for midwives were alsoorganized at Numune Hospitals of the country. However, even though 13 years have passedsince the proclamation of the Republic, the targeted increase in the number of midwivescould not be achieved. Considering that about eighty percent of the country’s populationlived in the villages, in 1936 it was decided to open village midwives schools. As a result,village midwives that will be employed in the villages started to get trained. However atthe end of the fifteenth year of the Republic, the desired goal of improving the quality ofmidwifery training and increasing the number of midwives could not be achieved. Moreover,as in the Ottoman Empire period, during the first fifteen years of the Republic, the maledominant medical concept leave its mark and therefore, the midwifery profession could notbe developed as an autonomous profession.

Keywords:

Education, Midwifery, Midwifery Training,

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 30.10.00., Yer No: 176.218.4.
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.1., Yer No: 24.27.11.
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.1., Yer No: 26.66.2.
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.1., Yer No: 20.51.14.
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.1., Yer No:25.40.13.
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.1., Yer No: 29.33.6.
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2., Yer No: 92.71.8.
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2., Yer No: 102.41.20.
BCA, Fon Kodu: 30.18.00., Yer No: 178.229.11.
BCA, Fon Kodu: 30.18.00., Yer No: 178.229.12.
BCA, Fon Kodu: 30.18.01.02., Yer No: 134.114.1.
BCA, Fon Kodu: 51.0.0, Yer No: 4.33.27.
BCA, Fon Kodu: 30.10.00., Yer No: 179.236.11.
BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0. Yer No:1393.631
1.İstatistik Yıllığı 1929
İstatistik Yıllığı 1930-1931
İstatistik Yıllığı 1931-1932
İstatistik Yıllığı 1932-1933
İstatistik Yıllığı 1934-1935
İstatistik Yıllığı 1935-1936
İstatistik Yıllığı 1936-1937
İstatistik Yıllığı 1937-1938
İstatistik Yıllığı 1938-1939
İstatistik Yıllığı 1936-1939
İstanbul Şehri İstatistik Yıllığı 1936-1939
Köy Ebelerinin Vazifeleri ve Sureti İstihdamları Hakkında Talimatname, Hapishane Matbaası, Ankara, 1938.
Resmî Gazete, Sayı: 863, 14 Nisan 1928.
Resmî Gazete, Sayı: 3337, 23 Haziran 1936.
Resmî Gazete, Sayı: 5457, 16 Temmuz 1943.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZB. C.) Akşam
Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi Dirim
e-Journal New World Sciences Academy
Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi Hâkimiyet-i Milliye
Haseki Tıp Bülteni
Kızılay Dergisi
Kızılırmak
Lokman Hekim Dergisi
Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi
Resimli Ay
Sağlık Dergisi
Sıhhiye Mecmuası
Tedavi Kliniği ve Laboratuarı
Tedavi Notları
Tıp Fakültesi Mecmuası
Türkiye Cumhuriyeti Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleti Sıhhiye Mecmuası Fevkalade Nüshası (29 Birinci Teşrin 1933)
Türkiye Cumhuriyeti Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleti Sıhhiye Mecmuası
Fevkalade Nüshası Dr. Refik Saydam’ın Aziz Hatırasına
Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi
Ulus Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları
Zeynep Kamil Tıp Bülteni
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları, Yayın No:505, Ankara, 1983.
ÇAPA, Mesut Çapa, Rahmi Çiçek, Yirminci Yüzyıl Başlarında Trabzon’da Yaşam, Serander Yayınları, Trabzon, 2004.
Doktor Besim Ömer Paşa, Doğururken ve Doğurduktan Sonra, Yayına Hazırlayan: Türkmen Töreli, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 2014.
Doktor Şerif Bey, Erzurum Vilayeti Sıhhî ve İçtimai Coğrafyası, Hazırlayan: Murat Küçükuğurlu, Serander Yayıncılık, Trabzon, 2011.
DURU, Muhittin Celal, Köy Ebelerine Rehber, İdeal Matbaa, Ankara, 1943.
ERDEM, Yasemin Tümer, Halime Yiğit, Bacıyân-ı Rûm’dan Günümüze Türk Kadınının İktisadi Hayattaki Yeri, İstanbul Ticaret Odası, Altınoluk Yayın San. A.Ş., İstanbul, 2010.
EREN, Nevzat, Gülten Uyer, Sağlık Meslek Tarihi ve Ahlakı, Hatipoğlu Yayınevi, Ankara, 1991.
GÜMÜŞOĞLU, Firdevs, Cumhuriyet’te İz Bırakanlar 10. Yıl Kuşağı, Kaynak Yayınları, İstanbul, Kasım 2001.
FRİK, Feridun, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tıp ve Hıfzıssıhha Hareketleri 1923- 1938, Universum Basımevi, Bayer Leverkusen Almanya, 1938.
Hasan Tahsin, Sivas Vilayeti Sıhhî ve İçtimai Coğrafyası, Hilal Matbaası, İstanbul, 1932.
İstatistik Göstergeler 1923-2007, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara, 2008.
İstatistik Göstergeler 1923-2009, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara, 2010.
KAHYA, Esin, Ayşegül D. Erdemir, Bilimin Işığında Osmanlı’dan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları / 302, Ankara, 2000.
KARAYAMAN, Mehmet, 20. Yüzyılın İlk Yarısında İzmir’de Sağlık, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, Birinci Basım, İzmir, Nisan 2008.
On Beşinci Yıl Kitabı-Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1938.
SABUNCU Necmiye, vd., Hemşirelik Esasları, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 496, Eskişehir, 1996.
Sağlık Çalışmalarında Kırk Yıl (1922-1962), Hazırlayan: Yusuf Tunca, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınlarından No. 303, Ongun Kardeşler Matbaası, Ankara, 1964.
Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1973.
Tokat Vilayeti Sıhhî ve İçtimai Coğrafyası, Hapishane Matbaası, Ankara, 1938.
TOPUZLU, Cemil, İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, Yayına Hazırlayanlar: Hüsrev Hatemi, Aykut Kazancıgil, İstanbul, 1982.
Türkiye’de Sağlık Alanında İnsangücü Araştırması (Bulgular Ön Raporu), V. Bölüm, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Hıfzıssıhha Okulu Yayınları, Kitap No:4014, b.t.y.
ÜNVER, Ahmet Süheyl, Besim Ömer Paşa ve Doğum Tarihi, Ahmet İhsan Matbaası, İstanbul, 1932.
AKDUR, Recep, “Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. Yılında Türkiye’de Sağlık Politikaları”, Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. Yılında Bilim “Bilanço 1923- 1938” Ulusal Toplantısı, II. Kitap, 1. Cilt, TÜBİTAK Matbaası, Ankara, Aralık 1999, ss. 51.
AKŞİT, Elif Ekin, “Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’de Kamusallık Kavramının Dönüşümü ve Dışladıkları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt:64, Sayı:1, Yıl:2009, ss. 1-21.
ALTAY, Sadet, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tokat Vilayetinde Sağlık Hayatı ve Sorunları (1923-1938)” Tokat Sempozyumu-Bildiriler 01-03 Kasım 2012, Cilt: III, Özyurt Matbaacılık, Ankara, 2013, ss. 9-33.
APAY, Serap Ejder, “Geçmişten Günümüze Ebelik: Tarihi Bir İnceleme”, Lokman Hekim Dergisi, 2014, Cilt:4 Sayı:2, ss. 13-20.
ARSLAN, Hediye, Nazan Karahan, Çetin Çam, “Ebeliğin Doğası ve Doğum Şekli Üzerine Etkisi”, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, Aralık 2008, ss. 54-59.
ATICI, Elif, Sezer Erer, “Türk Kadınlarının Tıp Eğitimine Başlama Süreci ve İstanbul Darülfünunu Tıp Fakültesi’nden Mezun Olan İlk Kadın Hekimler”, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt: 35 Sayı:2, ss. 107-111.
AYDIN, Erdem, “19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı:15, 2004, ss. 185-207.
BEKTAŞ, Gülfer, Fatma Arslanerer, “Sağlık İnsangücü Planlamasının Önemi ve Hastane Yönetiminde Sağlık İnsangücü Planlaması”, Yeni Türkiye Sağlık Özel Sayısı I, Yıl:7, Sayı:39, Mayıs-Haziran 2001, ss. 397-408.
Besim Ömer, “Ebelik ve Doğum Bizde Nasıldı ve Ne Haldedir?”, Sıhhat Almanakı, Kader Matbaası, İstanbul, 1933, ss. 289-296.
IRMAK, Yakut, “Refik Saydam Döneminde Sağlık Politikamız”, Dr. Refik Saydam Ölümünün 40. Yılı Anısına, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları Yayın No:495, Ankara, 1982, ss. 138-145.
KAYA, Derya, Mine Yurdakul, “Türkiye’de ve Dünyada Ebelik Eğitimi”, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, Cilt: 23 Sayı: 2, ss. 233-241.
KAZANCIGİL, Aykut, “Ölümünün 40. Yılında Besim Ömer Paşa (1863-1940)”, Dirim, Cilt:55, Sayı:9-10, Eylül Ekim 1980.
KOÇAK Yeliz Ç., vd., “Geleneksel Doğum Uygulamaları ve Doğum Yardımcıları”, e-Journal New World Sciences Academy, Cilt:5, Sayı:4, 2010, ss. 1-6.
KÖKER, Ahmet Hulisi, “Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Doğum ve Ebelik Tarihi”, Doğum ve Ebelik Tarihi, Editör: Ahmet Hulisi Köker, Erciyes Üniversitesi Matbaası, Kayseri, 1997, ss. 11-26.
OLCAR, Kadri, “Türkiye’nin Nüfusu ve Sağlık Durumu”, Sağlık Dergisi, Cilt: XXIII, Sayı: 6, 1949.
Osman Şevki, “Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleti”, Tedavi Notları-Hususi Baskı, Ağustos-Eylül 1934.
ÖZDEN, Akil Muhtar, “Doktor Besim Ömer Akalın”, Tedavi Kliniği ve Laboratuarı, Ahmet İhsan Basımevi Ltd., İstanbul, 1941.
PAMİR, Fikret, “Ulusal Sağlık Politikamızın Dünü ve Bugünü Açısından Dr. Refik Saydam”, Dr. Refik Saydam Ölümünün 40. Yılı Anısına, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları Yayın No:495, Ankara, 1982, ss. 111-115.
SARISAMAN, Sadık, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Taşrada Sağlık Hizmetleri (1923-1938), Atatürk Dönemi Sağlık Tarihi Kongresi (1920-1938) Bildiriler, Ege Üniversitesi Basımevi, 2007, İzmir, ss. 849-871.
SEVİL, Hüseyin Tekin, “Ölümünün Yirmi Dördüncü Yıldönümünde Kızılayımızın Öncülerinden Profesör Dr. Besim Ömer Paşa”, Kızılay Dergisi, Sayı:11, Ankara, 1964.
TAŞKIRAN, Nimet, “Türkiye’de Ebelik Eğitimi”, Haseki Tıp Bülteni, Cilt: XI, Sayı:3, Ağustos-Eylül 1973, ss. 229-239.
UĞUR, Özlem, “Halk Ebeliği”, Doğum ve Ebelik Tarihi, Editör: Ahmet Hulisi Köker, Erciyes Üniversitesi Matbaası, Kayseri, 1997, ss. 35-43.
ULUDAĞ, Seyfettin, “İlk Doğum Evini Kuran, Besim Ömer Paşa’nın Kadın Sağlığı ve Haklarına Katkıları”, Geçmişten Günümüze İstanbul’da Sağlık Kongre Bildiri Kitabı, İstanbul, 2010, ss. 722-728.
UTKUALP, Nevin, Hicran Yıldız, “İstanbul’da Ebelik Eğitiminin ve Mesleğinin Tarihsel Gelişimi”, Geçmişten Günümüze İstanbul’da Sağlık Kongre Bildiri Kitabı, İstanbul, 2010, ss. 903-910.
ÜÇÜNCÜ, Uğur, “Cumhuriyet’in İlk Beş Yılında Sağlık Harcamaları”, Atatürk Dönemi Sağlık Tarihi Kongresi (1920-1938) Bildiriler, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 2009, ss. 121-154.
ÜLMAN, Yeşim Işıl, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Bir Aydının Portresi (1861-1940) Dr. Besim Ömer Akalın”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, Cilt:10-11, 2004-2005, ss. 435-464.
----------------------, “Osmanlı Tıbbına Katkılarıyla Dr. Vuccino/ II Contributo Alla Medicana Otomana del Dr. Vuccino”, İstanbul’daki İtalyan İzi/ Presenze Italiane A Istanbul, Editör: Burçak Evren, Lea yay. Ferroli, İstanbul, Şubat 2008, ss. 224-229.
ÜSTÜNEL, Burhanettin, Ertuğrul Bayırlı, “Ebelik ve Tarihi Gelişimi”, Zeynep Kamil Tıp Bülteni, Cilt:3, Sayı:4, Baha Matbaası, İstanbul, 1971, ss. 313- 319.
YILMAZ, Elgiz, “Kadın ve Medya Gözüyle Ebelik”, 1. Uluslararası 2. Ulusal Ebelik Kongresi, Safranbolu, 13-16 Ekim 2011, ss. 15-16.