Geleneksel Bahçe ve Mimari Üslubun Ortaya Çıkışında Doğal Faktörlerin Rolü: İran Örneği

Geleneksel yerleşimlere bakıldığında, insanların yaşadıkları yörenin, ağırlıklı olarak doğal faktörler ile biçimlenmesiyle oluştuğu görülmektedir. Geleneksel yerleşimlerin oluşumunda farklı bölgelerde yaşayan ve kendi kültürlerini oluşturmuş toplumların dini, felsefi, politik çeşitlilikleri ile doğal kaynakları sanat ve ideolojiyle buluşturması da bir diğer önemli etmenlerdir. İran bahçe ve mimarisinin gelişimini, bu bahçe sanatının İslami düşüncenin özünden çıktığı da göz önünde bulundurulduğunda, yaşam için arzu edilen ideal şartların, cenneti ve ebediyeti temsil eden mekanların bir aynası olduğu görülebilmektedir. Fakat tarihi süreç içerisinde, etkilendikleri akımlarla beraber coğrafi bölge özelliklerinin farklılıkları kentsel dokudan, bahçe planlarına ve bina ölçeğine kadar değişimlere neden olmuştur. Bu araştırmada İran’ın tarihi gelişim süreci içerisinde mimari yapı ve çevresinin doğal faktörlere göre bahçe ve mimari üsluplardaki gelişim ve değişim tipolojileri analiz edilmiştir. Sonuç olarak, İran geleneksel bahçeleri ve mimari yapıları içinde bulunduğu coğrafyanın kendine has koşullarının değerlendirilerek oluşturulduğu görülmektedir. İran bahçelerinde bahçenin tüm unsurları, bitkisel alanlarla uygun bir bağlam sağlamak için birlikte çalışmaktadırlar. Bahçede yer alan ağaç ve çiçekli bitkilerin, tasarımcının tasarladığıfonksiyonel alanlarınparalelindeyer aldığı ve su ögesinden sonra, ağaçlar bahçede anlamlar ve semiyoloji açısından ikinci en önemli rolü taşımaktadır. İran’da doğallığın öncelikli olduğu tasarımların yapılması, yapılan mimari tasarımın bir üslup olarak gelenekselleşmesine olanak tanımıştır.

The Role of Natural Factors in the Emergence of Traditional Garden and Architectural Style: The Case of Iran

When traditional settlements are examined, it is seen that the way people continue their lives is shaped mainly by natural factors. Another important issue is to bring together religions, philosophical, political diversities of different geographical and cultural societies with nature, art and ideology. Considering the development of Iranian garden and architecture, and the fact that this garden art is the essence of the Islamic thinker, it can be seen that the ideal conditions desired for life are a mirror of spaces representing heaven and eternity. But in the historical process, the differences in geographical region characteristics along with the current influences have caused changes from urban dwellings to garden plans and building scales. In this research, the architectural structure in Iran's historical development process and the development and change typologies in the garden and architectural styles according to the natural factors of the environment have been analyzed. As a result, Iran’s traditional gardens and architectural structures are the result of evaluating the unique conditions of the zone to which it belongs. In Iranian gardens, all elements of the garden work together to provide an appropriate context with vegetative areas. It is seen that the trees and flowering plants in the garden, in parallel with the functional areas determined by the designer, have the second most important role in the garden after the water element in terms of meanings and semiology. Natural designs are prioritized, allowing the architectural design to be traditionalized as a style in Iran

___

  • 1. Abadi, A. F. N., Pakdaman Tirani, M. (2014). Lessons from old Iranian climate architecture for modern architects. Special Issue on Environmental, Agricultural, and Energy Science, European Online Journal of Natural and Social Sciences, 3(3), 476-487.
  • 2. AhlulbaytPortalı (2018). İran mimarisinde iklim. İran İslam Rehberliği Bakanlığı, http://www.islamicartz.com/page/AWxVUsHqmptwJqon0DooRC2HLyTSjiex54INPzHcDDI (17.02.2019).
  • 3. Akdoğan, G. (1974). Bahçe ve Peyzaj Sanatı Tarihi Ders Kitabı. Ankara Üniversitesi, Fak. Y. No: 536
  • 4. Aklanoğlu, F. (2007). İklim Değişikliğinin Peyzaj Tasarımıve Uygulamaları Üzerine Etkiler, Uluslararası İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri Konferansı, Konya.
  • 5. Amirkhani, M. (2014). Overview of design concepts of traditional Iranian architecture and its reflections in Iranian contemporary architecture, Advances in Natural and Applied Sciences, 8(12), 78-87.
  • 6. Anonim (2019). Coğrafya ve çevre. https://tr.irancultura.it/%C4%B0ran/co%C4%9Frafya-ve-%C3%A7evre/ (03.05.2019).
  • 7. Aryanpur, A. (1986). İran ve Şiraz Bahçelerinin Tanınması İçin Araştırmalar. Ferheng Sera Yayınları.
  • 8. Baghchesaraei, A., Baghchesaraei, O. M. (2014). Green and sustainable Iranian traditional architecture and structure. Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences, 3(8), 73-77.
  • 9. Bello, P. (2011). World’s third-largest salt-water lake at risk of drying up. https://www.lakescientist.com/world%E2%80%99s-third-largest-salt-water-lake-at-risk-of-drying-up-125/ (17.02.2019).
  • 10. Daniel, T. C., Vining, J. (1983). Methodolog-icalissues in the assessment of landscape quality. Behavior and The Natural Environment. Springer, 39-84.
  • 11. Dolat (2010). http://www.dolat.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=0&Id=190272 (12.04.2019).
  • 12. Ebolgasemi, L. (1995). İran Bahçesinin Tarihçesi, III. İran Mimarlık ve Kentleşme Tarihi Kongresi, 564-643, Kasım, Tahran, İran.
  • 13. Erdoğan, R., Olgun, R., Özçatalbaş, O., Şavklı, F. (2015). Çin peyzaj sanatında penjing (minyatür peyzaj). Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 5(1), 98-114.
  • 14. Falahatpisheh, M., AtapourMafakheri, A. J. (1982). http://www.irandeserts.com/36.htm (18.03.2019).
  • 15. Farrokh, K. (2011). Pasargadae: The Persian Gardens. http://kavehfarrokh.com/iranica/achaemenid-era/pasargardae-the-persian-gardens/ (17.03.2019).
  • 16. Farahani, L.M., Motamed, B., Jamei, E. (2016). Persian Gardens: Meanings, Symbolism, and Design Landscape Online 46: 1-19.
  • 17. Hejazi, M. (2007). Persian architecture: Conformity with nature in hot-dry regions. Int. Journal of Design & Nature, 1(2), 186-196.
  • 18. Hejazi, B., Hejazi, M. (2014). Persian wind towers: Architecture, cooling performance and seismic behaviour. Int. J. of Design & Nature and Ecodynamics, 9(1), 56–70.
  • 19. Hindistan, A. (2006). Avluların Peyzaj Tasarım Kriterleri Yönünden Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul, 134 s.
  • 20. İran İstatistik Kurumu, 2019. Nüfus verisi. http://worldpopulationreview.com/countries/iran-population/ (17.03.2019).
  • 21. Jafari, M. (2012). Forests genetic resources in Iran. http://www.fao.org/3/i3825e/i3825e34.pdf (17.03.2019).
  • 22. Karpuz, H., Mimiroğlu, M. (2007). Doğal Çevre, İklim ve Mimarlık-Konya Örneği-Konya, Uluslararası İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri Konferansı.
  • 23. Kasmaee, M. (2006). Climate and Architecture. Isfahan: Khak Publishing.
  • 24. Kazmaoğlu, M., Tanyeli, U. (1979). Anadolu Konut Mimarisinde Bölgesel Farklılıklar, Yapı Dergisi.
  • 25. Kuban, D. (1995). Türk Ev Geleneği Üzerine Gözlemler, Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler, İstanbul.
  • 26. Kurtgözlü (2010). Üslup ve Akımlar, http://mimarlikvesanattarihi.blogspot.com/ (Erişim Tarihi: 17.03.2019).
  • 27. Litton, R. B. (1968). Forest landscape description and inventories-a basis for land planning and design. Res. Paper PSW-RP-049. Albany, CA: Pacific Southwest Research Station, Forest Service, US Department of Agriculture. 88- 49.
  • 28. Madani, R., Hayaty, H. (2017). Investigating the role of Islamic teachings in the formation of the housing structure case study: Traditional house in the hot and dry climate in Iran, Journal of Engineering and Applied Sciences, 12(14), 3702-3714
  • 29. Neima, G. (2005). İran Bahçeleri. Peyam Matbaacılık, Tahran.
  • 30. Nurlu, E., Erdem, Ü. (1994). Peyzaj Sanat Tarihi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bornova, İzmir.
  • 31. Olgun, R., Erdoğan, R. (2016). Urban furniture and user satisfaction: The example of Antalya-Gulluk avenue. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 66(2), 674-682.
  • 32. Olgun, R., Yılmaz, T. (2014). Aizanoi antik kentinin peyzaj planlama kapsamında korunması ve turizm potansiyelinin arttırılması. Artium, 2(2), 122-133.
  • 33. Olgun, R., Yılmaz, T. (2019a). Determination of ecologically suitable settlement areas by using gis based multi-criteria decision making analysis: The case of Nigde province. Fresenius Environmental Bulletin, 28(5), 3768-3777.
  • 34. Olgun, R., Yılmaz, T. (2019b). A'wot method in determination of sustainable strategic objectives towards open green areas in the medium sized cities: The case of Nigde, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 28(7), 5188-5194.
  • 35. Örmecioğlu, H. T., Er Akan, A., Uçar, A. (2013). Çevresel faktörlerin geleneksel yapım sistemleri üzerindeki etkisi: Anadolu örneği. Akdeniz Sanat Dergisi, 6(11), 269-279.
  • 36. Öztürk, B. (2010). Günümüz Tasarım Eğitiminde Yöntem-Üslup Çekişmesi ve Sonuçları Üzerine Bir Deneme, International Conference on New Trends in Education and Their Implications 11-13 November, Antalya.
  • 37. Öztürk, S., Ayan, E., Işınkaralar, Ö. (2018). Visual landscape evaluation of Kastamonu clock tower environment as a historical urban area. Fresenius Environmental Bulletin, 27(12), 9617-9625.
  • 38. Pirniya, M. (1999). İran İslam Mimarisi. Tahran Üniversitesi Yayınları, Tahran.
  • 39. Pirnia, M. K. (2004). Introduction to Islamic Architecture of Iran. Compiled by G. H. Memarian, Tehran: Iran University of Science and Technology.
  • 40. Pirnia, M. K. (2005). Stylistics of Iranian Architecture. In G. H. Memarian, Tehran: Soroush-e Danesh Publication.
  • 41. Soflaei, F., Shokouhian, M., Shemirani, S. M. M. (2016). Investigation of Iranian traditional courtyard as passive cooling strategy (a field study on BS climate), International Journal of Sustainable Built Environment, 5(1), 99-113.
  • 42. Pouya, S., Demirel, Ö. (2016). İran bahçe sanatının ve tasarım özelliklerinin araştırılması. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(1), 96-105.
  • 43. Qobadian, W. (2010). A Climatic Survey on Traditional Buildings of Iran. Tehran: Tehran University Press.
  • 44. Sadoughianzadeh, M. (2013). Gender structure and spatial organization: Iranian traditional space. Sage Open, 3(4), 1-12.
  • 45. Tandoğan, E. (2011). Kütahya- Çavdarhisar Aizanoi Arkeolojik Sit Alanının Peyzaj Mimarlığı ve Turizm Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara, 127 s.
  • 46. TDK (2019). Büyük Türkçe Sözlük. http://tdkterim.gov.tr (Erişim Tarihi: 17.03.2019).
  • 47. URL-1 (2011). Ülke Profili: İran, http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili-iran (17.03.2019).
  • 48. URL-2 (2010). İran devrimlerinin başladığı şehir. https://tarihtenbirsayfa.wordpress.com (17.03.2019).
  • 49. URL-3 (2009). Iran-climate-map.svg https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6781276 (17.03.2019).
  • 50. URL-4 (2019). https://www.arshinparvaz.com/(17.03.2019).
  • 51. URL-5 (2019). Masuleh. https://arian-tour.com/gallery/view-photo/86/581.html (14.10.2019)
  • 52. URL-6 (2019). https://www.cazkolik.com/resimler/genel/GuzinYalin099.jpg (14.10.2019)
  • 53. URL-7 (2019). http://higerdecor.com/(11.10.2019)
  • 54. URL-8 (2019). http://www.persiatour.jp/welcome-to-iran/yazd/ (13.10.2019)
  • 55. URL-9 (2019). https://www.top-travel.ir/(14.10.2019)
  • 56. URL-10 (2016). Beautiful Places to Visit in Iran. http://hometowniran.blogspot.com/2016/05/beautiful-places-to-visit-in-iran.html (14.10.2019)
  • 57. Wilber, N. D. (1979). Persian Gardens and Garden Pavilions. Dumbarton Oaks, Washington.
Bartın Orman Fakültesi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1302-0943
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1998
  • Yayıncı: Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi