199284

Nicolas de Nicolay’ın Seyahatnamesinde Kanuni Devri Osmanlı İmparatorluğu

Bir edebî tür olarak seyahatnamelerde anlatı kurgusal olmayan, yaşanmış ve gerçekçi bir olay örgüsüne sahiptir. Anlatıcının ait olduğu medeniyet dairesinin merkeze alındığı kendi ve öteki ile karşılaştırmaların konu edildiği seyahatnamelerde yazarın temel amacı ötekini anlamaktır. Yazarın hayatının belirli bir kesitini ve deneyimlerini ele alan bu edebî tür gerçekleştirilen seyahatin gerçekçi yönüyle kurgusal hikâye ve diğer anlatı türlerinden farklılıklar gösterir. Farklı edebî türlerle kurduğu ilişkiler nedeniyle kesin hatlarının tayini ne kadar güçse de merak güdüsü, sanatsal mükemmelleşme arayışı ve bilme açlığı gibi temel motifler seyahatnamelerin özgün yönleri arasındadır. Batılı seyyahların kaleme aldıkları seyahatnameler Doğu toplumunu ve kültürünü anlama çabasının bir sonucudur. Nicolas de Nicolay’ın ilk kez 1568 yılında yayımlanan Les Quatre Premiers Livres de Navigations et Pérégrinations Oriantales (Doğu’ya Deniz Yolculukları ve Geziler) adlı eseri de mezkûr amiller neticesinde kaleme alınmış bir seyahatnamedir. İlgili seyahatname birbirini tamamlar nitelikte dört kitaptan ibarettir. Arfeuille Senyörü ve Fransa Kralının hizmetkârı olarak kendisini tavsif eden Dauphiné’li Nicolas de Nicolay’ın eseri Kanuni devri Osmanlı coğrafyası ve toplumuna dair gözlemleri muhtevidir. Seyahatnamenin kendini diğer örneklerinden farklı kılan temel özelliklerinden birisi de devrin erkek ve kadınlarını temsil eden çizimlere yer vermiş olmasıdır. Toplumsal konumlarına muvafık giyimleri ile çizilen erkek ve kadınlar Batılı bir seyyahın oluşturmaya çalıştığı imge dünyasını da okuyucuya sunmaktadır. Bu çalışmada, Fransız seyyahın gözüyle XVI. yüzyıl Osmanlı coğrafyası ve toplumuna dair gözlemler incelenecektir. Aynı zamanda seyahatnamenin, türün edebî mikyaslarına ne denli uyduğu ele alınacak ve seyahat edebiyatı dâhilinde değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Seyahatname, Nicolas de Nicolay, Doğu Algısı, Kanuni Devri, Osmanlı İmparatorluğu

Kanuni Reign Ottoman Empire in French Voyager Nicolas de Nicolay’s Itinerary

As a literary genre, itineraries have a plot which is non fictional, lived and realist. The itineraries in which narrator move his civilization paradigms to central position and makes comparisons with the other civilization aims to understand the other. This literary genre which deals with the writers’ life and experience is different from fictional histories and narrative genres by the realist aspect of the travel. Although it is difficult to determine certain measures of itineraries because of its close relations with other literary genres, some features such as interest, quest of excelling and passion for learning are among the original features. Western itineraries are the conclusion of the effort which aims to understand Eastern society and culture. Nicolas de Nicolay’s itinerary Les Quatre Premiers Livres de Navigations et Pérégrinations Oriantales published for the first time in 1568 is the consequence of the stated reasons. This itinerary comprises four books which complete each other. The work of Nicolas de Nicolay from Dauphine who qualify himself as the attendant of Arfeuille Senior and France’s King, consist some observations for geography and society about Kanuni Reign of Ottoman. One of the specifications of the itinerary which makes it from the alternates is the pictures made for men and women. Men and women described in dress suitable to their social position present also an imaginary world which is designed by a western voyager. With this study, we will examine the observations about XVIth century Ottoman geography and society by a French voyager regard

Keywords:

Itinerary, Nicolas de Nicolay, Eastern İmagination, Kanuni’s Reign, Ottoman Empire,

PDF

___

Abraham de Bruyn (1600?) Illustrations de Diversarum Gentium Armatura Equestris. Ubi Fere Europae, Asiae Atque Africae Equitandi Ratio Propria Ewpresaa Est Abrahamus Bruynus excude, (cum praefatione H. Dammani et A. de Bruyno). Alarslan, Burcu. (2005). Dünyada Türk İmgesi. Özlem Kumrular (Ed.). Türk İmgesinin Görsel Yansımaları (s.129-163). İstanbul: Kitap Yayınevi. Allouche, Adel. (2001). Osmanlı-Safevi İlişkileri, Kökenleri ve Gelişimi (Ahmet Emin Dağ Çev.). İstanbul: Anka Yayınları Atasoy, Nurhan. (1986). Kıyafetnamalerin Doğuşu ve Fenerci Mehmed Kıyafetnamesi. Osmanlı Kıyafetleri Fenerci Mehmed Albümü, (İ. Turan Ed.) içinde (ss.15-31). İstanbul: Vehbi Koç Vakfı Avanzâde Mehmed Süleyman (1300). Musavver ve Mükemmel Kıyafetnâme. İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası. Azamat, Nihat. (2001), “Kalenderiyye”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (C.24, 253-256). Ankara: Türk Diyanet Vakfı. Barroux, Robert. (1937) “Nicolaï d’Arfeuille”, Revue D’Histoire Diplomatique, Cinquante et Unieme Année, Janvier-Mars, p.88-109 Costumes Turcs de la Cour et de la Ville de Constantinople (1720). Bibliothèque Nationale de France, Département Estampes et Photographie, 4-OD-6 Demiray, Hülya. (1975). Kıyafet el-insaniye fî şemâil el-Osmaniyye. Basılmamış Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. Emecen, Feridun. (1996). “Gelibolu”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (C.14,1-6). Ankara: Türk Diyanet Vakfı. Frédéric Hitzel. (2012). Dictionnaire des Oriantalistes de Langue Française. François Pouillon (Ed.), “Nicolas de Nicolay (La Grave, Dauphiné, 1517-Paris 1583)” (p.764-765). Paris: Karthala George de Chappelle (1648) Recueil De Divers Portraits Des Principaux Dames De La Porte Du Grand Turc Giovan Antonio Menavino (2011), Türklerin Hayatı ve Adetleri Üzerine Bir İnceleme. (Çev. Prof. Dr. Harun Mutluay). İstanbul: Dergah Yayınları. İbn-i Talib el-Ensari el-Dımışkî (1289) Kıyafetnâme. Taşbaskı. İnalcık, H. (2001). “İstanbul (Tarih/Türk Devri)”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (C.23, 220-239). Ankara: Türk Diyanet Vakfı. J. J. Boissard (1581). Recueil de Costumes Étrangers. Jacques Cahles (1778). Recueil de Tous Les Coutumes des Ordres Regiligieux et Militaires Avec Un Abrégé Historique. Paris. Jacques Grasset de Saint-Saveur (1788). Costumes Civils Actuels de Tous Les Peuples Connus.Paris: Pavard Kavas, Ahmet. (2012). “Trablusgarp”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (C.41, 288-291). Ankara: Türk Diyanet Vakfı. Luigi Bassano (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda Gündelik Hayat Kanuni Dönemi. (Çev. Selma Cangi). İstanbul: Yeditepe Yayınevi M. Nicol, Donald. (1992). The İmmortal Emperor: The Life and Legend of Constantine Palaiologos, Last Emperor of the Romans. Cambridege: Cambride Universty Press. Mahmud Şevket Paşa (1325). Osmanlı Teşkilatı ve Kıyafet-i Askeriyesi. İstanbul: Mekteb-i Harbiye Matbaası Menavino, A. (1970). “Şeyh Bedreddin Dolayısıyla Torlaklar”. (Çev. Lütfü Yücer). İş ve Düşünce Dergisi, S. 269,C.XXXV,s. 6-8 Müşir Arif Paşa (1863). Les Anciens Costumes de l’Empire Ottomane Depuis l’Origine de la Monarcihie Jusqu’à La Reforme du Sultan Mahmoud. Paris: Lemercier Nicolas de Nicolay (1568). Les Quatre Premiers Livres de Navigations et Pérégrinations Oriantales. Nicolas de Nicolay (2014). Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda. (Çev. Şirin Tekeli-Menekşe Tokyay). İstanbul: Kitap Yayınevi. Recueil Costumes Turcs et Fleurs. Bibliothèque Nationale de France, Département Fonds du Service Reproduction, OD-26-4 Saîdûnî, Nâsırüddin. (1993), “Cezayir (Tarih)”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (C.7, 485-486). Ankara: Türk Diyanet Vakfı. Tâhir Ömerzâde Yusuf (1280). Kıyafetnâme-i Cedid.İstanbul Uludağ, Süleyman. (1993), “Camiyye”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (C.7, 136-137). Ankara: Türk Diyanet Vakfı. Üçel-Aybet, Gülgün. (2003) Osmanlı Dünyası ve İnsanları (1530-1699). Ankara: İletişim Yayınları. Ünver, Süheyl. (1987). Geçmiş Yüzyıllarda Kıyafet Resimlerimiz. Ankara: Türk Tarih Kurumu Victor Advielle (y.y.). Notice Historique sur Nicolas de Nicolay et sur sa “Description du Berry”. Yaşar Ocak, Ahmet. (1999) Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler. Ankara: Türk tarih Kurumu Basımevi Yerasimos, Stephane. (1991). Les Voyageurs Dans L’Empire Ottoman (XIV-XVI Siècles). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Yerdelen, Cevat. (1988). Türk Edebiyatındaki Kıyafet-nameler ve Niğdeli Visâli’nin Vesileü’l-İrfân Adlı Kıyafetnamesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.