Sahabenin Anlama Sorunu ile Karşılaştığı Bazı Ayetler

Sahabenin Kur’an’ı anlama sorunları hakkında kaynaklarda parçalar halinde bilgiler bulunmaktadır. Yine onların hangi ayetleri anlamadığına dair bilgilere de bazı araştırmalarda rastlanmaktadır. Fakat bu hususlar topluca bir çalışmada değerlendirilmemiştir. Bu nedenle bu makale araştırması yapılmaktadır. Bu çalışma tefsir ve diğer bazı kaynaklarda geçen rivayetlerden hareketle ortaya konacaktır. Rivayetlere göre sahabenin anlamadığı ayetler ve onların anlayamama nedenleri tespit edilecek ve bunlar üzerinde değerlendirme yapılacaktır. Ayetler değerlendirilirken Mushaf’taki sırası esas alınacaktır. Çeşitli etkenlerle sahabe tefsirde önemli bir konuma yükselmiştir. Bununla birlikte onlar, anlamı kapalı geldiği için bazı ayetleri anlamakta zorluk çekmişlerdir. Böyle bir durumla karşılaştıklarında Hz. Muhammed’e (a.s.) ve yanındakilere sormaktan çekinmemişlerdir. Bazı rivayetlerde -bu rivayetler sahih ise- Peygamberimizin de birkaç ayeti anlamadığı ve Cebrail’e sorduğu anlatılmaktadır. Ayetlerdeki kapalılık durumu genel olarak lafzın anlamsal yapısından, gramerden ve rivayetlerden kaynaklanmaktadır. Sahabe de benzeri nedenlerden dolayı çeşitli ayetleri bazen anlamamış bazen de yanlış anlamışlardır. Yanlış anlamaları bazen onların arasında sorun da çıkarmıştır. Ancak bu şekilde olan ayetlerin oranı sonraki nesillere göre çok azdır. Çünkü onlar vahyin ilk muhatapları olmalarından dolayı tefsirde önemli avantajlar elde etmişlerdir. Bu avantajlarına bağlı olarak tefsir mahiyetindeki açıklamalarını sonraki nesillere nakletmişlerdir. Onları takip eden nesiller de bundan istifade etmişlerdir. Böylece bir gelenek olarak sahabe tefsirinden yararlanma ilkesi tefsirin önemli bir kabulü haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur’ân, Sahâbe, İşkâl, Ayet

Some Verses that Muhammad's Companions Faced with the Problem of Understanding

There are pieces of information in sources about the Qur'anic understanding problems of the Companions of the Prophet Muhammad. Again in some studies, there is information about which verses they do not understand. However, these issues have not been evaluated in a study within the framework of integrity. Therefore, this article is being researched. This work will be done from the narrations in the tafsir and some other sources. The verses that the Companions of the Prophet Muhammad do not understand and the reasons they do not understand will be determined and these will be evaluated. When evaluating the verses, the order in Mushaf is based. Companions of Prophet Muhammed (a.s.) with various factors increased to an important position in tafsir. However, they had difficulty understanding some verses because it meant that it was incomprehensible. They did not hesitate to ask to Prophet Muhammed (a.s.) and his followers when they faced such a situation. In some narrations - if these narrations are true - it is explained that our Prophet did not understand a few verses and asked him about Gabriel. Meaning closeness in general is due to semantic structure of grammar and narrations. Their misunderstanding has sometimes caused problems between them. The Companions did not understand and sometimes misunderstood various verses for similar reasons; however, the proportion of verses in this way is very small compared to the next generations. Because they were the first interlocutors of revelation. For this reason, they have gained significant advantages in tafsir. Based on these advantages, they narrated their commentaries on the next generations. The generations who followed them also benefited. Thus, as a tradition, the principle of benefiting from the Companions has become an important acceptance of the commentary.

Keywords:

Tafsir, Quran, The Companions of the Prophet Muhammad, İşqâl, Verse,

PDF

___

Atmaca, Gökhan. Hz. Ömer’in Kur’an Anlayışı ve Tefsir İlmine Katkıları. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.

Begavî, Ferrâ, Meâlimü’t-tenzîl. tahk. Süleyman Müslim el-Harş. Daru Tayyibe, 1997/1417.

Candan, Abdulcelil. Kur’an’ı Kerim’de Anlaşılması Güç Ayetler. Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2014.

Cessas, Ali Ebû Bekir er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Sâdık el-Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1405/1985.

Cürcânî, Ebu Bekr Abdü’l-Kâhir. Delâilu’l-i’câz fî ilmi’l-meânî. tahk. Yasin Eyyubî el-Mektebetü’l-Asriyye, Baskı yeri ve tarihi yok.

Çantay, Hasan Basri, Kur’ân-ı Hakim ve Meâl-i Kerim. İstanbul: Milsan Basın Yayın A.Ş, 1984.

Durmuş, İsmail. "Itnâb". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/itnab#1 (18.05.2019).

Durmuş, İsmail. "Müşterek". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/musterek#1 (26.01.2019).

Efendioğlu, Mehmet. "Sahâbe". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/sahabe (20.05.2019).

Endelûsî, İbn Atıyye. el-Muharreru’l-vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Abdüsselam Abdüşşafî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.

Erten, Mevlüt. “Tefsirde Sahabenin Öznelliği”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2016, cilt: XIV, sayı: 27, s. 57-90.

Ferrâ, Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. tahk. Ahmet Yusus en-Necâtî vd. Mısır: Dâru’l-Mısriyye, byy.

Gazâlî, Ebu Hâmid. el-Müstasfâ. çev. Yunus Apaydın. Kayseri: Rey Yayıncılık, 1994.

Gezer, Süleyman. Kur’an’ın Anlaşılmasında Sözlü Hitabın Rolü, Ankara Üniversitesi/ Doktora Tezi, 2007.

Gökkır, Necmettin. Kur’an Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.

Gül, Ali Rıza. “Kıyâmet Sûresi’nin 16-19’uncu Âyetlerine Yüklenen Geleneksel Yorumlar Üzerine, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003, cilt: XLIV, sayı: 2, s. 69-108.

Hâzin, Ali b. Muhammed. Lübâbü’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl. tash. Muhammed Ali Hâşin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.

İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tûnusî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.

İbn Atıyye. el-Muharrerü’l-vecîz. tahk. Abdüssellam Abdüşşafî Muhammed. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmî, 1422.

İbn Ebî Hâtim. Tefsîru İbn Ebî Hâtim. tahk. Es’ad Muhammed et-Tayyib Mektebetü Nezzâr: 1419.

İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. tahk. Sami b. Muhammed Sellâme (Dâru Tayyibe, 1999/1420.

İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec. Zâdü’l-müyesser fî ilmi’t-Tefsîr. tahk. Abdurrezzek el- Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1422.

İbnü’l-Cevzî. Kur’ân’ı Kerim Tefsiri Zâdü’l-mesir fî ilmi’t-Tefsîr. terc. Abdülvehhab Öztürk. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2009.

İsfehânî, Rağıb. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. tahk. Safvan Adnan ed-Dâvudî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1412.

Karaman Hayrettin vd. Kur'an Yolu Tefsiri. Ankara: DİB Yayınları, 2007.

Koca, Ferhat "Mücmel". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/mucmel (27.01.2019).

Koca, Ferhat. "Müşterek". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://İslamansiklopedisi.Org.Tr/Musterek#2-Fikih-Usulu (17.05.2019).

Mâtürîdî, Ebu Mansur Muhammed. Te’vîlatü’l-Kur’ân. tahk. Bekir Topaloğlu vd. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.

Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. tahk. Ahmet Ferid Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.

Nas, Taha, “İmam Şafii’nin Sahabe Kavline Bakışı”, Artuklu Akademi: Mardin Artuklu Üniversitesi İlahiyat Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2014, cilt: I, sayı: 1, s. 183-208

Özsoy, İsmail. “Faiz” TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/faiz (21.05.2019).

Paçacı, Mehmet. Çağdaş Dönemde Kur’ân ve Tefsire Ne Oldu. İstanbul: Klasik Yayınları, 2008.

Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin. Mefâtihu’l-ğayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.

Rûmî, Abdurrahman b. Süleyman. Buhûsun fî usûli’t-Tefsîr ve menâhicuhû. Mektebebü’t-Tevbe, Riyâd by.

Sa’lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân an Tefsîri’l-Kur’ân. tahk. Ebu Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî. 2002/1422.

Sem’ânî, Ebu’l-Muzaffer. Tefsîru’l-Kur’an. tahk. Yasir b. İbrahim, Ğanîm b. Abbas b. Ğanîm. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997/1418.

Semerkandî, Ebu’l-Leys. Bahru’l-ulûm. Baskı yeri ve tarihi yok.

Semin el-Halebî. Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn. Umdetü’l-huffâz fî Tefsîri eşrafi’l-elfâz. tahk. Muhammed Bâsil Uyuni's-Sevd Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996/1417.

Sinanoğlu, Mustafa, "Kelime", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kelime (26.01.2019); Sedat Şensoy, "Lafız", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/lafiz#1 (26.01.2019).

Süyûtî, Celâleddin. ed-Dürru’l-mensûr fi’t-tefsîri bi’l-me’sûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr.

Süyûtî, Celâleddin. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl ibrâhîm. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyye li’l-Âmme, 1974.

Süyûtî, Celâleddin. Müfhemâtü’l-akrân fî mübhemâti’l-Kur’ân. tahk. Mustafa el-Buğâ. Beyrut: Müessesetü Ulûmi’l-Kur’an, 1403/1982.

Şâtıbî, Ebû İshak. el-Muvâfakât. tahk. Ebu Ubeyde Meşhur b. Hasan Âli Selmân Byy: Dâru İbn Affân, 1997.

Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.

Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Es-Sünen. Mısır 1975.

Tiyek, Fatih. “Kur’an’da Zamirin Merciini Tespitteki Bağlamsal Sorun”. Bilimname: Düşünce Platformu, 2014/2, sayı: 27, 141-157.

Ünal, İsmail Hakkı. "Kudâme b. Maz‘ûn". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/kudame-b-mazun (25.01.2019).

Vâhıdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Vasît fî Tefsîri'l-Kur'âni'l-Mecîd, thk. Heyet. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye. Beyrut 1415/1994.

Vahîdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Ahmed b.Muhammed b. Ali en-Neysabûrî eş-Şâfiî. el-vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Safvan Adnan Dâvûdî. Beyrut/Dımeşk: Dâru’l-Kalem/Dâru’ş-Şamiye, 1993.

Yaşar, Hüseyin. Kur’an’da Müphem Ayetler. Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, 1992.

Yazıcı, Abdurrahman. “İslam Hukukunda Kelâle: Öz ve Üvey Kardeşlerin Fürû ve Usûl Hısımlarla Mirasçılığı”, Dinî Araştırmalar, 2013, cilt: XVI, sayı: 42, s. 216-237.

Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1422.