Vehbî-i Yemânî'ye Ait Bir Mesnevi Şerhi "Kitâb-ı Rûhanî Fî Şerh-i Mesnevî-i Muhtasar-ı Nûrânî" ve Bu Eserdeki Vehbî-i Yemânî Manzumeleri

Ünü ve tesiri yüzyılları ve sahaları aşmış olan Mesnevî üzerine asırlar boyunca farklı nitelikte ve çok sayıda çalışma yapılmıştır. Mesnevî'nin daha iyi anlaşılması için yapılmış olan şerh çalışmaları da bunlardan biridir. Mesnevî'nin tamamına ya da bir bölümüne yapılmış olan bu şerhler, Anadolu'da XV. yüzyılda başlamış ve daha sonra yaygınlık kazanarak devam etmiştir. Mesnevî'nin bir bölümüne yapılmış olan şerhlerden birisi de Vehbî-i Yemânî'ye ait olan Kitâb-ı Rûhânî fi Şerh-i Mesnevî-i Nûrânî adlı eserdir. Mesnevî'nin ilk 143 beytinin şerh edildiği eserde muhtelif şairlere ait Arapça, Farsça, Türkçe manzumelere, ayet ve hadislere, peygamber kıssalarına, evliyâ, enbiyâ menkıbelerine yer verilmiş, özellikle şerhin nesir kısımlarında süslü bir dil kullanılmıştır. Şerhin içerisinde veya yazma nüshanın başında ve sonunda Vehbî-i Yemânî'ye ait çok sayıda manzume yer almaktadır. Nüshada şerhten bağımsız olarak verilen bu manzumeler, kaynaklarda daha fazla ilmî yönüyle tanıtılan şârihin şairlik kabiliyetini göstermesi bakımından önemlidir. Bu çalışmada XVII. yüzyılın âlim bir şahsiyeti olan Vehbî-i Yemânî ve eserleri, kaynaklardan ve şerhinden hareketle tanıtılacak, nüshada şerhten ayrı olarak verilmiş manzumeleri transkripsiyonlu metin olarak verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Mesnevî, Mevlânâ, Şerh, Manzume

A Masnawi Commentary Authored by Vehbî-ı Yemânî "Kitâb-ı Rûhanî Fî Şerh-i Mesnevî-i Muhtasar-ı Nûrânî" and The Poems of Vehbî-i Yemânî in This Commentary

Considerable amount of studies have been carried out on Masnawi, whose fame and influence were over the centuries and fields. One kind of such works is the commentaries that have been made for a better understanding of Masnawi. These commentaries, which were made to all or part of the Masnawi, began in Anatolia in the 15th century and continued by becoming widespread. One of the commentaries made to a section of the Masnawi is the Kitâb-ı Rûhânî fi Şerh-i Mesnevî-i Nûrânî authored by Vehbî-i Yemânî. The book in which the first 143 couplets of the Masnawi were commented on includes Arabic, Persian, Turkish poems autored by various poets, verses and hadiths, also story of the prophets. It uses a fancy language especially in the text parts of the commentary. There are numerous poems belonging to Vehbî-i Yemânî at the beginning and the end of the copy of the manuscript along with the ones included within the commentary. These poems, which are given independently of the commentary in the copy of the manuscript, are important in terms of showing the commentator’s poetical ability. In this study, Vehbî-i Yemânî, who is a scholar of the 17th century, and his works will be introduced with the help of the literature and his commentary. His poems which are included additionally in the copy of the manuscript will also be given as transcribed text.

Keywords:

Masnawi, Mevlânâ, Commentary, Poem,

PDF

___

Akkuş, Metin. (1993). Nef'î Divanı. Ankara: Akçağ Yayınevi. Altuntaş, Mustafa Celil. (2017). "Süyûtî'nin Cami's-Sagîr'inin Osmanlı Hadis Eğitimindeki Yeri". (Ed. Hidayet Aydar, Ali Fikri Yavuz). Sahn-ı Semân'dan Dârü'l-fünûn'a Osmanlı'da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler). İstanbul: Seçil Ofset, s. 346-354 Bağdatlı İsmail Paşa. (1951). Hadiyyât Al-'Ârifîn Asmâ' Al-Mu'allifîn ve Âsâr Al-Musannifîn. İstanbul, C.1 Birışık, Abdülhamit; Arpa, Recep. (2011). "Osmanlı Dönemi Tefsir Çevirileri". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. C. 9, S.18, s. 216-217. Bursalı Mehmed Tahir. (2016). Osmanlı Müellifleri. (Haz. M. A. Yekta Saraç). Ankara: TÜBA, C. 1. Can, Şefik. (2017). Mevlânâ (Hayatı-Şahsiyeti-Fikirleri). İstanbul: Ötüken Neşriyat. 11. Basım. Can, Şefik. (2010). Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi 1-2, İstanbul: Ötüken Neşriyat. 11. Basım. Ceyhan, Semih. (2004). "Mesnevî". TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul, C. 29, s. 325-334. Çelik, İsa. (2005). "Klasiklerimiz/XIII Mesnevî-i Manevî". Tasavvuf İlmî ve Araştırma Dergisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Kütüphanesi. Demirel, Şener. (2007). "Mevlânâ'nın Mesnevî'si ve Şerhleri". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. C. 5, S.10, s. 469-504. Güleç, İsmail. (2008). Türk Edebiyatında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: Pan Yayıncılık. Gölpınarlı, Abdülbâki. (1985). Mesnevî ve Şerhi. İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi, C. 1, 2. Basım. Karaismailoğlu, Adnan. (2012). Mevlânâ, Mesnevî. Ankara: Akçağ Yayınevi, 12. Basım. Köprülü, Fuad. (2013). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınevi, 13. Basım. Mevlâna Bibliyografyası. (2007). (Ed. Tuncel Acar, Sema Akıncı). Ankara: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Önder, Mehmet; Binark, İsmet; Sefercioğlu, Nejat. (1974). Mevlana Bibliyografyası. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, C.2. Redhouse, Sır James W. (2011). Turkısh and Englısh Lexıcon New Edıtıon. İstanbul: Çağrı Yayınları, 4. Basım. Ünver, İsmail. (2017). "Mesnevî". Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. Basım. Tahir-ül Mevlevi, (?). Şerh-i Mesnevi. Şamil Yayınevi. İstanbul. C.1, 2. Basım. Vehbî-i Yemânî. Kitâb-ı Rûhânî fi Şerh-i Mesnevî-i Nûrânî. Fransa Millî Kütüphanesi, Regius. http://kuran.diyanet.gov.tr E.T. (15.10.2018) lugatim.com (Kubbealtı Lugatı). E.T. (15.09.2018)