Abdi İpekçi Yönetimindeki Milliyet Gazetesi'nin Bir Kitle Gazetesi Olarak Soğuk Savaş Bağlamında Değerlendirilmesi

Milliyet Gazetesi’nin yayın hayatına başladığı yıllar, Türkiye’nin, içte çok partili sisteme geçtiği, dışta ise Soğuk Savaş’ın taraflarından biri olarak Batı Bloku’na katıldığı döneme denk gelmiştir. Hem çok partili sisteme geçen Türkiye’deki ekonomik/siyasi/toplumsal gelişmeler, hem Soğuk Savaş düzenindeki küresel ilişkiler ve bütün bunların Türk basın sektörü ile Milliyet Gazetesi üzerindeki yansımaları, bu çalışmada disiplinler-arası bir kaynak taraması yapılmasını da zorunlu kılmıştır. Çalışmada, Soğuk Savaş düzeni eleştirel yaklaşımların öne sürdüğü “hegemonya” kavramı bağlamında irdelenmiş ve Amerika Birleşik Devletleri'nin İkinci Dünya Savaşı sonrasında hegemonyasını inşa ederek küresel alana yaydığı görüşü benimsenmiştir. Amerikan hegemonyasının ekonomik/ideolojik/kültürel boyutlarının Türkiye’ye yansıması ise, Türkiye’deki devletin niteliğine ve sınıf yapısına ilişkin olarak yapılan tartışmaları dikkate almayı gerektirmiştir. Sermaye birikiminin gerçekleşmesi sayesinde ekonomik bakımdan egemen olan sınıfların devlet mekanizmasını kontrol etme mücadelesinin sonuç verdiği çok partili dönem, Türk basınında kitlesel gazeteciliğin gelişmeye başladığı yılları da temsil etmiştir. Bu dönemde, bir yandan “komünizm tehdidi” söylemine dayanarak ideolojik hegemonyanın inşa edilmesi ve toplumsal rızanın kazanılması gibi görevler üstlenen basın, diğer yandan da tecimsel kaygılarla işlemeye ve geniş okuyucu kitlelerini ortak duyu zemininde birleştirerek kitleselleşmeye yönelmiştir. Milliyet de dönemin önemli kitlesel gazetelerinden biri olarak basın sahnesindeki yerini almış ve Abdi İpekçi döneminde dikkate değer atılımlar gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada Abdi İpekçi dönemindeki Milliyet Gazetesi, Soğuk Savaş düzeni ve Türkiye’de kitlesel gazeteciliğin gelişimi bağlamlarında incelenmiştir

Anahtar Kelimeler:

Soğuk Savaş, Amerikan Hegemonyası, Kitlesel Gazetecilik, Milliyet

EVALUATION OF MİLLİYET DURING ABDİ İPEKÇİ PERIOD AS A MASS POPULAR NEWSPAPER IN THE CONTEXT OF COLD WAR

In Turkey the years that Milliyet has just started to be published coincide both the period of transition to the multi-party system in internal affairs and the period of Cold War, in which Turkey was a part of Western block, in external affairs. Both economical/political/social developments in the multiple party system in Turkey and the global relations in the Cold War system and also reflections of above facts to Turkish press sector and Milliyet necessitated to make a interdisciplinary resource research. In this study, Cold War period has been examined within the scope of “hegemony” concept which was put forward by the critical approaches. The study has also adopted the approach that the United States of America built its own hegemony and spread it out to global field after the Second World War. The reflections of American hegemony (pax-Americana), in particular with its economic/ideological/cultural extent, to Turkey required considering the debates about government’s qualification and class structure in Turkey. Owing to the development of the capital stock, during the multiple party period; economically dominant class controlled the government mechanism. This period also represents the years of important developments in the mass journalism of Turkey. In this period press took on tasks. On the one hand, press tried to gain social approval and to build an ideological hegemony by relying on the discourse of “the communism threat”. On the other hand, with commercial concern, press tended to reach popularization by combining wide audience with common sense. As one of the important mass popular newspaper in Turkey, Milliyet appeared on the stage of press and carried out significant progresses at the period of Abdi İpekçi. In this study; Milliyet at Abdi İpekçi’s period has been analyzed in the context of both Cold War period and the progress of mass journalism in Turkey

Keywords:

Cold War American Hegemony (pax-Americana), Mass Journalism, Milliyet, Abdi İpekçi,

PDF

___

Adaklı, G. (2006). Türkiye’de Medya Endüstrisi: Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri. Ankara: Ütopya.
Ahmad, F. (2007). Demokrasi Sürecinde Türkiye:1945-1980 (3. Baskı). Ahmet Fethi (Çev.). İstanbul: Hil.
Armaoğlu, F. (2007). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi: 1914-1995 (16. Baskı). İstanbul: Alkım.
Baylis, J. (2008). Uluslararası İlişkilerde Güvenlik Kavramı. Uluslararası İlişkiler Akademik Dergi, 5 (18), 69- 85. url. http://www.uidergisi.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/UIde-Guvenlik-Kavrami.pdf
Bieler, A. & Morton, D. (2004). A Critical Theory Route to Hegemony, World Order and Historical Change: Neo-Gramscian Perspectives in International Relations. Capital&Class, 28 (1), 85-113. doi: 10.1177/030981680408200106.
Boratav, K. (2005). 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm (2. Baskı). Ankara: İmge.
Boratav, K. (2006). Türkiye’de Devletçilik (2. Baskı). Ankara: İmge.
Bostanoğlu, B. (2008). Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası (2. Baskı). Ankara: İmge.
Bostanoğlu, B. & Okur. M. A. (2009). Uluslararası İlişkilerde Eleştirel Kuram: Hegemonya-Medeniyetler ve Robert W. Cox (2.Baskı). Ankara: İmge.
Bulut, S. (2009). Osmanlı’dan 1980’li Yıllara Basının Mülkiyet Yapısı. Sermayenin Medyası Medyanın Sermayesi içinde (61-74). Selda Bulut (Der.). Ankara: Ütopya.
Cox, R. W. (1994). Gramsci, Hegemony and International Relations: An Essay in Method. Gramsci, Historical Materialism and International Relations içinde (49-66). Stephen Gill (Ed.). Cambridge: Cambridge University Press. (İlk baskı 1993).
Dinler, D. (2003). Türkiye’de Güçlü Devlet Geleneği Tezinin Eleştirisi. Praksis.(9). 17-54.
url. http://www.praksis.org/wp-content/uploads/2011/07/009-01.pdf
Dursun, Ç. (2001). TV Haberlerinde İdeoloji, Ankara: İmge.
Ercan, F. (2004). Sermaye Birikiminin Çelişkili Sürekliliği: Türkiye’nin Küresel Kapitalizmle Bütünleşme Sürecine Eleştirel Bir Bakış. Neoliberalizmin Tahribatı: Türkiye’de Ekonomi, Toplum, Cinsiyet içinde (9-43). Neşecan Balkan & Sungur Savran (Haz.). İstanbul: Metis.
Esmer, G. T. (2008). Propaganda, Söylem ve Sloganlarla Ortanın Solu. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10 (3), 69-85.
url. http://dspace.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/5369/10.3%20esmer.pdf?sequence=1
Gönlübol M. & Ülman, H. (1996). İkinci Dünya Savaşından Sonra Türk Dış Politikası: Genel Durum. Olaylarla Türk Dış Politikası: 1919-1995 (9. Baskı) içinde (191-487). Ankara: Siyasal.
Gürkan, N. (1998). Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın: 1945-1950. İstanbul: İletişim.
Heper, M. (1974). Bürokratik Yönetim Geleneği: Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Gelişimi ve Niteliği. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Heper, M. (2012). Türkiye’de Devlet Geleneği. Ankara: Doğu Batı.
Karaca, E. (1995). Milliyet Olayı. İstanbul: Altın Kitaplar.
Kaya, A. R. (2009). İktidar Yumağı: Medya-Sermaye-Devlet. Ankara: İmge.
Kejanlıoğlu, D. B. (2004). Türkiye’de Medyanın Dönüşümü. Ankara: İmge.
Keyder, Ç. (2009). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. İstanbul: İletişim.
Keyman E. F. (2006). Küreselleşme, Uluslararası İlişkiler ve Hegemonya. Uluslararası İlişkiler Akademik Dergi, 3(9), 1-20. url. http://www.uidergisi.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/Kuresellesme- Uluslararasi-Iliskiler-ve-Hegemonya.pdf
Kohen, S. (2010). Yüzyüze Görüşme. İstanbul: 21 Nisan.
Koloğlu, O. (1994). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın (2. Baskı). İstanbul: İletişim.
Kongar, E. (2005). 21. Yüzyılda Türkiye: 2000’li Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. İstanbul: Remzi.
Kurtbağ, Ö. (2007). Eleştirel Uluslararası İlişkiler Yaklaşımları Çerçevesinde Amerikan Dış Politikasının Analizi-Hegemonya Söylemi ve Amerikan Muhafazakâr Sağı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Mardin, Ş. (1986). Türkiye Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez Çevre İlişkileri. Türk Siyasal Hayatının Gelişimi içinde (109-135). Ersin Kalaycıoğlu & Ali Yaşar Sarıbay (Çev.). İstanbul: Beta.
Milliyet Gazetesi. url. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/.
Nye, J. S. (2005). Yumuşak Güç: Dünya Siyasetinde Başarının Yolu. Rayhan İnan Aydın (Çev.). Ankara: Elips.
Öymen, O. (2007). Silahsız Savaş: Bir Mücadele Sanatı Olarak Diplomasi (6. Baskı). İstanbul: Remzi.
Pamuk, Ş. (2007). Dünyada ve Türkiye’de İktisadi Büyüme (1820-2005). Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları Dergisi. 1 (2), 3-26.
Pulur, H. (2010). Telefonla Görüşme. İstanbul: 12 Nisan.
Robinson, W. I. (2002). Küresel Kapitalizm ve Ulusötesi Kapitalist Hegemonya: Kuramsal Notlar ve Görgül Deliller. Praksis. Erdem Türközü (Çev.). (8). 125-168.
url. http://www.praksis.org/wp-content/uploads/2011/07/008-05.pdf
Sedes, İ. (2010). Yüzyüze Görüşme. İstanbul: 21 Nisan.
Soysal, İ. (1993). Türk Dış Politikası İncelemeleri İçin Kılavuz: 1919-1993. İstanbul: Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı.
Şaylan, G. (2003). Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi (2. Baskı). Ankara: İmge
Şen, A. (2003). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırım Politikası. 1980-2003 Türkiye’nin Dış, Ekonomik, Sosyal ve İdari Politikaları içinde (521- 545). Turgut Göksu, v.d. (Ed.). Ankara: Siyasal.
Şenel, A. (2004). Siyasal Düşünceler Tarihi: Tarih öncesinde İlkçağda Ortaçağda ve Yeniçağda Toplum ve Siyasal Düşünüş (11. Baskı). Ankara: Bilim ve Sanat.
Topuz, H. (2003). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi.
Türenç, T. & Akyıldız, E. (2007). Bir Gazetecinin Hayatı: 28 Yıl Sonra Abdi İpekçi (2. Baskı). İstanbul: Doğan
Wallerstein, I. (2009). Liberalizmden Sonra. (3. Baskı). Erol Öz (Çev.). İstanbul: Metis.
Weber, M. (2008). Sosyoloji Yazıları (6. Baskı). Taha Parla (Çev.). İstanbul: Deniz.
Yılmaz, S. (2007). 21 Yüzyılda Güvenlik ve İstihbarat (2. Baskı). İstanbul: Milenyum.