Melih OKÇU, Elif TOZLU, Tülay DİZİKISA, A.metin KUMLAY, Mücahit PEHLUVAN, Canan KAYA

Erzurum Sulu Koşullarında Bazı Aspir (Carthamus tinctorius L.) Çeşitlerinin Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi

Bu çalışma ile Türkiye’de üretimi çok az olan ve özellikle Erzurum’da üretimi yapılmayan, fakat tahıllarla münavebeye girebilecek olan aspir bitkisinin Erzurum ekolojik şartlarında agronomik performanslarının belirlenmesi amaçlanmıştır. 2001, 2002 ve 2003 yıllarında Erzurum-Pasinler ekolojik şartlarında yürütülen bu çalışmada, 3 aspir çeşidinin verim (kg/da), bitki boyu (cm), ilk dal yüksekliği (cm), dal sayısı (adet), tabla sayısı (adet), tabla çapı (cm), 1000 tane ağırlığı (g), yağ oranı (%) ve kabuk oranı (%) gibi değerleri belirlenmiştir. Çalışma “Tesadüf Blokları Deneme” desenine göre 4 tekerrürlü olarak planlanmıştır. Üç yıllık ortalamalara göre en yüksek verim 89.15 kg/da ile Dinçer çeşidinden, bitki boyu, ilk dal yüksekliği, tabla çapı ve kabuk oranı sırasıyla 100.47 cm, 46.87 cm, 2.22 cm ve %76.66 ile Yenice çeşidinden, dal sayısı, tabla sayısı, 1000 tane ağırlığı ve yağ oranı sırasıyla 10.09 adet/bitki, 40.66 adet, 44.38 g ve %21.36 ile Remzibey-05 çeşidinden elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yağlı tohumlar, aspir (Carthamus tinctoria L.), adaptasyon, verim ve verim komponentleri

PDF

___

Baydar, H., Gökmen, O.Y., 2003. Hybrid seed production in safflower (Carthamus tinctorius L.) following the induction of male sterility by gibberellic acid. Plant Breed., 122:459- 461.
Beg, A., 1993. Status and potential of some oilseed crops in the WANA region. Aleppo, ICARDA, 38.
Çamaş, N., Ayan, A.K., Çırak, C., 2005. Relationships between seed yield and some characters of safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivar in the Middle Black Sea conditions. Proceedings VIth International Safflower Conference, 6-10 June, İstanbul-Turkey.
Çalışkan, M.E., Mert, A., Mert, M., İşler, N., 1998.Evaluation of some safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars for morpho-agronomic characters under Hatay ecological conditions. Tr. J. of Field Crops, 3:2, 51-54.
Demirci, M., Alpaslan, M., 1991. Türkiye'de bitkisel yağ sanayinin durumu. Agroteknik Tarım Teknoloji Derg., 6:34-35.
Engin, D., 1988. Aspir tarımı ve aspirin endüstride kullanım alanları. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Eskişehir.
Erbaş, S., 2007. Aspirde (Carthamus tinctorius L.) sentetik erkek kısırlığı tekniği ile elde edilmiş melez populasyonlarından hat geliştirme olanakları. SDÜ Üniv. Y. Lisans Tezi, Fen Bilimleri Ens., Tarla Bit. Anabilim Dalı, 94 s., Isparta.
Esendal, E., 1973. Erzurum ekolojik şartlarında yetiştirilen bazı yerli ve yabancı aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin fenolojik ve morfolojik karakterleri ile verimleri ve tohum özellikleri üzerinde bir araştırma. Atatürk Üniv. Yay. No: 310 Ziraat Fak. Yay. No: 151 Araştırma Serisi No: 88, Sevinç Matbaası, Ankara.
Francois, L.E., Bernstein, L., 1964. Salt tolerance of safflower. Agron. J., 54:38-40.
Gündoğdu, F., 1997. Bazı Aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinde farklı azot dozlarının verim ve kalite üzerine etkileri. Uludağ Üniv. Fen Bilimleri Ens., Tarla Bit. Anabilim Dalı, Y. Lisans Tezi, 85 s., Bursa.
Johnson, R.C., Bergman, J.W., Flynn, C.R.,1999. Oil and meal characteristics ofcore and non-core safflower accessions from the USDA collection. Genet. Res. Crop Evol., 46:611- 618.
Karaaslan, D., Hakan, M., 2007. Diyarbakır koşullarında aspir için en uygun yazlık ekim zamanının ve çeşitlerinin belirlenmesi. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-27 Haziran, 665- 669, Erzurum.
Kaya, M.D, İpek, A., Özdemir, A., 2003. Effects of different soil salinity levels on germination and seedling growth of safflower (Carthamus tinctorius L.). Tr. J. Agri. and Forestry, 27:221-227.
Kızıl, S., Toncer, Ö., Söğüt, T., 1999. Diyarbakır koşullarında farklı sıra aralığı mesafelerinin aspir (Carthamus tinctorius L.)’de verim ve verim unsurlarına etkisi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi Bildirileri, 15-18 Kasım, Cilt 2, Endüstri Bitkileri, 358-362, Adana.
Kızıl, S., 2002. Diyarbakır ekolojik koşullarında aspir (Carthamus tinctorius L.)’de uygun ekim zamanının belirlenmesi üzerine bir çalışma. Ege Tarımsal Araştırma Enst. Dergisi, 12 (1):37- 50.
Knowles, P.F., 1982. Safflower: Genetics and breeding. ın: ımprovement of oilseed and ındustrial crops by ınduced mutations. International Atomic Energy Agency, 89-101, Vienna.
Kolsarıcı, Ö., Ekiz, E., 1983. Yerli ve yabancı kökenli aspir (Carthamus tinctorius L.) çesitlerinin önemli tarımsal özellikleri üzerinde araştırmalar. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yayınları:864, 25 s., Ankara.
Nagaraj, G., Devi, G.N., Srinivas, C.V.S., 2001. Safflower petals and their chemical composition. Proc. V. International Safflower Conference, July 23-27, 2001, USA.
Öztürk, E., Özer, H., Polat, T,. 2008. Growth and yield of safflower genotypes grown under irrigated and non-irrigated conditions in a highland environment. Plant Soil Environ., 54, 2008 (10): 453–460.
Polat, T., 2007. Farklı sıra aralıkları ve azot seviyelerinin kuru şartlarda yetiştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinin verim ve verim unsurları üzerine etkisi. Doktora Tezi. Atatürk Üniv. Fen Bil. Enst., Erzurum.
Şaştı, H., 2007. Kahramanmaraş koşullarında farklı miktarlarda ve zamanlarda uygulanan azotun aspir (Carthamus tinctorius L.)’de tohum vrimi, verim unsurlar, yağ oranı ve tohumun makro-mikro element içeriğine etkisi. Y. Lisans Tezi, KSU, Fen Bil. Enst., Kahramanmaraş.
Tunçtürk, M., 1998. Van ekolojik koşullarında azotlu gübre form ve dozlarının aspir (Carthamus tinctorius L.)’de verim ve verim unsurları üzerine etkisi. Y. Lisans Tezi, Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
Tunçtürk, M., Arslan, B., Altuner, F., 2000. Van’da yetiştirilen bazı aspir çeşitlerinin verim ve verim özellikleri üzerinde bir araştırma. V. Türkiye Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim, 468-472, Diyarbakır.
Uslu, N., Akın, A., Halitligil, M.B., 1996. Cultivar, weed and row specing effects on some agronomic characters of safflower (Carthamus tinctorius L.) in spring planting. Tr. J. of Agriculture of Forestry. 22:533-536.
Uysal, N., Baydar, H., Erbaş, S., 2006. Isparta populasyonundan geliştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniv. Zir. Fak. Dergisi 1(1):52-63.
Weiss, E.A., 2000. Safflower. In: Oilseed Crops, Blackwell Sci. Ltd., Victoria, Australia, pp 93-129.
Yazdi-Samadi, B., Zali, A.A., 1979. Comparison of winter and spring-type safflower. Crop Sci., 19: 783-785.