1930-жж. КЫРГЫЗСТАНДАН КЫТАЙГА ЭМИГРАЦИЯЛЫК КЫЙМЫЛДАР

Түркстандагы 1916-жылдагы Үркүн окуясында орус империясынын колониялык саясатына каршы көтөрүлүшкө чыккан кыргыздардын бир бөлүгү кошуна Кытайга жер которушуп, көп жоготууларга дуушар болушкандыгы маалым. Ал эми 1920-жылдарда Совет бийлиги тарабынан 1916-жылдагы качкындарды мекенине кайтаруу жана жайгаштыруу боюнча иштер жүргүзүлгөн. Бирок кайра ошол эле Совет бийлигине нааразы болгон чек арада жашаган айрым кыргыздардын өз ыктыяры менен 1930-жж. Кытайга көчүп кетишкендигин архив материалдары жана оозеки маалыматтар тастыктайт. Макалада 1930-жж. республикадагы эмиграциялык кыймылдардын саясий жана социалдык-экономикалык себептери анализденет, ошондой эле Совет өкмөтүнүн чек арадагы аймактарда бул абалды жөнгө салуу чаралары баяндалат.

Anahtar Kelimeler:

эмиграция, Кыргызстан, Совет бийлиги, коллективизация, Кытай

EMIGRATION MOVEMENTS FROM KYRGYZSTAN TO CHINA IN 1930s

It is well-known that during a large uprising named Urkun in 1916 in Turkestan, a part of the Kyrgyzs rebelling against the colonial policy of the Tsarist Russia had to take refuge in neighbor China and suffered much loss. In 1920s, activities such as returning refugees migrating in 1916 to their home country and their placement were conducted by Soviet regime. However, as the archive documents and oral materials prove, the fact that the people being dissatisfied with the Soviet government in 1930s and living in the border regions voluntarily migrated to China draws attention. In this article political and social-economic reasons of emigration activities from Kyrgyzstan to China in 1930s will be analyzed and measures of Soviet Rule to solve this situation in border regions will be described.

Keywords:

Emigration, Kyrgyzstan, Soviet government, collectivization, China,

PDF

___

1. Джунушалиев. Дж. Кыргызстан: Преобразовательные процессы 20-30х годов, (Исторический анализ проблем созидания и трагедий), Автореферат диссертации доктора исторических наук, Бишкек 1993, 33-б.

2. Togan Z.V., Bugünki Türk İli (Türkistan) ve Yakın Tarihi, cilt.1, 2.baskı, İstanbul 1981, 383-б.

3. Чокушов.Б., Классовая борьба в киргизских аилах в первые годы социалистических преобразований (1918-1924), Фрунзе 1970, 76-б.

4. Кыргыз Республикасынын Саясий Документтер Борбордук Мамлекеттик Архиви (КР СД БМА), фонд.10, опись.1, дело.268, лист.151.

5. КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.363, л.43-44.

6. Абдрахманов. Ю. 1916. Дневники. Письма к Сталину. /Авт. Вступ. ст. Дж.Джунушалиев, И.Е.Семенов.- Ф., 1991, 153-б.

7. Джунушалиев. Дж. Время созидания и трагедий 20-30-e годы XX века, Бишкек, 2003, 160-б.

8. Джунушалиев. Дж. аталган эмгек, 164-165 бб.

9. Джунушалиев. Дж. аталган эмгек, 125-126 бб.

10. Из истории перехода киргизского крестьянства к оседлости и социалистическим способам хозяйствования, Фрунзе 1971, 60-б.

11. Бактыгулов. Дж, Коллективизация киргизского аила: новый взгляд // Коммунист Киргизстана, №3, 1990, 88-89 бб.

12. Aшнин. Ф., Алпатов.В., Насилов.Д., Репрессированная туркология, Москва 2002, 252-б.

13.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.201, л.32.

14. Малабаев. Д., Борьба киргизской парторганизации за укрепление Советов, Ф., 1962, 37-б.

15.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.200, л.107; д.205, л.18.

16.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.201, л.29-30; д.205, л.41-42.

17.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.202, л.29.

18.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.307, л.144-145.

19. Ош Облустук Мамлекеттик Архиви, (ООМА) ф.79, оп.1, д.14, л.63-67. КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.253, л.194.

20. ООМА, ф.1, оп.1, д.298, л.11. КР СД БМА, ф.6, оп.1, д. 30, л.24; ф.10, оп.1, д.229, л.134.

21.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.436, л.18-22.

22.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.506, л.50-51.

23.КР СД БМА, ф. 10, оп. 1, д. 281, л. 115.

24.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.361, л.116.

25.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.470, л.160

26. ООМА, ф.1, оп. 1, д.318, л.11.

27.КР СД БМА, ф.10, оп.1, д.268, л.151; д.307, л.144-145; д.363, л.43; д.436, л.18; д.506, л.50-52.