Orhan BÜYÜK, E. Burcu TURGAY, Ali Faik YILDIRIM, Fatih ÖLMEZ, E. Numan BARAROĞLU

Ankara, Eskişehir ve Konya illeri buğday üretim alanlarında göçerten hastalığı etmeninin (Gaeumannomyces graminis [sacc.] Arx & oliver var. tritici [j.walker]) yaygınlığı ve çeşit reaksiyonlarının belirlenmesi

Öz Bu çalışmada Ankara, Eskişehir, Konya ili buğday ekiliş alanlarında göçerten hastalığının yaygınlığı ve bazı buğday çeşitlerinin hastalığa karşı reaksiyonlarının belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu proje 2013-2016 yılları arsında TAGEM desteği ile yürütülmüştür. Ankara, Eskişehir, Konya ili buğday ekiliş alanlarında 2013-2014 yıllarında yapılan sürveyler sonucunda toplam 147 adet buğday bitkisi örneği toplanmıştır. Elde edilen örneklerde yapılan morfolojik ve moleküler teşhisler sonucunda illere göre değişen sayıda (Ankara’ dan 6 izolat, Konya’ dan 5 izolat, Eskişehir’den de 1 izolat) toplam 12 adet Gaeumannomyces graminis var. tritici (Ggt) izolatı elde edilmiştir. Hastalığın yaygınlığı Ankara ili için %1.25, Eskişehir ili için %17.45 ve Konya ili için %5.39 olarak tespit edilmiştir. Hastalığın bulaşıklık oranı ise Ankara ili için %11.47, Eskişehir ili için %2.77 ve Konya ili için %10 olarak tespit edilmiştir. Yapılan izolasyonlar sonucunda bu etmenin yanında buğday kök ve kök boğazı hastalık etmenlerinden Bipolaris sorokiniana, Fusarium culmorum Fusarium graminearum, Rhizoctonia spp, Alternaria alternata etmenleri de izole edilmiştir. Teşhis çalışmaları sonucunda elde edilen 12 adet izolatın petri kapları içinde ve in vitro’da patojenisite çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Patojenisite çalışmaları sonucunda virülensi yüksek olarak tespit edilen Ayaş 9 nolu izolat kullanılarak 20 ekmeklik ve 5 adet de makarnalık olmak üzere toplam 25 adet buğday çeşidi ile in vivo’da çeşit reaksiyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Reaksiyon çalışmaları sonucunda 15 adet buğday çeşidi aynı gruba girerek orta dayanıklı (MR), 4 adet buğday çeşidi orta hassas (MS), 2 adet buğday çeşidi orta dayanıklı (R*MR) ve 4 adet buğday çeşidi dayanıklı (R) reaksiyon gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Buğday, göçerten, Gaeumannomyces graminis var. tritici

PDF

___

Akgül D.S. 2008. Çukurova Bölgesi Buğday Ekim Alanlarında Kök, Kök boğazı ve Sap Çürüklüğü Hastalığının Durumu, Bazı Buğday Çeşitlerinin Hastalığa Karşı Reaksiyonları, Farklı Gübreleme Pratikleri ve Fungusit Uygulamalarının Hastalık Gelişimine Etkileri, (Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi.

Aktaş H. 1982. Orta Anadolu Bölgesi arpa ve buğday ekim alanlarında görülen kök çürüklüğü hastalık etmeni Drechslera sorokiniana (Sacc.) Subram. and Jain'nın yayılışı. III. Türkiye Fitopatoloji Kong., Adana, 10-23.

Aktaş H. ve Tunalı B. 1994. Türkiye’ de ekimi yapılan ve ümit var olan bazı buğday ile arpa çeşit ve hatlarının önemli hastalıklarına karşı reaksiyonlarının saptanması üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 34 (3-4): 123- 133.

Aktaş H. Bostancı H. Tunalı B. Bayram E. 1996. Sakarya yöresinde buğday kök ve kök boğazı çürüklüğüne neden olan hastalık etmenlerinin belirlenmesi ve bu etmenlerinin buğday yetiştirme teknikleri ile ilişkileri üzerine araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni 36 (3-4):151-167.

Aktaş H. Kınacı E Yıldırım A.F. Sayın, L Kural A. 1999. Konya yöresinde hububatta sorun olan kök ve kök boğazı çürüklüğü etmenlerinin hububatta verim komponentlerine etkileri ve mücadelesi üzerine araştırmalar. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu 8-11 Haziran syf: 392-403. Konya.

Aktaş H. 2001. Önemli hububat hastalıkları ve sürvey yöntemleri. Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü- Ankara, 74 s.

Anonymous 2008 OEPP Bulletin 38, 316-318)

Anonymous 2016. http://www.tuik.gov.tr/jsp/duyuru/upload/vt/vt.htm (Erişim tarihi,25.11.2016)

Bora T. Karaca I. 1970. Bitki Hastalıkları Sürveyi, Kültür Bitkilerinde Hastalığın ve Zararın Ölçülmesi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yardımcı Ders Kitabı, Yayın No: 167, Ege Üniversitesi Matbaası, Bornova. Pp: 43.

Cook R. J. Naıkı T. 1982. Virulence of Gaeumannomyces graminis var. tritici from fields under short-term and long-term wheat cultivation in the Pacific Northwest, U.S.A. Plant Pathology 31: 201-207.

Cook R.J. 1992. Wheat root healt management and environmental concern. Canadian J. Plant Pathology 14: 76-85.

Doyle J. J. Doyle J. L1990 Isolation of plant DNA from fresh tissue. Focus 12:13–15.

Elliott M. L. Hagan A.K. Mullen J.M. 1992. Association of Gaeumannomyces graminis var. graminis with a St. Agustinegrass Root Rot Disease. Plant Disease 77: 206-209.

Elliott M. L. 2005. Survival, growth and pathogenicity of Gaeumannomyces graminis var. graminis with different methods of long-term storage. Mycologia 97(4) 901-907.

Finci S. 1979. Buğdayın kök ve kök boğazı hastalıkları ve korunma çareleri. Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü, Çiftçi Broşürü No: 21, 15 s.

Freeman J. Ward E. 2004. Gaemonnomyces graminis, Take-all Fungus and Its Relatives. Molecular Plant Pathology 5(4) 235-252.

Gargourı-Kammoun L. Gargourı S. Rezguı S.Trıfı M. Bahri N. Hajlaouı M.R. 2009. Pathogenicity and aggressiveness of Fusarium and Microdochium onwheat seedlings under controlled conditions. Tunisian Journal of Plant Protection 4: 135–144.

Genowatı I. 2001. Take-all in wheat: PCR identification of the pathogen and the interactions amongst potential bıologıcal control agents. (M.Sc.), Virginia Polytechnic and State University. Hekimhan H. ve Boyraz N. 2011. Çeşit tavsiyelerinde hastalıkların önemi: Buğdaylarda kök ve kök boğazı çürüklüğüne neden olan Fusarium culmorum örneği. Türkiye IV. Tohumculuk Kongresi Bildiri Kitabı-1, Samsun, 321-326. İren S.1962.Tarla bitkileri hastalıkları Ziraat. Yüksek mühendisleri Birliği Neşriyatı, sayı 27, Ankara, S.17-18.

Karman M. 1971. Bitki koruma araştırmalarında genel bilgiler. Denemelerin kuruluşu ve değerlendirme esasları. Bornova-İzmir, 279 s.

Kınacı E. 1984. Monitoring wheat root and foot rots in Central Anatolian region of Turkey. J. Turk. Phytopath., 13 (2-3), 71-74.

Lıddell C.M. Burgess, L.W. Taylor P.J.W. 1986. Reproduction of Crown Rot of Wheat Caused by Fusarium graminearum Group 1 in the Greenhouse. Plant Diesase 70: 632-635.

Oswald J. W. 1950. Etiology of cereal root rots in California. Z.PflKrankh. PflSchutz, 60 (7): 364.

Tunalı B. Nıcole J.M. Hodson, D. Uckun, Z. Buyuk, O. Erdurmus, D. Hekımhan, H. Aktas H. Akbudak, M.A. Bagcı, S.A. 2008. Root and crown root fungi associated with spring, facultative and winter wheat in Turkey. Plant Disease 92:1299-1306.

Varol A. F. 2005. Tahıllarda siyah bacaklılık hastalığının kontrolünde bitki aktivatörünün rolü, (Master Tezi), Ege Üni. Ziraat Fakültesi.

Wallwork H. Butt M. Cheong J.P.E. Wıllıams K.J. 2004. Resistance to crown rot in wheat identified through an improved method for screening adult plants. Australian Plant Pathology Society 33: 1-7.

Wiese M.V. 1998. Compendium of Wheat Diseases. Second Edition. APS Pres, St. Paul, MN, pp: 112.

Wıldermuth G.B. Mcnamara R.B. 1994. Testing Wheat Seedlings for Resistance to Crown Rot Caused by Fusarium graminearum Group 1.Plant Disease 78: 949-953.

Yılmazdemir F.Y. 1976. Edirne, Tekirdağ, Kırklareli illerinde buğday kök hastalıklarının fungal etmenleri ve bu hastalıkların dağılışına toprak pH ve neminin etkisi üzerinde araştırmalar. Uzmanlık Tezi, Erenköy İstanbul, 107 s.

Zadoks J.C. Chang, T.T. Konzak, C.F. 1974. A Decimal Code for the Growth Stages of Cereals. Weed Research 44: 415-421.