ALEVÎ/KIZILBÂŞ-BEKTÂŞÎ BUYRUKLARIʼNDAN HAREKETLE ve GENEL AHLÂK İLKELERİNE GÖRE TALİP, REHBER, PÎR VE MÜRŞÎD İLİŞKİLERİ

Öz Bu çalışmamızda; Alevî/Kızılbâşlığın ve Bektaşîliğin temel yazılı kaynakları olarak kabul edilen ve yüzyıllardır erkân (âdâb) kurallarını şekillendiren Buyruklarʼdan hareketle talip, rehber, pîr ve mürşîd ilişkilerinin karşılıklı işleyiş ölçülerini değerlendireceğiz. Talib(ler)in inanca (yolʼa) ve inanç önderlerine karşı sorumlulukları, pîr ve mürşîdliğin Alevî/Kızılbâş-Bektaşî toplumlarındaki önemi, yol büyüğü olarak kabul edilen “dede”lerin veya ‟babaˮların birbirlerine ve taliplerine/dervîşlerine karşı sorumlukları makale de incelenip, okurların eleştirilerine sunulacaktır. Sevgiyi ve hoşgörüyü yüklenen bireyler yetiştirmeyi ve manevi aşamaların neticesinde de nefs-i kâmilʼe yani insan-ı kâmilʼe erişmeyi en temel hedef olarak kabul eden bu tasavvufi yolun manevi eğitim aşamalarından örnekleri de çalışmada araştırmacıların dikkatlerine sunulacaktır. Alevî/Kızılbâş-Bektâşî inancına mensup bireylerin (taliplerin/muhîblerin) yüzyıllardır davranışlarına referans olarak gösterdikleri ve genel anlamda âhlak ilkelerini içeren Buyruklar'dan hareketle sürdürülen erkânların çok yönlü ve zengin yapısı da bu makale çerçevesinde ortaya konulacaktır. Böylece Alevî/Kızılbâş-Bektâşî topluluklarında ‟âhlaksal içerikli anayasal metinlerˮ olarak kabul gören Buyruklarʼın, Alevî/Kızılbâş-Bektâşî toplumlarında ki paha biçilmez değerini bir kez daha gün yüzüne çıkarılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Alevî-Bektâşî, Toplum, Âhlâk, İnsan, Davranış, Buyruk.

PDF

___

Atalay, Ali Adil (2011). İmam Cafer-î Sâdık Buyruğu. İstanbul: Can Yayınları.

Atalay, Ali Adil (2012). Dünden Bugüne Hûnkâr Hacı Bektâş Velî. İstanbul: Can Yayınları.

Aktaş, Çiğdem (2000). “Toplumsal Açıdan Erenlerin Ser Çeşmesi: Hacı Bektâş Velî” Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.14, ss. 199-231.

Altınok, Baki Yaşa (2012). Alevîlik-Hacı Bektâş Velî-Bektâşîlik. Ankara: Ahî Yayıncılık. Aytekin, Sefer (2001). Buyruk. İstanbul: Ayyıldız Yayınları.

Bal, Hüseyin (2002). Alevî Bektâşî Kültürü. Isparta: Fakülte Kitabevi.

Bal, Hüseyin (2004). Alevî Îslâm Yolu. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.

Bozkurt, Fuat (2013) Buyruk -İmam Cafer-î Sâdık Buyruğu-. İstanbul: Kapı Yayınları.

Bozkuş, Metin (2006). Sivas Alevîliği. Isparta: Fakülte Kitabevi.

Canpolat, Cemal (2012). Yüzleşme: Yalnızlığa Yenilmeyen Toplum Alevîler. İstanbul: Markiz Yayınları.

Çem, Munzur (1999). Dersim’de Alevîlik. İstanbul: Peri Yayınları.

Çelik, Hasan (2014). ‟Alevîlik ve Bektâşîlikʼte Gönül Eğitimiˮ. Hûnkâr Alevîlik Bektâşîlik Akademik Araştırmalar Dergisi. Sayı 1, ss. 83-100.

Doğan, Eşref ve Hasan Çelik (2014). ‟Alevî Sünnî Bütünleşmesinin Önündeki Engeller: Tarihsel Yanlış Algılamalarˮ. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Yıl 7, Sayı 1, (Haziran 2014) ss. 121-138

Dönmez, Mehmet (2016). Sosyal Bütünleşme Sürecinde Malatya Alevîliği. Ankara: Sonçağ Yayıncılık.

Dedekargınoğlu, Hüseyin (2012). Dede Gargın Süreğinde Cem. Ankara: Yurt Kitap Yayıncılık.

Eğri, Osman (2001). Bektaşîlikte Tasavvufi Eğitim. İstanbul: Horasan Yayınları.

Eğri, Osman (2013a). Alevî Bektâşî Yolu: Hak Muhammed Ali. İstanbul: Ufuk Yayınları.

Eğri, Osman (2013b). Ali Sofrası Rıza Lokması. İstanbul: Ufuk Yayınları.

Eröz, Mehmet (2014). Türkiye’de Alevîlik-Bektaşîlik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Fığlalı, Ethem Rûhî (1996). Türkiye’de Alevîlik - Bektâşîlik. Ankara: Selçuk Yayınları.

Gölpınarlı, Abdülbâki ve Boratav, Pertev Naili (2010). Pîr Sultan Abdâl. İstanbul: Derin Yayınları.

Harmancı, Hasan (2014). Alevî İlkeleri: Mitolojiden Felsefeye. İstanbul: Destek Yayınları.

Kaplan, Doğan (2011). Yazılı Kaynaklarına Göre Alevîlik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Kaplan, Doğan (2012). Yazılı Kaynaklarına Göre Alevîlik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları (güncel baskı).

Kaplan, Doğan (2015). Şeyh Safî Buyruğu. -Alevî-Bektâşî Klasikleri 15-. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Kaya, Ali (2012). Alevîlik ve Dersim Üzerine Seçme Yazılar. İstanbul: Yazı Yayınları.

Noyan, Bedri (1995). Bektâşîlik-Alevîlik Nedir?. İstanbul: Ant Yayınları ve Can Yayınları müşterek basımı.

Ocak, Ahmet Yaşar (1992). ‟Bektaşîlikˮ. TDVİA. Cilt 5, ss. 373-379. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Öztürk, Sezai (1972). “Tunceli’de Alevîlik Üzerine Sosyolojik Bir Deneme”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Yayınlanmamış Mezuniyet Tezi.

Öz, Baki (Hazırlayan) (2011). Fevâîd (Hacı Bektâş Velî). İstanbul: Demos Yayınları.

Sarıkaya, Mehmet Saffet (2008). Fütüvetnâme-î Caʼfer Sâdık. İstanbul: Horasan Yayınları.

Soyyer, A. Yılmaz (2012). 19. Yüzyılda Bektaşîlik. İstanbul: Frida Yayınları.

Tatçı, Mustafa (1990). Yunus Emre Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Tuğrul, Talip (2006). “Tunceli Alevîliğinde İnanç ve İbadet (Sarı Saltık Ocağı Örneği)”. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

Yaman, Mehmet (2013a). Alevîlik – İnanç, Edep, Erkân-. İstanbul: Demos Yayınları.

Yaman, Mehmet (2013b). Buyruk. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.

Yaman, Ali (1998). Kızılbâş Alevî Dedeleri. İstanbul: Şâhkulu Sultan Külliyesi Mehmet Ali Hilmi Dedebaba Araştırma Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.

Yaman, Ali (2012). Alevîlik ve Kızılbâşlık Tarihi. İstanbul: Nokta Kitap Yayınları.

Yazıcı, Mehmet (2014). Alevîlik -Alevî Deyîşlerinin ve Gülbânklarının Sosyolojik Analizi-. İstanbul: Çıra Yayınları.

Yardımcı, Mehmet (2002). ‟Âşıkların Dilinde ve Telinde Pîr - Mürşîd - Rehber Kavramlarıˮ. Ankara: Folklor Edebiyat Dergisi, Sayı 30, Alevîlik Özel Sayısı - II.

Yılmaz, Hasan Kâmil (2016). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Yayıncılık.

Yılmaz, Hüseyin (2011). Alevî-Sünnî Diyalogu. Sivas: Asistan Yayıncılık.