ENDERUNLU FAZIL’IN III. SELİM MERSİYESİ (İNCELEME-METİN)

Mersiye, Divan edebiyatında kişinin vefatından duyulan üzüntünün dile getirildiği, ölen kişinin iyi taraflarının anlatıldığı ve kendisine hayır duanın edildiği bir türdür. Mersiyelerde, dünyanın faniliği ve insanoğlunun ölüm karşısındaki çaresizliği vurgulanarak ölen kişinin yakınlarına sabır ve metanet tavsiye edilir. Allah’ın takdirine rıza gösterilmekle birlikte feleğe sitem ve ondan şikâyet yer alır. Eğer vefat eden bir hükümdarsa, yeni hükümdara hayır dua etmek âdeti de vardır. Kendisine mersiye yazılan hükümdarlardan biri de Sultan III. Selim’dir. III. Selim, 1789-1807 yılları arasında yaklaşık on sekiz yıl tahtta bulunmuş bir Osmanlı padişahıdır. Dönemin Divan şairleri kendisinden, “yumuşak tabiatlı, İskender gibi, cömert, sanatkâra iltifat eden, adil ve emin” gibi vasıflarla söz etmişler; devrinin rahatlık ve huzur dolu olduğunu şiirlerinde anlatmışlardır. Sultan III. Selim, Nizam-ı Cedidi kurduğu için 1807’deki Kabakçı Mustafa isyanı ile tahttan indirilmiş, 1808 senesinde çıkan yeniçeri isyanı sırasında kendisinin tekrar tahta geçeceği endişesini taşıyan IV. Mustafa’nın emriyle katledilmiştir. Divan şairlerinden Enderunlu Fazıl ve Ayni III. Selim’in katledilmesinden duydukları acıyı yazdıkları mersiyede dile getirmişlerdir. Bu çalışmada, Enderunlu Fazıl Bey’in III. Selim’e yazdığı mersiye şekil ve muhteva bakımından ele alınacaktır. Bu meyanda mersiyenin bölümleri, şairin felekten şikâyeti, padişahın vasıflarına dair anlattıkları, onun vefatına sebep olanlar hakkındaki düşünce ve ifadeleri gibi hususlar değerlendirilecektir. Mersiyenin metni, Enderunlu Fazıl Divanı’nın matbu ve yazma nüshalarında gerek beyit sayısı ve gerekse ifadeler bakımından farklılıklar göstermektedir. Bu sebeple, mersiyenin tenkitli metni de çalışmanın sonunda ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Enderunlu Fazıl’s Mersiye For Selım III (Research-Text)

“Mersiye” is a genre in Classical Turkish poetry where the sorrow for the dead person is expressed, good sides of the dead is given and the poet prays for the dead person. In mersiye the poet writes about the fact that the World has an end and human is helpless when the death comes. The poet gives his best feelings to friends and relatives of the dead, reproaches and complaints about fate also are uttered. If the dead was a ruler then the poet wishes good and prays for him.Sultan Selim III is one of the Ottoman emperors who was elegized after his death. After having sat 18 years in throne he was dethroned with Kabakcı Mustafa rebellion in 1807. His era was praised by poets by expressing his kindnes, generosity and justice. Because of his formation Nizam-i Cedid, a new army, he was killed with the order of  Mustafa IV with the concern that he could gain access to the throne again. Ottoman poets like Enderunlu Fazil and Ayni expressed their grief by writing an elegy for Selim III.In this paper we will take on the Mersiye written by Enderunlu Fazıl Bey for Selim III focusing on its literary form and function. The chapters of Mersiye will be analyzed, and the topics such as complaints from faith, good characteristics of Selim III, and the responsible persons in his death will be brought into consideration. The text of the Mersiye is not the same in printed edition and in handwritten copy therefore the number of couples, styles are different. For this reason a critical edition of the text will be added at the end of study.

___

  • Bursalı Mehmed Tahir. (1972). Osmanlı Müellifleri. C II. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen (haz.). İstanbul: Meral Yayınevi.
  • Delil-i Budalaname. Koç Müzesi Türkçe Yazmaları, MS 420.
  • Enderunlu Fazıl. Divan. Ankara Milli Kütüphane Yazmaları, 06 Mil Yz A 3490. Enderunlu Fazıl. Divan. Bulak, 1258 (1842).
  • Enderunlu Fazıl. Divan. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, NEKTY02819.
  • Enderunlu Fazıl. Divan. İzmir Milli Kütüphane Yazma Eserler Koleksiyonu, 1279.
  • Enderunlu Fazıl. Divan, İzmir Milli Kütüphane Yazma Eserler Koleksiyonu, 1280.
  • Enderunlu Fazıl. Divan. Sadberk Hanım Müzesi Hüseyin Kocabaş Kitaplığı Türkçe Yazmaları, S.H.M.H.K. Yaz. 281.
  • Enderunlu Fazıl. Divan. Sadberk Hanım Müzesi Hüseyin Kocabaş Kitaplığı Türkçe Yazmaları, S.H.M.H.K. Yaz. 282.
  • Fatin Davud. Hatimetü’l-Eş’âr. (t.y.).
  • İsen, M. (1994). Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ.
  • Kaplan, M. (2003). Divan Şiirinde Ölüm Düşüncesi. Divan Şiirinin Kıyısında. Ankara: Kaşgar Neşriyat.
  • Karal, E. Z. (1988). Osmanlı Tarihi. C 5. Ankara: TTK Yayınları.
  • Küçük, S. (1995). Enderunlu Fazıl. DİA. C 11. İstanbul: TDV.
  • Mecmua-i Eş’ar. Ankara Milli Kütüphane Yazmaları, 06 MİL Yz FB 331.
  • Mecmua-i Eş’ar. Ankara Milli Kütüphane Yazmaları, 06 Mil YzA 2148/1.
  • Oğraş, R. (2001). Es’ad Mehmed Efendi ve Bâğçe-i Safâ-Endûz’u (İnceleme- Metin). 05 Ağustos 2017 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/10734,bahcepdf.pdf?0 adresinden erişildi.
  • Pala, İ. (2002). Felek. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L&M.
  • Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmani. C 2. Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Şemseddin Sami. (1314). Kâmûsu’l-A‘lâm. C 5. İstanbul: Mihran Matbaası. Tayyarzade Ahmed Ata. (1293). Tarih-i Ata. C IV. İstanbul.
  • Toprak, M. Faruk (2004). .Mersiye. DİA. C 29. İstanbul: TDV.
  • Tuman, Mehmet Nail. (2001). Tuhfe-i Naili. C 2. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı (Haz.). Ankara: Bizim Büro.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1988). Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı. Ankara: TTK Yayınları.
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 1301-5265
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1998
  • Yayıncı: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler

YEDİNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN CEBİRSEL SÖZEL PROBLEMLERİ ÇÖZME BECERİLERİNİN İNCELENMESİ

Deniz KAYA

OSMANLI DÖNEMİ BİR BALKAN ŞEHRİNDEN KESİTLER: XX. YÜZYIL BAŞINDA BİR İNGİLİZ SUBAYININ SARAYBOSNA İZLENİMLERİ

Zeki ÇEVİK, Emirhan YIKILMAZPEHLİVAN

AKADEMİK DANIŞMANLIĞIN İŞ ARAMA DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: TURİZM ÖĞRENCİLERİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Murat YEŞİLTAŞ, Olcay KİLİNÇ, Uğur KİLİNÇ, Hüseyin ÇEKEN

KADI SİCİLLERİ IŞIĞINDA OSMANLI’DA AİLE: KAYSERİ ÖRNEĞİ (1608-1656)

Ayşe DEĞERLİ

GAZİANTEP ŞEHRİNDEKİ YİYECEK-İÇECEK İŞLETMELERİNDE HİZMET KALİTESİNİN ÖLÇÜLMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Atınç OLCAY, Elif GİRİTLİOĞLU, İbrahim GİRİTLİOĞLU

TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE İSTASYON TEKNİĞİ KULLANIMINA İLİŞKİN NİTEL BİR ÇALIŞMA

Ebru BOZPOLAT, Aysel ARSLAN

AGRESİF VERGİ PLANLAMASI YÖNTEMİ OLARAK TRANSFER FİYATLANDIRMASI: SEÇİLMİŞ ÜLKELERDE VE TÜRKİYE’DE UYGULANAN KURALLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

A. Kemal ÇELEBİ, Pelin MASTAR ÖZCAN

GİRİŞİMCİLİK MALİYETLERİNİN DÜŞÜRÜLMESİ: T.C. KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELERİ GELİŞTİRME VE DESTEKLEME İDARESİ BAŞKANLIĞI (KOSGEB) DESTEKLİ BİR İŞLETME ÜZERİNE UYGULAMA

Bilal Zafer BERİKOL, Mustafa KILLI

MÜLKİYETİ YATIRIMCI TAZMİN MERKEZİ'NE İNTİKAL EDEN SERMAYE PİYASASI ARAÇLARINA İLİŞKİN OLARAK HAK SAHİPLERİNE YAPILACAK ÖDEME TUTARLARI NASIL HESAPLANIYOR?

Nurcan ÖCAL, Öykü ÖCAL

ANADOLU MASALLARINDA “PADİŞAH OLMA” MOTİFİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Sagıp ATLI