Mekân-Kimlik Etkileşimi: Kavramsal ve Kuramsal Bir Bakış Space-Identity Interaction: a Conceptual and Theoretical Overview

İnsan-çevre ilişkileri diğer bir deyişle insanların mekânla uğraşı her ne kadar insanoğlunun var olduğu günden itibaren ortaya çıksa da akademik anlamda bu çalışmalar daha yakın bir tarihte karşımıza çıkmaktadır. İnsanın çevreyi algılamasıyla ilgili çalışmalar 1960’lara kadar insan, doğal çevre ve insanın doğal çevreyi öğrenmesinin ilkelerini belirleyebilmesi, yaşam çevresinin öğrenilmesi ve kodlanması doğrultusunda daha çok kültür coğrafyacıları ve mimarlar tarafından yapılmıştır. Günümüzde ise bu çalışmalar sosyolojiden edebiyata, psikolojiden kent bilimlerine kadar birçok disiplininin ilgi alanına girerek çok boyutlu bir hâl almıştır. Bu çok boyutluluk hem kavramsal hem de kuramsal açıdan bir karmaşa ortaya çıkarmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Mekân- Kimlik Etkileşimi, Mekân, Anlam, Aidiyet, Kuram

SPACE-IDENTITY INTERACTION: A CONCEPTUAL AND THEORETICAL OVERVIEW

Although human-environment relations, in other words humans are engaged in space, have been existed since the human being existence these studies are emerging more recently in academic sense. Until the 1960s Studies related to human’s perception to environment in order to determine the principles of learning human, natural environment and human natural environment, learning and coding of life environment were made mostly by cultural geographers and architects. Today, these studies have become multidimensional by entering into the interests of many disciplines ranging from sociology to literary, psychological and urban sciences. This multidimensionality presents a complexity both conceptually and theoretically. For understanding and reading human-environment relations through space, concepts which are included in different disciplines and which will facilitate the understanding of the subject,such as perception, meaning, belonging, privacy, sovereignty, ownership and self-awareness associated with the space in this study and a framewok was created for entering into the studies on space and identity interaction. In the second part of the work, Phenomenological Approach, Socio-Psychological Approach and Marxist Approach have been dealt with in the urban space on the conceptual framework

Keywords:

Space – Identity Interaction, Space, Meaning, Belonging, Theory,

PDF

___

Aydın, S., (1999), Kimlik Sorunu, Ulusallık ve Türk Kimliği, Ankara, Öteki Yayınları.
Bachelard, G., (1996), Mekânın Poetikası, Çev. Aykut Derman, İstanbul, Kesit Yayıncılık.
Bal, H. (2002), Kent Sosyolojisi, Isparta, Fakülte Kitabevi.
Bilgin, N., (2011), Eşya Ve İnsan, İstanbul, Gündoğan Yayınları, 2. Basım.
Bilgin, N., (1990), “Fiziksel Mekândan İnsani Ya Da İnsanlı Mekâna”, Mimarlık Dergisi, 241, Yıl:28, Sayı:3.
Bolak Hisarlıgil, B.(2007), “Yer”Leşmenin Düş(üm)lenmesi: Geleneksel Anadolu Yerleşmelerinde “Ara”Lar”, Doktora Tezi, İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri, Enstitüsü.
Castells, M., (1997), Kent, Sınıf, İktidar, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları.
Çetin İ., (2010), “Gecekondunun Kentle Bütünleşme Sürecinde Alan-Mekân Faktörü: İzmir Örneği”, Doktora Tezi, İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Duru, B.ve Alkan, A., (2002), 20. Yüzyıl Kenti, Ankara, İmge Kitabevi.
Edney, J. J.,(1976), “Human Territories: Comment On Functional Properties”, Environment and Behavior, Vol 8, No.1.
Erbaş, H., (1992), “Sosyolojide Fenomenoloji”, Araştırma Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, Cilt: 14.
Ersoy, M. (2007), “Kentsel Planlama Kuramlarına Eleştirel Bakışlar”, Planlama Kuramları.
Ertürk, H., (1997),Kent Ekonomisi, Bursa, Ekin Yayınları.
Eyce, N., (2011), “Çağdaş Mimarlıkta Mekân, Yer Ve Mekânsallık Tartışmaları – Cermodern Örneği” Yüksek Lisan Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Gierny, T, F. (2000), “A Space For Place In Sociology”, Annual Review of Sociology, Vol. 26, ss. 463–96.
Göregenli, M,. (2010), Çevre Psikolojisi: İnsan Mekân İlişkileri, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Graumann, C. F. (2002), “The Phenomenological Approach To People-Environment Studies”, Handbook Of Envıronmental Psychology, Robert B. Bechtel And Arza Churchman, New York, By John Wiley & Sons, Inc.,
Gustafson, P.(2001), “Meanings Of Place: Everyday Experıence And Theoretıcal Conceptualızatıons”, Journal Of Environmental Psychology, 21.
Gustafson, P. (2001a), “Roots And Routes Exploring The Relationship Between Place Attachment And Mobility”, Environment And Behavior, Vol: 33, No:5,ss. 667-686.
Harvey, D., (2003), Sosyal Adalet ve Şehir, çev:Mehmet Moralı, , İstanbul, Metis Yayınları.
Hauge,, A. L., (2007), “Identity and place: a critical comparison of three identity theories”, Architectural Science Review Article, March 1.
Ilgın, C. ve Hacıhasanoğlu, O., (2006), “Göç – Aidiyet İlişkisinin Belirlenmesi İçin Model: Berlin / Kreuzberg Örneği”, İTÜ Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, Cilt:5, Sayı:2, Kısım:1.
Ispalar Çahantimur, A. (1997), “Kültür Ve Mekân Etkileşimi Kapsamında Konut Ve Yakın Çevresi İlişkilerine Diyalektik Bir Yaklaşım”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Işık, İ. E., (2005), “Mekânın Toplumsal Kuruluşu”, Mimarİst, Mart 2005/1.
Işık, O., (1994), “Değişen Toplum/Mekân Kavrayışları: Mekânın Politikleşmesi, Politikanın Mekânsallaşması”, Toplum ve Bilim Dergisi, Sayı:64-65.
İnceoğlu, M,. (2010), Tutum, Algı ve İletişim, İstanbul, Beykent Üniversitesi Yayınları.
Kayapa, N. ve Tong, T., (2011), “Sanal Gerçeklik Ortamında Algı”, Sigma 3
Kaygalak ,İ., (2011), “Postmodern Eleştirilerin Coğrafi Düşünce Ve Yeni Mekân Kavrayışları” Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt: 9, sayı:1, ss.1-10.
Korkmaz S. ve Köseoğlu, E., (2011), “Buca Konutlarında Mahremiyet Düzeyi”, Mimarİst, 1.
Köktürk, E., (2010), “Mekân Algısı Ve Mekân İlişkisi Üzerine”, Mekânsal Planlamada Jeodezi Sempozyumu, İzmir, 24-26 Kasım 2010, http://www.erolkokturk.net/FileUpload/ks85423/File/2010-11- 24_mekân_algisi_ve_mekân_iliskisi_uzerine.pdf, (8 Mayıs 2013), ss.1-15.
Lang J. T., (1987), Creating Architectural Theory: The Role Of The Behavioral Sciences In Environmental Design, New York, Van Nostrand Reinhold Co.
Lefebvre, H.,(1995),.The Production Of Space, Çev. Donald Nicholson Smith, Oxford, Blackwell.
Lynch, K., (2010), Kent İmgesi, çev: İrem Başaran, 1. Baskı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Madanipour, A., (2003), Public And Private Spaces Of The City, London And New York, Routledge.
Manzo, L. C., (2003),“Beyond House And Haven: Towarda Revisioning Of Emotional Relationships With Places”, Journal of Environmental Psychology, 23, 2003.
Mehmet Yüksel, (2009) “Mahremiyet Hakkına Ve Bireysel Özgürlüklere Felsefi Yaklaşımlar”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Sayı: 64-1.
Merleau-Ponty, M., (2008), Algılanan Dünya Sohbetler, çev. Ömer Aygün, İstanbul, Metis Yayınları.
Mumcu Uçar, Ö. ve Özsoy, A., (2006), “Sınır Kavramına Mekânsal Bir Yaklaşım: Bahçelievler Örneği”, İtüdergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, Cilt:5, Sayı:2, Kısım:1.
Olgun, İ., (2009), “Kentsel Değişim Sürecinde Kentsel Okuma Ve Bellek İlişkisi”, Doktora Tezi, İstanbul, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Öktem, Ü., (2005), “Fenomenoloji Ve Edmund Husserl'de Apaçıklık (Evidenz) Problemi”, Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 45/1
Özen, A., (2006), “Mimari Sanal Gerçeklik Ortamlarında Algı Psikolojisi”, Bilgi Teknolojileri Kongresi IV, Akademik Bilişim, Denizli, http://ab.org.tr/ab06/bildiri/81.doc,4/6/2012 .
Özen, A., (2006), “Mimari Sanal Gerçeklik Ortamlarında Algı Psikolojisi”, Bilgi Teknolojileri Kongresi IV, Akademik Bilişim, Denizli, http://ab.org.tr/ab06/bildiri/81.doc , 3 Mayıs 2013.
Plİger, J., (2001), “Millennıum Urbanism -Discursive Planning”, European Urban And Regional Studies, Vol: 8, No:1, ss. 63-72.
Pol, E. (2002) , “The Theoretıcal Background Of The Cıty-Identıty Sustaınabılıty Network”, Envıronment And Behavıor, Vol. 34, No. 1, January,.
Poloma, M., (1993), Çağdaş Sosyoloji Kuramları, İstanbul, Gündoğan Yayınları.
Proshansky, H. M., Fabıan A. K., and Kamınoff R., (1983), “Place-Identıty:Physıcal World Socıalızatıon Of The Self” Journal Of Environmental Psychology,Vol: 3,Issue:1, ss.57-83.
Rapoport, A,. (1990), The Meaning Of The Built Environment, A Nonverbal Communication Approach, Tucson, The University Of Arizona Pres.
Sancar F. ve Severcan Y. C., (2010), “Children's Places: Rural–Urban Comparisons Using Participatory Photography in the Bodrum Peninsula, Turkey”, Journal of Urban Design, Vol. 15. No. 3, August 2010.
Sarıçiçek, A., (2012), “Algı”, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Tıbbi Psikoloji Dersi Notları, 2012, http://tip.ikc.edu.tr/files/31/pdfler/Ders%20Materyelleri/Alg.pdf , (09.12.2013).
Sharr, A. (2013), Mimarlık İçin Heidegger, çev: Volkan Atmaca, 1.Baskı, İstanbul, Yem Yayınları.
Smith, R. W., Bugni V., (2006), “Symbolic Interaction Theory and Architecture”, Symbolic Interaction,, Vol. 29, Issue 2.
Soja E. W., (1996), Thirdspace, Journeys to Los Angeles and Other Real-and-Imagined Places, Blackwell, Cambridge.
Soja,E. W. (1989 )Postmodern Geographies, London, New York, Verso.
Speller G. M and Twigger-Ross C. L.,(2009), “Cultural And Socıal Dısconnectıon In The Context Of A Changed Physıcal Envıronment” Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, Vol:91, Issue: 4, ,ss.355-369.
Spencer, C., (2005), “Place attachment, place identity and the development of the child’s self-identity: searching the literature to develop and hypothesis”, International Research in Geographical and Environmental Education, Vol:14, Issue: 4, 2005 pp. 305–309.
Stea, D. (1970),"Space, Territory and Human Movements." In Environmental Psychology: Man and His Physical Setting, Ed: Harold M. Proshansky, William H. Ittelson and Leanne G. Rivlin. New York, Holt, Rinehart and Winston.
Şengül, M. B. (2010) “Romanda Mekân Kavramı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 3/11, Bahar.
Urry, J., (1999), Mekânları Tüketmek, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Wallace, R. A. ve Wolf, A., (2004), Çağdaş Sosyoloji Kuramları, çev. Leyla Elburuz, M.Rami Ayas, İzmir, Punto Yay.
Wirth, L., (2002), “Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme”, 20. Yüzyıl Kenti, Ed: Bülent Duru ve Ayten Alkan, Ankara, İmge Kitabevi, ss.77-106.
Wolff, K. H., (2002), “Fenomemoloji ve Sosyoloji”, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, der. Tom Bottomore ve Robert Nisbet, Türkçe Hazırlayanlar: Mete Tuncay ve Aydın Uğur, Ankara, Ayraç Yayınevi.
Yalçın, M., (2008), “İnsan-Çevre Etkileşimi Kapsamında Yemek Yeme Mekânlarının Kimlik Oluşumundaki Belirleyiciler”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yazıcıoğlu Halu, Z., (2010), “Kentsel Mekân Olarak Caddelerin Mekânsal Karakterinin Yürünebilirlik Bağlamında İrdelenmesi Bağdat Caddesi Örneği”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yıldırım Erniş, İ, I,. (2012), “Fiziksel Elemanların Yüzer Yapılarda Mekân Algısına Olan Etkileri: Çevre Ve İnsan Davranışı İlişkisi Bağlamında İrdelenmesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yörükhan, T. (2012), Sosyolojik ve Sosyal Psikolojik Görüş Açısıyla Şehir, Konut ve Mahremiyet, 1. Baskı, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayını.