Nüzûl Dönemini Bilmenin Anlama Etkisi: “Fülki’l-Meşhûn” Olgusu Üzerine Bir İnceleme

Öz Son dönem tefsir çalışmalarına bakıldığında nüzûl sıralı tefsir yaklaşımının revaçta olduğu görülmektedir. Literatürde bazı âyetler özelinde Kur’ân’ı daha iyi anlamaya yönelik bu yeni tefsir metodunun başarılı örnekleri mevcuttur. Bununla birlikte mezkûr yaklaşımın pratikte beklentileri karşılamadığına birçok âyet için farklı bir anlam ve yoruma gidilmediğine şahit olunur. Bu bağlamda nüzûl sıralı tefsirlerde Yâsîn Sûresi 41. âyette geçen “Fülki’l-Meşhûn” kavramıyla neyin kastedildiğine dair yapılan yorumlar, Mushaf tertibini esas alan tefsirlerde bulunan yorumlardan farklı değildir. Bu makalede, nüzûl sıralı tefsir metodunun “Fülki’l-Meşhûn” kavramını anlamaya etkisi olup olmadığı araştırılacaktır. Araştırmada ilk olarak mezkûr tamlamayla neyin kastedildiği birincil ve ikincil anlamlar üzerinden tespit edilecektir. Bu anlamlara ulaşmak gayesiyle öncelikle “Fülki’l-Meşhûn” ifadesi için tefsir geleneğinde bugüne dek ortaya konulan yorumlar ana hatlarıyla aktarılacaktır. Sorasında ise f-l-k ve ş-h-n köklerinin etimolojisine vakıf olmanın, “Fülki’l-Meşhûn” tamlamasını Kur’ân’ın bütünselliği içerisinde değerlendirmenin ve nüzûl dönemini bilmenin bu kavramı anlamaya etkisi araştırılacaktır. Yapılan araştırmalar sonucunda; Allah’ın varlığının bir delili olarak “taşıma imkânı veren her türlü gemi” birincil ve tefsîrî anlam olarak tespit edilmiştir. Te’vîlî ve ikincil anlam statüsünde “Habeşistan’a hicret edilen gemi” şeklindeki muhtemel mana ortaya çıkarılmıştır. Bu anlamın tutarlılığı belirlenirken; filolojik tefsir yönteminin, Yâsîn sûresinin tarihlendirilmesinin ve buna bağlı olarak siyer bilgisinin sunduğu imkânlar kullanılmıştır.   

___

  • Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hemmâm b. Nâfi’ es-San’ânî el-Himyerî. Tefsîru Abdirrezzâk. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1998. Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, Fezâʾili’s- sahâbe. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1403/1983. _______. Müsned. Thk. Şuayb el-Arnavut, Adil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1421/2001. Akdaş, İhsan. “Cudi ve Tufan Kelimelerinin Semantik ve Morfolojik Analizi Işığında Tufan Gerçeği”. Uluslararası Hz. Nuh ve Cudi Dağı Sempozyumu (Şırnak, 27-29 Eylül 2013). Ed. Hamdi Gündoğar-Ömer Ali Yıldırım-M. Ata Az. 607-639. Şırnak Üniversitesi, 2014. Albayrak, Halis. Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine: Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri. İstanbul: Şule Yayınları, 1992. Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmud. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’s-Seb’i’l-Mesânî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l- ilmiyye, 1415/1994. Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl. Mu’cemu’l-Furuku’l-Lüğaviyye. B.y.: Müessesetü’n- neşri’l-İslâmî, 1412/1991. Ayhan, Bayram. Kur’an’ın Nüzûl Sürecinde Vahyin İlk Yılının Tahlili. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2014. Bâzergan, Mehdi. Kur’ân’ın Nüzûl Süreci. Trc. Yasin Demirkıran-Mela Muhammed Feyzullah. Ankara: Fecr Yayınevi, 1998. _______, Adım Adım Vahiy. Trc. Yasin Demirkıran. Ankara: Fecr Yayınevi, 1999. Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlisi ve Tefsiri. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1964. Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. et-Târîhu’l-kebîr. Haydarâbâd: Dâru’l-maârifi’l-Osmâniyye, ts. _______, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. el-Câmiu’s-sahîh. Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 1. Baskı. B.y. Dâru Tavgi’n-Necât, 1422/2002. Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmü’l-Kur’âni’l-hakîm (et-Tefsîru’l-vâdıh hasebe tertîbi’n-nüzûl). Beyrut: Dâru’n-neşri’l-Mağribiyye, 1428/2008. Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüğa ve sıhâhü’l-ʿArabiyye. Thk. Ahmed Abdülgafur Attar. 4.Baskı. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, 1987/1407. Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Dercü’d-dürer fî tefsîri’l- Kur’âni’l-Azîm. Thk. Talʿat Salah el-Ferhan-Muhammed Edib Şekur. Amman: Dâru’l-fikr, 1430/2009. Çalışkan, Necmettin. “Nüzûl Sırasına Göre Tefsir Yaklaşımının Kur’an Yorumuna Etkisi (Beyânu’l-Hak Örneği)”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/30 (2017): 398-422. Çelik, Ömer. Hakk’ın Daveti Kur’an-ı Kerim -Meali ve Tefsiri. İstanbul: Erkam Yayınları, 2013. Çetiner, Bedreddin. Fâtiha’dan Nâs’a Esbâb-ı Nüzûl: Kur’ân Âyetlerinin İniş Sebepleri. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2002.