193106

Yorum-Bağlam İlişkisi Bakımından Hutbelerde Hadis Kullanımı

Hutbe, Cuma ve bayram namazlarının gereklerinden olup, öğüt ve nasihat içeren konuşmadır. Hz. Peygamber’den günümüze îrâd edilmektedir. Ülkemizde son on yıldır Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nce hazırlanan hutbeler tüm cami ve mescitlerde okunmaktadır. Hutbeler başlık, serlevha bir ayet, bir hadis ve bu çerçevede inşa edilen metinden oluşmaktadır. Hutbenin serlevhasındaki rivayet metin içerisinde yorumlanmaktadır. Serlevha rivayetten hareket edilerek toplumsal mesajlar verilmekte, güncel olayların yorumlanmasında hadis rivayeti referans alınmaktadır. Serlevha hadisle hutbenin başlığının ve konusunun uyumu ve rivayetin bağlamı da gözetilerek doğru anlaşılması ve yorumlanması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Hutbe, Anlama, Yorumlama, Bağlam

Using Hadith in Khutbah by the Relationships of Interpretation and Context

Khutbah (Sermon) which is one of the requirements of Friday and Eid prayers, is a speech containing advice. It has been performed during the Friday and Eid prayers since the Prophet. In our country, the sermons are prepared by the General Directorate of Religious Services in the last decade and these sermons are read in all mosques and masjids. The sermons have a title, subject, verse and top-hadith, and the text of the sermon was built in this framework. The top-narration of the sermon is interpreted in the text. Social messages are given based on the top-narration, and hadith narration is taken as reference in the interpretation of current events. It is important that the harmony of the top-hadith with title and subject of the sermon and that to understand and interpret correctly in the context of the narration. In addition, there is a need to examine the parameters in understanding and interpreting the narration.

PDF

___

ABDULLAH B. MÜBÂREK, Ebû Abdurrahman. ez-Zühd ve’r-rekâik. Thk. Habîb Rahmân el-A‘zamî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
AGİTOĞLU, Nurullah. Hadis ve Bağlam. İstanbul: Kitâbî Yayınları, 2015.
ASKALÂNÎ, İbn Hacer. Fethu’l-bârî şerhu sahihi Buhârî. Beyrut: Dâru’l-marife, 1379.
AYDINLI, Abdullah. “İhtisâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21: 527. Ankara: TDV Yayınları, 1989. AYNÎ, Bedreddîn. Umdetü’l-kârî şerhu sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru ihyai’t-türâsi’l-Arabî, ts.
BAKTIR, Mustafa. “Hutbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18: 425. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
BEGAVÎ, Ebu Muhammed. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kurân. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabi, 1420.
BEGAVÎ, Ebu Muhammed. Şerhu’s-sünne. Beyrut: Mektebü’l-İslamî, 1983.
BEZZÂR, Ebûbekir Ahmed. Müsned. Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, 2009.
BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed. el-Âdâb. Beyrut: Müessesetü’l-kütübi’s-sekâfiyye, 1998.
BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed. ed-Deâvâtü’l-kebîr. Kuveyt: Gurâsu li’n-neşr, 2009.
BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed. es-Sünenü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail. el-Câmiü’s-sahîh. B.y: Dâru tavkı’n-necât, 1422.
DÂRİMÎ, Ebû Abdullah Muhammed. Sünen. Suudi Arabistan: Dâru’l-muğni, 2000.
EBÛ AVÂNE, Yakub b. İshak. Müstahrecü Ebî Avâve. Beyrut: Dâru’l-marife, 1998. EBÛ DÂVÛD, Süleyman. Sünen. Thk. M. Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrut: Mektebetü’l-asriyye, ts.
EBÛ ZEYD, Muhammed. Meâlimü’d-dîn min ehâdîsi’s-sâdıkı’l-emîn. B.y: Dâru meşâriki’l-envâr, 2013.
EBÛ YA’LÂ, Ahmed b. Ali. Müsned. Dımeşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-türâs, 1984.
EFENDİOĞLU, Mehmet. “Takti‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39:483. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
ERUL, Bünyamin. “Hadis Şerhçiliğinde Özgünlük Sorunu”. İslam ve Yorum Temel Tartışmalar İmkanlar ve Sorunlar (Malatya, 2017). Ed. Abdurrahman Ateş. Malatya: Malatya İlahiyat Vakfı Yayınları, 2017.
FİRUZÂBÂDÎ, Muhammed. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessetü’r-risâle, 2005.
GÖRGÜLÜ, Hasan Ali. “Hz. Peygamber’in Hutbede İzlediği Metod ve Günümüzde Hutbe Uygulamaları”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1996): 177.
GÖRMEZ, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
HACAK, Hasan. İslam’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi. Ed. İbrahim Kafi Dönmez. İstanbul: İFAV Yayınları, 1997.
HÂKİM en-Nîsâbûrî, Muhammed. el-Müstedrek ale’s-sahihay. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1990.
HERARÎ, Muhammedü’l-Emin. el-Kevkebü’l-vehhâc ve’r-ravdu’l-behhâc fî şerhi sahihi Müslim ibni Haccâc. Mekke: Dâru’l-minhâc, 2009.
HERARÎ, Muhammedü’l-Emin. Şerhu süneni ibn Mace. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2018.
İBN ALLÂN, Muhammed Ali. Delîlü’l-fâlihîn li turukı riyâzu’s-salihîn. Beyrut: Dâru’l-marife, 2004.
İBN ARÂBÎ, Ebû Said. Mu’cem. Suudi Arabistan: Dâru ibni’l-Cevzî, 1997.
İBN BATTÂL, Ebu’l Hasan. Şerhu sahihi’l-Buhârî. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 2003.
İBN DAKÎKİ’L-ÎD, Takyüddin. Şerhu’l-erba‘în en-neveviyye fi’l-ehâdîsi’s-sahîhi’n-nebeviyye. B.y: Müessesetü’r-reyyân, 2003.
İBN EBÎ ŞEYBE, Ebû Bekr Abdullah. Müsned. Riyad: Dâru’l-vatan, 1997.
İBN HANBEL, Ebû Abdillah Ahmed. Müsned. Kahire: Müessetü Kurtuba, ts.
İBN HİBBÂN, Ebû Hatim Muhammed. el-İhsân fî takrîbi sahih-i İbn Hibbân. Beyrut: Müessetü’r-risâle, 1998.
İBN KAYYIM el-CEVZİYYE, Şemsüddin. Zâdü’l-meâd fi hedyi hayri’l-ibâd. Kuveyt: Müessesetü’r-risale, 1994.
İBN MÂCE, Ebû Abdullah Muhammed. Sünen. Thk. M. Fuad Abdülbâkî. B.y: Daru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
İBN MANZÛR, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru sâdır, ts.
İBN MENDE, Ebû Abdullah. Îman li’bni Mende. Beyrut: Müessetetü’r-risâle, 1406.
İBN MELEK, Muhammed b. İzzeddin. Şerhu mesâbîhi’s-sünne. B.y: İdâretü’s-sekâfeti’l-İslamiyye, 2012.
İBN MÜLAKKIN, Ebû Hafs Sirâcüddîn. et-Tavdîh li şerhi câmii’s-sahîh. Dımeşk: Dâru’n-nevâdir, 2008.
İBN RECEB el-HANBELÎ, Zeynüddin. Câmiu’l-ulûm ve’l-hikem fî şerhi hamsîne hadisen min cevâmii’l-kelim. B.y: Dâru’s-selâme, 2004.
İBN SA’D, Ebû Abdillah Muhammed. Kitâbü’t-tabakâti’l-kebîr. Kâhire: y.y, 2001.
İBN SALÂH, Osman b. Abdurrahman. Mukaddimetü İbni Salâh. thk. Nureddin Itr. Suriye: Dâru’l-fikr, 1986.
İSBEHÂNÎ, Ebû Nuaym. el-Müsnedü’l-müstahrecu ala sahihi Müslim. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1996.
İTYÛBÎ, Muhammed b. Ali. el-Bahru’l-muhîti’s-seccâc li şerhi sahihi Müslim ibni Haccâc. B.y: Dâru ibni’l-Cevzî, 1436.
KÂDÎ İYÂZ, Ebu’l-Fadl. İkmâlü’l-mu‘lim bi fevâid-i Müslim. Mısır: Dâru’l-vefâ, 1998.
KARAMAN, Hayrettin, Anahatlarıyla İslam Hukuku I. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1993.
KASTALLÂNÎ, Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sârî li şerhi sahihi’l-Buhârî. Mısır: Matbaatü’l-kübrâ, 1323.
KAZANCI, Ahmet Lütfi, Peygamber Efendimizin Hitabeti. İstanbul: Marifet Yayınları, 1980. KILAVUZ, Ahmet Saim, İslam’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi. Ed. İbrahim Kafi Dönmez. İstanbul: İFAV Yayınları, 1997.
KİNÂNÎ, Ebû Abbas Şihâbuddîn. Misbâhu’z-zücace fî zevâid-i ibn Mâce. Beyrut: Dâru’l-Arabiyye, 1403.
LÂŞÎN, Musa Şahin. Fethu’l-mun‘im şerhu sahih-i Müslim. B.y: Dârü’ş-şurûk, 2002.
MACİT, Yunus. “Veda Hutbesinin Günümüz İrşad Hizmetlerinin Verimliliği Açısından Değerlendirilmesi”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 16 (2005): 116. MA‘ZERÎ, Ebû Abdullah Muhammed. el-Mu‘lim bi fefâidi Müslim. Cezayir: Dâru’t-tûnûsiyye, 1998.
MÜBAREKFÛRÎ, Muhammed Abdurrahman. Tuhfetü’l-ahvezî bi şerhi câmii’t-Tirmîzî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
MÜKÂTİL b. SÜLEYMAN, Ebu’l-Hasan. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâs, 1423.
MÜNZİRÎ, Abdülazîm Zeküyyiddîn. Muhtasaru sahih-i Müslim. Thk. Muhammed Elbânî. Beyrut: Mektebü’l-İslamî, 1987.
MÜSLİM, Ebu’l-Hasan İbnü’l-Haccâc. el-Câmiü’s-sahîh. Thk. M. Fuat Abdülbâkî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts. NESÂÎ, Ebû Abdurrahman Ahmed. Sünen. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2001.
NESEFÎ, Ebu’l-Berekât. Medârükü’t-tenzîl ve hadâiku’t-te’vîl. Beyrut: Dârü’n-nefâis, 1996.
NEVEVİ, Ebû Zekeriyya Yahya. el-Minhâc şerhu sahih-i Müslim ibni Haccâc. Beyrut: Dârü ihyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1392.
SÂÂTÎ, Ahmed b. Abdurrahman. el-Fethu’r-rabbânî li tertibi müsnedi’l-imâm Ahmed ibni Hanbel. B.y: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
SEHÂVÎ, Mecdî Muhammed. Hutabür-Resûl. B.y: el-Mektebetü’t-tevfîkiyye, ts.
ŞÂŞÎ, Ebû Said. Müsned. Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, 1410.
ŞEYBE, Abdülkadir. Fıkhu’l İslâm şerhu buluği’l-merâm. Medine: Matâbi‘ er-Reşîd, 1982.
ŞİRÂZÎ, Hüseyin Mahmud. el-Mefâtîh fî şerhi’l-mesâbîh. Kuveyt: Dârü’n-nevâdir, 2012.
TABERÂNÎ, Süleyman. el-Mu’cemü’l-evsât. Kahire: Daru’l-harameyn, ts.
TABERÂNÎ, Süleyman. Mu’cemü’l-kebîr. Kahire: Mektebetü ibn Teymiyye, 1994.
TABERÎ, Muhammed b. Cerîr. Camiu’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. B.y: Müessetü’r-risâle, 1420/2000
TAŞAN, Yusuf. Dini Tebliğde Hutbenin Yeri ve Hz. Peygamber’in Hutbe Tarzı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
TAYÂLÎSÎ, Ebû Davud. Müsned. Mısır: Dâru hicr, 1999.
TÎBÎ, Şerefüddîn. el-Kâşif an hakâiki’s-sünen. Mekke: Mektebetü Mustafa el-Bâz, 1997.
TİRMİZİ, Muhammed b. İsa. Sünen. Thk. A. Muhammed Şakir. Mısır: Matabaatü Mustafa, 1975.
TURA, Sabahat. Anlam ve Yorum. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1980.
TÜRCAN, Zişan. “Hadis Şerhçiliğinin Doğuşu ve Gelişimi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2009/1 (2009): 101-134.
USEYMİN, Muhammed b. Salih. Fethu zi’l-celâli ve’l-ikrâm bi şerhi bülûğı’l-merâm. B.y: Mektebetü’l-islâmiyye, 2006.
YAŞAR, Mehmet. “İmam-Hatiplerin Kendi Hutbelerini Okuması”. I. Din Hizmetleri Sempozyumu (Ankara, 3-4 Kasım 2007). 1: 475. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
ZEMAHŞERÎ, Ebu’l-Kâsım Muhammed. el-Keşşâf. Beyrut: Daru’l-kitabi’l-Arabî, 1407.
ZÜHLÎ, Ebu’l-Muzaffer Yahya. el-İfsâh an meâni’s-sıhâh, B.y: Dârü’l-vatan, 1417.