II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE EDİRNE VİLAYETİ JANDARMA TENSİKATI

II. Abdülhamid döneminde 1878 tarihli Berlin Antlaşması sonrasında, Makedonya bölgesinde idari, adli, mali ve iç güvenlik alanlarında yapılan düzenlemeler, Avrupalı devletlerin de dâhil olduğu uluslararası bir mesele hâline gelmiştir. Bu süreçte Makedonya, Osmanlı Devleti ile Avrupalı devletler arasında siyasi krizlerin ve tartışmaların odağı haline gelen bir bölge olmuştur. Dolayısıyla II. Abdülhamid’in iktidar yıllarında jandarma teşkilatında yapılan düzenlemeleri bu koşullar içinde değerlendirmek gerekir. Kuşkusuz 1903 tarihli Mürzsteg Programı, bölgedeki tarafların güç mücadelesinde belirleyici bir rol oynamıştır. Programın devreye girmesinden sonra, Selanik, Kosova ve Manastır vilayetlerinde Avrupalı devletlerin denetiminde idari, mali, adli ve güvenlik alanlarında tensikat süreci başlamıştır. Bölgedeki jandarma teşkilatı Mürzsteg Programı çerçevesinde ele alınırken, Edirne vilayeti bu programa dahil edilmemişti. Bu çalışmada Edirne vilayeti jandarma teşkilatının Mürzsteg Programına nasıl dâhil edilmeye çalışıldığı ve Edirne vilayeti jandarma tensikat süreci incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Berlin Antlaşması, Mürzsteg Programı, Jandarma Tensikatı, Makedonya

REORGANIZATION OF GENDARMERIE IN EDIRNE PROVINCE DURING THE REIGN OF ABDULHAMID II

During the reign of Abdulhamid II, reorganization of administrative, judicial, financial and internal security in the Macedonian region after the Treaty of Berlin of 1878 become an international issue also involving the European countries. In this process, Macedonia become a focus of political crises and disputes between the Ottoman Empire and European states. Therefore, it is necessary to evaluate the restructuring of gendarmerie organization during the reign of Abdulhamid II by taking into account these conditions. Undoubtedly, the Mürzsteg reform program of 1903 played a decisive role in the power struggle of the actors in the region. After launching the program, restructuring of administrative, financial, judicial and security areas under supervision of the European states started in the provinces of Thessaloniki, Kosovo and Monastır. While the gendarmerie organization in the region was handled within the scope of the Mürzsteg program, Edirne province was not included in this program. In this study, the attempts to include the gendarmerie organization in Edirne province in the Mürzsteg reform program, and reorganization of gendarmerie in Edirne province will be examined.

Keywords:

The Ottoman Empire, The Treaty of Berlin, Mürzsteg Program, Gendarmerie Reorganization, Macedonia,

PDF

___

A. Arşiv Belgeleri
BOA, Bâbıâli Evrak Odası (BEO), 1965/147344, 2395/179587, 2404/180234. 2396/179674, 2499/187362, 2536/190179, 2539/190422, 2618/196304, 2640/197936, 2653/198947, 2724/204243, 2727/ 204455, 2779/208352, 2965/222343, 3009/225609. BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR) 203/26. BOA, Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu (DH.TMIK.S) 6/1, 6/30. BOA, Hariciye Nezareti Tahrirat Kalemi Evrakı (HR.TH), 322/42. BOA, İrade Askeriye, 54/49, 55/12, 64/45. BOA, İrade Hususi, 47/32, 125/106, 132/31. BOA, Nizâmât Defteri, 7. BOA, Rumeli Müfettişliği Jandarma Müşiriyet ve Kumandalık Evrakı (TFR.I.AS), 41/4052. BOA, Rumeli Müfettişliği Müteferrika Evrakı (TFR.I.M),1/50. BOA, Rumeli Müfettişliği Edirne Evrakı (TFR.I.ED), 8/778, 9/804 BOA, Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV), 170/37, 271/59. BOA, Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y.PRK.ASK), 235/46, 242/56. BOA, Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y.PRK.BŞK),76/64. BOA, Yıldız Perakende Evrakı Sadaret Maruzat (Y.PRK.A), 10/105.
B. Kitaplar ve Makaleler
ALYOT, Halim Tevfik, Türkiye’de Zabıta: Tarihi Gelişimi ve Bugünkü Durumu Ankara 2008.
AYDIN, Mahir, “Arşiv Belgeleriyle Makedonya’da Çete Faaliyetleri” Osmanlı Araştırmaları, Sayı 9, 1989, ss. 209-234.
BAYRAKTAR, Kaya, “Makedonya Sorunu ve Avrupa Müdahalesi”, Bilig, sayı 64, Bahar 2014, ss. 1-28.
BEYDİLLİ, Kemal, “II. Abdülhamid Devrinde Makedonya Meselesine Dair” Osmanlı Araştırmaları, Sayı 9, 1989, ss. 77- 99.
ÇAKMAK, Biray, “İzmir Jandarma Mektebi (1907-1911)”, Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, editörler, İsmail Hakkı Demircioğlu, Ahmet Özcan, Yücel Yiğit, Berikan Yayınevi, Ankara 2018, ss. 117- 138.
DABAN, Mert, “Selanik Jandarma Zâbit Mektebi (1904-1910)” Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, editörler, İsmail Hakkı Demircioğlu, Ahmet Özcan, Yücel Yiğit, Berikan Yayınevi, Ankara 2018, ss. 139-154.
DEMİREL, Fatih, “Osmanlı Devleti’nde Jandarma Eğitimi: Selanik Vilayeti Jandarma Mektepleri”, Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, editörler, İsmail Hakkı Demircioğlu, Ahmet Özcan, Yücel Yiğit, Berikan Yayınevi, Ankara 2018, ss.155-174.
ERTÜRK, Suzan, Balkanlarda Aşırı Milliyetçi Bir Örgütlenme: Makedonya-Edirne Dahili İhtilal Teşkilatı (1893-1912) Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Turan Gökçe, İzmir 2018.
EVCİ, Tevfik, Tanzimat Döneminde Edirne (1839-1908), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Mehmet Veli Seyitdanlıoğlu, Ankara 2019.
Jandarma Genel Komutanlığı Tarihi: Asayiş ve Kolluk Tarihi İçerisinde Türk Jandarma Teşkilatı, Jandarma Genel Komutanlığı Yayını, Ankara 2002, c. I.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara1989.
KARCI, Erol, “Üsküp Jandarma Karakol Kumandanları Mektebi (1904-1909)”, Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, editörler, İsmail Hakkı Demircioğlu, Ahmet Özcan, Yücel Yiğit, Berikan Yayınevi Ankara 2018, ss. 97-116.
ÖZBEK, Nadir, “Osmanlı İmparatorluğunda İç Güvenlik Siyaset ve Devlet 1876-1909”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Sayı16, Güz 2004, ss. 59-95.
________, “Osmanlı Taşrasında Denetim: Son Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda Jandarma (1876-1908)”, Türkiye’de Ordu, Devlet ve Güvenlik Siyaseti, derleyenler Evren Balta Paker - İsmet Akça, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010, ss. 47-78,
Rumeli Vilâyât-ı Selâse’de Jandarma Teşkilatı, mütercimi, umum jandarma kumandanlığı birinci şube müdürü kaymakam Talat, Dersaadet 1338.
SERT, Serap, “ Osmanlı Devleti’nin Rumeli Vilayetlerinde Asayiş ve Emniyetin Sağlanmasında Bir Kolluk Kuvveti Olarak Jandarma 1896-1901” Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 18, 2019, ss. 483-496.
TİLBE, Özgür, Hüseyin Paşa’nın Rumeli Umûmî Müfettişliği (1902-1908), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Dr. Öğretim Üyesi Zeynep İskefiyeli, Sakarya 2019.
TOKAY, Gül, Makedonya Sorunu Jön Türk İhtilalinin Kökenleri (1903-1908), Afa Yayınları, İstanbul 1995.
TÖRELİ, Türkmen, Osmanlı Jandarmasının Mesleki ve Askeri Terbiyesi, Hiper Yayın, İstanbul 2020.
YARCI, Güler, “II. Abdülhamid’in Rumeli Islahatından Bir Kesit: General Degiorgis’in Vilâyât-ı Selâse Jandarma Kumandanlığı”, Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, editörler, İsmail Hakkı Demircioğlu, Ahmet Özcan, Yücel Yiğit, Berikan Yayınevi, Ankara 2018, ss. 601-651.
________, “Osmanlı Diplomasisinde Makedonya Meselesi (1876-1913)” Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı1, Ocak 2013, ss. 76-112.