Modern Türk Şehir Planlamasında Aktif Yeşil Alan Standardı: Kayseri Şehir Planlarında Zamansal Bir İnceleme

Bu çalışmanın amacı, şehir planlarında önemli bir yere sahip olan aktif yeşil alanlara ilişkin mekânsal standardın Türk imar mevzuatında ve Kayseri şehir planlarında zamansal değişimini incelemektir. Osmanlı’dan günümüze imar mevzuatında aktif yeşil alanlar için ortaya konulan asgari standartlar ile Kayseri’nin 1933, 1944, 1975 ve 1986 yıllarında hazırlanan dört şehir planında beklenen değerler ile dönem sonunda gözlenen değerler, betimleyici araştırma yöntemi çerçevesinde ele alınmıştır. Modern Türk şehir planlamasında ve imar mevzuatında yeşil alan kavramı, gerçek anlamını Cumhuriyet Dönemi’nde kazanmıştır. Türk şehirciliğinde yeşil alan standartları ise 1933 yılından beri kullanılmaktadır. Kayseri şehir planları hazırlanırken, başlangıçta imar mevzuatında öngörülen asgari standartlara uyulduğu anlaşılmaktadır. Buna karşılık 2006 yılında şehirde gözlenen kişi başına 2,97 m2 aktif yeşil alan değeri, oldukça düşük bir düzeye işaret etmektedir.Araştırma kapsamında, Kayseri’de kişi başına aktif yeşil alan değeri, Osmanlı’nın son yıllarında 0,89 m2, birinci plan dönemi sonu olan 1944 yılında 1,04 m2, ikinci plan dönemi sonu olan 1975 yılında 3,40 m2, üçüncü plan dönemi sonu olan 1986 yılında 1,84 m2 olarak tespit edilmiştir. Bu çalışmada incelenen son Kayseri şehir planı ise dördüncü plan olup, dönem sonu olarak 2006 yılı esas alındığında kişi başına 2,97 m2 aktif yeşil alan değeri ile karşılaşılmaktadır. Bu bulgular ışığında, imar mevzuatının 1933 yılından günümüze zorlayıcı hükümlerine ve Kayseri’de uygulamaya geçirilen dört şehir planına rağmen, asgari aktif yeşil alan değerlerine -günümüzde 10 m2/kişi- 2006 yılına kadar ulaşılamadığı sonucuna varılmaktadır. Kayseri’de metropoliten alan sınırının 2004 yılında değişmesi ile şehrin çeperlerindeki yeşil alan potansiyeli, 2006 sonrasında hazırlanan yeni planlarda devreye alınmıştır. Bu planlarda 2025 yılı hedeflenmiş olup, şehir nüfusunun 1.700.000 olacağı varsayılarak, yine asgari düzeyden hareketle kişi başına 10 m2 aktif yeşil ayrılması öngörülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Şehir planlama, şehirsel arazi kullanım standartları, aktif yeşil alan, kamu parkları

Active Green Area Standard in Modern Turkish Urban Planning: A Temporal Examination in Kayseri City Plans

The aim of this study is to examine the timewise change of the spatial standard regarding the active green areas having an important place within Turkish development legislations and Kayseri urban plans. The minimum standards expected for the active green areas in the development legislation from the Ottoman Empire until today, the values expected in four urban plans of Kayseri prepared in 1933, 1944, 1975 and 1986 and the values observed at the end of the period have been examined within the frame of the descriptive research method.The concept of active green area in modern Turkish urban planning and development legislation gained its real meaning in Republican Period. Active green area standards in Turkish urbanism have been used since 1933. Minimum standards foreseen in the legislation are seen to have been respected at the beginning during the preparation of Kayseri urban plans. In contrast, the value of active green area observed per person in 2006 as 2.97 m2 is in a very low level.In the scope of the research, the active green area value per person in Kayseri was determined to be 0.89 m2 in the last years of the Ottoman Empire, 1.04 m2 in 1944 which was the end of the first planning period, 3.40m2 in 1975 which was the end of second planning period and 1.84m2 in 1986 which was the end of third planning period. The last Kayseri urban plan that was examined in this study was the fourth plan and the value of 2.97 m2 of active green area per person was encountered in 2006 year which was assumed as the end of the planning period. In the light of these findings, it can be concluded that despite the challenging provisions of the urban planning legislation and the four urban plans implemented in Kayseri, the minimum active green field values (10 m2 / person) could not be reached until 2006. After the change of the metropolitan area boundary in Kayseri in 2004, the green space potential within the city perimeter was commissioned in the new plans prepared after 2006. Year 2025 is targeted in these new plans and assuming that the population of the city will be 1,700,000, 10 m2 of active green area per person is foreseen to be spared as the minimum level

Keywords:

Urban planning, urban land use standards, active green area, public parks,

PDF

___

Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836–1856). İstanbul: Eren Yayınları, , ss.140–143
Aydın, F., Çepni, O. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Karabük İli Örneği). Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 189-217.
Bauer, A. J. (2001). Goods, Power, History: Latin America’s Material Culture, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 150-166
Borsi, K. (2015). Drawing the region: Hermann Jansen's vision of Greater Berlin in 1910, The Journal of
Architecture, 20 (1): 47-72. DOI:10.1080/13602365.2015.1004619
Çabuk, S. (2012). Kayseri’nin Cumhuriyet Dönemindeki İlk Kent Düzenlemesi: 1933 Çaylak Planı. METU JFA, 29 (2): 63-87
Çabuk, S., Özyavuz, M., Güneş, M. (2018). Kayseri Kentinde 20. Yüzyılda Yaşanan Mekânsal Değişim ve Bu Değişimde Yeşil Alanların Yeri. Uluslararası Kentleşme ve Çevre Sorunları Sempozyumu (28.06.2018-30.06.2018), Eskişehir: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği - Balıkesir Şubesi, s. 327
Çalışkan, N. (1995). Kuruluşundan Günümüze Kayseri Belediyesi. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları, ss. 57
Dönmez, Y. (2017). The Attitudes of University Students towards Today’s World Affairs. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 303-312.
Ergin, O. N., (1995). Mecelle–i Umur–u Belediye. Cilt III, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul. ss.1239- 1244
Ergin, O. N., (1995). Mecelle–i Umur–u Belediye. Cilt IV, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul. ss.1658-1758
Evliya Çelebi (2006). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi., Haz: Seyit Ali Kahraman-
Yücel Dağlı, Cilt 3:1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ss.41-245
Demir, K., Çabuk, S., (2013). Türk Dönemi Kayseri Kenti ve Mahalleleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, No: 188,.ss 209-212
Gül, M., lamb, R. (2005). Mapping, regularizing and modernizing Ottoman Istanbul: aspects of the genesis of the 1839 Development Policy. Urban History, 31 (3): 420-436
Henneberger, J. W. (2002). Origins of fully funded public parks.The George Wright Forum 19 (2):15
Hovardaoğlu, Ç., S. (2014). Kayseri Oelsner-Aru Planı ve Plan Uygulama Sürecinde Yerel Yönetimlerin Rolü(1930-1965). Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 23 (1): 39-55.
İller Bankası, (1949). Belediyeler Yıllığı, Cilt 2, Ankara, s.540
İpşirli, M. (2002). Kayseri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 25, İstanbul, s.98
KİÇDP (2006) - Kayseri İl Çevre Düzeni Planı 1/50000 Ölçek, Plan Açıklama Raporu. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi.
Kocabaşoğlu, U.,Uluğtekin, M. (1998). Salnamelerde Kayseri. Kayseri: KTO Yayınları No:16, s.162
Kurtaslan Öztürk, B., Yazgan, M. (2005).Kayseri kent Bütününün Açık ve Yeşil Alanlarının Sistem Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Dergisi, 20 (1): 69-80
Ladd, B. (1990). Urban Planning and Civic Order in Germany, 1860-1914. London: Harvard University Press, s.7
Lewis, R. A., (1952). Edwin Chadwick and the Public Health Movement 1832-1854. London, UK: Longmans Green and Co. ss.167-172
Olmsted, F. L., JR., Kimball, T. (1970). Frederick Law Olmsted, Landscape Architect, 1822- 1903.New York: Benjamin Blom, ss.122-125
Ortaylı, İ. (1992). Belediye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, V,. İstanbul. ss.398-402
Özcan, K. (2006).Tanzimat’ın Kent Reformları: Türk İmar Sisteminin Kuruluş Sürecinde Erken Plânlama Deneyimleri (1839–1908). Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 7 (2): 149-180
Resmi Gazete, 1471 Sayı ve 14 Nisan 1930 Tarih. 1580 Sayılı Belediye Kanunu
Resmi Gazete, 2433 Sayı ve 21 Haziran 1933 Tarih. 2290 Sayılı Belediyeler Yapı ve Yollar Kanunu
Resmi Gazete, 18916 Sayı ve 2 Kasım 1985 Tarih. İmar Planı Yapılması ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmelik
Resmi Gazete, 29030 Sayı ve 14 Haziran 2014 Tarih. Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği- EK-2
Sutcliffe, A., (1981). Towardsthe Planned City: Germany, Britain, the United States and France 1780–1914. Oxford, UK: Basil Blackwell, ss. 42-91
Taşçı, Y., (1973).Kayseri İmar Planı: Geleceğin Tahmini, Kent Performans Hedefleri, Arazi Kullanış Talebi. Ankara: Taşçı Mimarlık Stüdyosu
Tekeli, İ. (1999). 19. Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü, Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, P. Dumont, F. Georgeon (Eds), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss.19-31
Topaloğlu, M. A.,Berksan, B., Topaloğlu, M. (1986). Kayseri İmar Planı Açıklama Raporu 2. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi, s.14
Yacobi, H.,Shechter, R. (2005). Rethinking cities in the Middle East: Political economy, planning, and the lived space, The Journal of Architecture, 10 (5), November: 499-515.