Türkler’de Ahşap Ok Yapımı

Ok ve yay insanlık tarihinin en eski silahlarından biridir ve tarih öncesi devirlerden itibaren dünyanın her yerinde örneklerine rastlanmaktadır. Türkler ok yapımında çeşitli ağaç türlerini kullanmışlardır. Bunlar arasında en çok kullanılanları, Sarıçam (Pinus sylvestris L.), Kazdağı Göknarı (Abies equi-trojani Aschers. et Sint.) ve Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky.) ağaç türleridir. Ok gövdelerinde, mukavemet kaybı getirmeyecek şekilde hafif yapı eldesinden ötürü düşük yoğunluğa sahip ağaç türleri tercih edilmektedir. Elastikiyet modülünün yüksek olması, oldukça narin yapıdaki okun şekil değiştirme direncini artıracağından tercih edilmektedir. Okların boyları 60 cm ile 80 cm arasında, ağırlığı genellikle 9 gr ile 50 gr arasında değişmektedir. Oklar, malzemelerine göre çeşitlendirilebilirler fakat okun her kısmında farklı malzeme kullanıldığı göz önüne alındığında, okları malzemelerine göre ayırmak dar kapsamlı kalmaktadır. Oklar yapıldıkları malzeme bakımından, kamış ve ağaç diye ikiye ayrıldığı gibi, kullanıldıkları amaca göre de tirkeş oku, talimhane oku, puta oku, menzil oku, idman oku ve meşk oku gibi türlere ayrılmaktadır. Osmanlılar, okun kısımlarını insan vücuduna benzeterek adlandırmışlardır. Ok kirişe takılan gez kertiğinden ucuna kadar 24 eşit parçaya bölünmüş; arkadan öne doğru ilk 4 kısmına baş, başın bitimine boğaz, 11. kısma göbek, boğazla göbek arasına göğüs, göbekten 17. kısma kadar olan yere baldır, baldırdan uca kadar olan kısma ayak denmiştir. Türkler ok atma konusunda büyük rekorlara imza atmışlardır. 845,5 m’ye ok fırlatmışlardır. Bu rekorlar benzer yay ve oklarla halen kırılamamıştır. 

Turkish Wooden Arrow Construction

Bow and arrow are the most ancient weaponry of the mankind in history and there are evidences that they have existed all over the globe since prehistoric times. Turkic people have used many species of trees for arrow construction. Most widely used tree species are Scots Pine (Pinus sylvestris L.), Ida Mountain Fir (Abies equitrojani Aschers. et Sint.) and Oriental Beech (Fagus oriantalis Lipsky.). If it would not result in strength loss, species with low density wood is preferred to obtain lightweight structures in arrow shafts. High elasticity module supports increase of bending strength for arrow shaft which is already slender and fragile. Arrow lengths tend to vary between 60 cm and 80 cm while arrow masses range between 9 gr and 50 gr arrows could be classified by material but it would not be accurate because each part of arrow consisted by different material. As arrows shafts may be sorted as wooden and bamboo, arrow classes can be sorted as war, field, target, flight, and practice and contest arrows. Ottomans named arrow sections anthropologically. Arrow shaft is divided into 24 equal sections. First 4 sections from nock towards point named as head, the section where head ends is called neck, the 11. section is called belly, sections between neck and belly are called chest, sections between belly and 17. section are called calf, sections between calf and point are called foot. Turkish archers have great records in flight shooting. There is a record that measures 845.5 m and still is not beaten with similar equipment. 

___

  • o El Cahiz 1967. Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Türklerin Faziletleri (Çeviren. Ruşen Şeşen),G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt. 21, Sayı. 2 (2001) 189-215.
  • o Gökyay, O.Ş. 2007. Dedem Korkutun Kitabı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
  • o Gumilov, L.N. 1999. Eski Türkler, I.Baskı, Birleşik Yayıncılık, İstanbul (Çev: D.Ahsen Batur).
  • o İnan, A. 1943. Doğu Türk ve Moğol Folklorundaki “Edrene” Kelimesine Dair, AÜDTCF.Dergisi, Cilt.1, Sayı.5, S (133-135), Temmuz–Ağustos.
  • o Jirmunsky, V. M. 1961. Kitabı Korkut ve Oğuz Destan Geleneği, Belleten, Cilt:25, Sayı:100, S(628).
  • o Kani, M. 1847. Telhis-i Reshailü’r-Rumat, İstanbul (Matbaa-i Amire).
  • o Kişenko, V.G. 2003. Avrasya Kültürü Kadim ve Ortaçağ Okları: Rekonstrüksüyon Çalışması, Avrupa Stepleri Ortaçağ Periyodu, Arkeoloji Çalışmaları, Cilt.3, Donetsk Ulusal Üniversitesi, Ukrayna Ulusal Bilim Akademisi, Çeviri: Mehel, M.A.
  • o Marsigli, G. 1732. Stato militare dell ‘Imperio Ottomanno
  • o Monteccucoli, R. 1702. Memorie della guerra
  • o Nemeth, G. 1996. Hunlar ve Tanrının Kılıcı Atilla, I.Baskı, Özne yayınları, İstanbul.
  • o Owen, C.W.C. 2002. Ok, Balta ve Mancınık Ortaçağda Savaş Sanatı 378-1515.
  • o Özveri, M. 2006. Okçuluk Hakkında Merak Ettiğiniz Herşey, İstanbul.
  • o Özveri, M. 2008. Türk ve Pers Atlı Okçuluğu. http://www.tirendaz.com/tr/?page_id=42
  • o Priscus, 1870. Historici Graeci Minores (ed. L. Dinorf).
  • o Shaw, S.J. 1994. Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Cilt.1.
  • o URL 12009. http://turkish-archery.blogspot.com/2008/04/osmanl-okuluk-ta-liderdi.html.
  • o URL 2 2009. http://tr.wikipedia.org/wiki/Ok
  • o URL 3 2009. http://tarihyazilari.blogcu.com/osmanli-da-okculuk_27560791.html.
  • o URL 4 2009. http://www.bilgininadresi.net/Madde/7222/Ok%C3%A7uluk-Tarihi.
  • o URL 5 2009. http://www.orman.istanbul.edu.tr/node/9528
  • o Yücel, Ü. 1998. Türk Okçuluğu, I.Baskı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.