XIX. YÜZYILIN İLK YARISINDA İSPİR VE KÖYLERİNİN NÜFUSU

Öz XIX. yüzyılda İspir, Erzurum Eyaletinin kazalarından biri idi. Bu dönemde İspir kazası, günümüzde olduğundan daha geniş bir yüz ölçümüne sahipti. Araştırmaya esas olan nüfus defteri 1835 yılında yapılmış olan nüfus yoklama sonuçlarını ihtiva etmektedir. Günümüzde Rize/İkizdere, Erzurum merkez ve Bayburt’a bağlı olan birçok köy, bahsi geçen tarihte İspir kazasından idare edilmekteydi. Bu çalışmada İspir merkez ile köyleri, Müslüman ve Gayrimüslim nüfus durumuna göre ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İspir, Erzurum, 19. yüzyıl, Nüfus

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.), Maliye Cerîde Odası Defterleri (ML.CRD.),nr.2059.

BOA. İrade Dahiliye ( İ.DH.), nr. 83765

BOA. Meclis-i Vükelâ (MV), nr 33/20.

BOA., Erzurum Ayniyat Defterleri, nr.833, s.24.

BAŞAR, Fahameddin, Osmanlı Eyâlet Tevcihâtı ( 1717–1730), T.TK yay, Ankara 1997.

ÇAĞLAYAN, Mustafa Yılmaz, Şu Bizim İspir, Erzurum 1981.

ERKAL, Mehmet; İNALCIK, Halil; “Cizye”, DİA.,VIII. İstanbul 1993. s.42-48.

Erzurum Vilayet Salnâmeleri, 1288, 1290, 1291, 1304, 1310, 1312, 1317, 1318.

Herodotos, Herodot Tarihi, (çev. Müntekim Ökmen) , İstanbul 1991.

KARAL, Enver Ziya, Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı, T.C. Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara 1997.

Kâtip Çelebi, Kitâb-ı Cihannûma, İstanbul 1145.

KAYABALI, İsmail; ARSLANOĞLU,Cemender, Beş Nehir ( Çoruh, Kür, Aras, Dicle ve Fırat) Boyunun Türklüğü, I, Ankara 1990.

KIRZIOĞLU, Fahrettin, Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451- 1590), Ankara 1998.

KONUKÇU, Enver, Selçuklulardan Cumhuriyet Erzurum, Ankara 1992.

KÖSE, Abdullah, İspir ve Çevresinin Bölgesel Coğrafya Etüdü, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 1991.

Ksenophon, Anabasis (Onbinlerin Dönüşü), (çev. Tanju Gökçöl), İstanbul 1998.

KÜÇÜK, Cevdet, “Tanzimat Devrinde Erzurum’un Nüfus Durumu”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi (1976–1977), sayı 7–8, İstanbul 1977, s.184-224.

KÜÇÜK, Cevdet, “Tanzimat’ın İlk Yıllarında Erzurum’un Cizye Geliri ve Reaya Nüfusu”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, sayı 31 (Mart 1977), İstanbul 1978, s.199-234.

_____________, Tanzimat Devrinde Erzurum, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1975.

MİROĞLU, İsmet, XVI. Yüzyılda Bayburt Sancağı, İstanbul 1975.

ÖZGER, Yunus, XIX. Yüzyılda Tortum’un Nüfus Durumu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt 8, sayı 2, Erzurum 2006, s.113- 129.

_____________,“Tanzimat Öncesi Erzurum Şehrinin Demografik Yapısı (1251/1835 Tarihli Nüfus Yoklama Defterine Göre”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (Prof.Dr. Zeki Başar Özel Sayısı), yıl 12, sayı 29, Erzurum 2006, s.239-267.

POLAT, Mustafa N.“İspir’in Kurtuluşunun Düşündürdükleri”, Hürsöz Gazetesi, yıl 4, sayı 965, 25 Şubat 1959, Erzurum 1959.

Salnâme-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye ( DS) , İstanbul, 1266-1283.

SÜMER, Faruk, Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri, Ankara 1998.

TURAN, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 2004. Erdoğan Merçil, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 1985, s.281.

ÜNSAL, Veli, Eskiçağ’da İspir ve Çevresi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Master Tezi, Erzurum 2000.

Vital Cuınet, La Turquıe D’Asıe, I, Paris 1892.

WİLLİAM J. Hamilton, Researche in Asia Minor, Pontus, and Armenia with Some Account of Their Antiquities and Geology, London 1842.