YUSUF U ZÜLEYHA MESNEVİLERİNDE SOSYAL HAYATIN YANSIMALARI

Öz Yusuf u Züleyha hikâyesinin Türk edebiyatında ilk örnekleri XIII. yüzyılda, Câmi’nin mesnevisinin tercümeleriyle görülmeye başlamıştır. İlk Türkçe mesnevi olan, Ali’nin “Kıssa-i Yusuf”undan itibaren XIX. yüzyıla kadar yazılan eserler Osmanlı devletinin kuruluş, yükseliş ve gerileme dönemlerini içine alan uzun bir sürece yayılmaktadır. İncelenen mesnevilerde, şairlerin, Kısas-ı Enbiya, Kur’an ve Tevrat anlatılarına dayanarak, Mısır devlet idaresi ve sosyal hayatından tespit ettikleri tarihi kesitleri kendi dönemlerinin perspektifinden bakarak yorumladıkları gözlemlenmektedir. Bu da üç bin yıllık kadim kıssanın içinde erken ve geç dönem Osmanlı yaşantısının izlerini görünür kılmaktadır. Kur’an ve Tevrat’ta çizilen “Hükümdar”, “Aziz” tiplerine Osmanlı şair/devlet adamlarının yorumunun katılması; Kadim Mısır saray ve toplum yaşantısına Osmanlı geleneğinin içinden bir yaklaşımın varlığı da, Yusuf u Züleyha mesnevilerindeki sosyal yapı özelliklerini zenginleştirmektedir. Bu çalışmada Ali, Sule Fakih, Darir, Hamdi, Kemal Paşazâde, Taşlıcalı Yahya, Şerifi ve Esad’ın eserlerinden hareketle devlet idaresi, hukuk, mimari,ticaret, evlilik- aile ilişkileri gibi sosyal hayatın yapısını belirleyen temel dinamikler karşılaştırmalı olarak işlenecektir.

___

Akşemseddinzade Hamdallah Hamdi, Yusuf u Züleyha, (Hazl: Naci Onur) Ankara, 1991.

DOLU, Halide, "Yusuf Hikâyesi Hakkında Birkaç Söz ve Bazı Türkçe Nüshalar", Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, 1952, C. 4, S. 423)

Erzurumlu Darir, Kıssa-i Yûsuf u Züleyhâ (Haz: Leylâ Karahan) Ankara, 1994.

Kemal Paşazade, Yusuf u Züleyha: Seçmeler (Haz. Mustafa Demirel) Ankara, 1983.

KÖKTEKİN, Kazım Süle Fakih’in Yusuf ve Zelihası, Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1994.

LEVEND, Agâh Sırrı. "Hamdi'nin Yusuf u Züleyha'sı". TDAY Belleten ,1968, s.71-117

Şerîfî, Yûsuf u Zelîhâ (Haz. Zuhal Kültüral) İstanbul, 2001.

Şeyyad Hamza, Yusuf ve Zeliha (Haz.Dehri Dilçin) İstanbul, 1946.

Taşlıcalı Yahya Bey, Yusuf ve Zeliha ( Haz. Mehmet Çavuşoğlu) İstanbul, 1979.

UYGUR, Sinan, Ali’nin Kıssa-i Yusuf’u, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2003.