KELEBEĞİN ATEŞE YOLCULUĞU: KLASİK FARS VE TÜRK EDEBİYATINDA ŞEM‘ Ü PERVÂNE MESNEVİLERİ / Journey Of The Moth To Fire: Şem Ü Pervane Mesnevis In Classical Persıan And Turkish Literature

Öz ÖZBu makalede pervâne ile şem‘ kelimelerinin anlamları, Şem‘ ü Pervâne’nin kaynağı, manzum ve mensur eserler ile divanlarda yer alan Şem‘ ü Pervâne sembol ve şiirleri ele alınmıştır. Ayrıca bağımsız bir eser olarak Farsça ve Türkçe yazılan Şem‘ ü Pervâne mesnevileri hakkında bilgi verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Şem‘ ü Pervâne, ateş, sembol, tasavvuf, aşk ABSTRACTThis article deals with the meanings of Pervane (Moth) and Şem (Can-dle), their sources and symbols, and poems of Şem ü Pervane (Candle and Moth) found in the verse and prose works and Divans (a collection of poems written by one author). To this end, additional information about Şem ü Per-vane mesnevis (poms made up of rhymed couplets) written independently both in Persian and Turkish is also provided.Keywords: Şem ü Pervane (Candle and Moth), fire, symbol, mysticism, love.

Anahtar Kelimeler:

Şem‘ ü Pervâne, ateş, sembol, tasavvuf, aşk

PDF

___

AFÎFÎ, Rahîm, Ferhengnâme-i Şi’rî, c. II, Tahran 1372 hş.

AHMED GAZZÂLÎ, Kitâb-ı Sevânih (nşr., Helmut Ritter), İstanbul 1942.

ARMUTLU, Sadık, Zâtî’nin Şem‘ ü Pervâne Mesnevisi (Basılmamış Doktora tezi), İnönü Üniversitesi SBE, Malatya 1998.

ATEŞ, Süleyman, Yüce Kur‛an‛ın Çağdaş Tefsiri, c. 11, İstanbul 1991.

ATEŞ, Süleyman İslam Tasavvufu, İstanbul 1992.

ATTÂR, Feridüddîn, Esrârnâme (nşr. Seyyîd Sâdık-ı Gevherîn ), Tahran 1338 hş.

ATTÂR, Feridüddîn, Mantıku’t-Tayr (nşr. Seyyîd Sâdık-ı Gevherîn), Tahran 1348 hş.

AYNÎ, Mehmet Ali, Tasavvuf Tarihi, İstanbul 1992.

BAŞARAN, Orhan, Makdisî’nin Arapça Keşfü’l-Esrârı ve Farsça Tercümesi (Basılmamış

Yüksek Lisans tezi), Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum 1995.

Büyük Larousse (Sözlük ve Ansiklopedisi), c. XV, İstanbul 1986.

CELÂLEDDÎN-İ RÛMÎ, Mevlânâ, Mesnevî-i Ma’nevî, c. II, Tahran ts.

DİHHUDÂ, Ali Ekber, Lugatnâme,c. XXXI, Tahran 1349 hş.

Dîvân-ı Eş’âr-ı Nâsır-ı Buhârâ’î (nşr. Mehdî Dırahşân), Tahran 1353 hş.

Dîvân-ı Kâmil Emîr Mu’izzî (nşr. Nâsır-ı Heyyirî), Tahran 1362 hş.

Dîvân-ı Menuçehrî-i Damgânî (nşr. Muhammed Debîr Siyâkî ), Tahran 1347 hş.

Dîvân-ı Mes’ûd-ı Sa’d-ı Selmân (nşr. Mehdî Nûriyân), Isfahan 1364 hş.

Dîvân-ı Senâ’î (nşr. Müderris-i Radavî), Tahran 1354 hş.

el-HALLÂC, Kitab al-Tawâsîn (nşr. Louis Massıgnon), Paris 1913.

el-MEKKÎ, Ebû Tâlib, Kûtu’l-Kulûb (trc. Muharrem Tan), c. I, İstanbul 1999.

ENÛŞE, Hasan, Ferhengnâme-i Edeb-i Fârsî, c. II, Tahran 1381 hş.

ESEDÎ-İ TÛSÎ, Ebû Mansûr, Lügat-ı Furs (nşr. Fethullah Müctebâ’î-Alî Eşref Sâdıkî), Tahran 1365 hş.

EŞREFOĞLU RÛMÎ, Müzekki’n-Nüfûs (nşr. Ali Arslan), İstanbul 1991.

FEYZÎ ÇELEBÎ, Şem‘ ü Pervâne (haz. Gönül A.Tekin), Harvard 1991.

GEVHERÎN, Seyyîd Sâdık, Ferheng-i Lugat u Ta‛birât-ı Mesnevî-i Celâleddîn Muhammed b. Hüseyn-i Belhî, c. II, Tahran 1338 hş.

GÜLŞEHRÎ, Mantıku’t-Tayr-Tıpkı Basım, (nşr. Agâh Sırrı Levend), Ankara 1957.

Gülşehrî ve Feleknâme (haz. Saadettin Kocatürk ), Ankara 2000.

HEMEDÂNÎ, Aynu’l-Kudât, Temhîdât (nşr. Afîf Useyrân), Tahran 1341 hş.

İBN KAYYIM EL-CEVZİYYE, Medâricü’s-Sâlikîn, (trc. Ali Ataç ve diğerleri), c. III, İstanbul 1991.

İMAM GAZZÂLÎ, İhyâ'u Ulûmi’d-Dîn (trc. Abdullah Aydın), c. 4, İstanbul ts.

İMAM GAZZÂLÎ, Mişkâtü’l-Envâr (çev. Süleyman Ateş), İstanbul 1994.

İSMAİL-İ ANKARAVÎ, Minhâcü’l-Fukarâ, İstanbul 1328.

KANAR, Mehmet, Şem‘ ve Pervâne, İstanbul 1995.

KELÂBÂZÎ, Ta‘arruf (nşr. Süleyman Ateş), İstanbul 1979.

KURNAZ, Cemal, Hayali Beg Divanı Tahlili, Ankara 1997.

KUT, Günay, “Şem‘ ü Pervâne”, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimle- ri Ansiklopedik, Sözlüğü, c. V, Ankara 2006.

Külliyât-ı Eş’âr-ı Mevlânâ Ehlî-i Şîrâzî (nşr.Hâmîd-i Rabbânî),Tahran 1344 hş.

Külliyât-ı Kâsım-ı Envâr (nşr. Sa’îd-i Nefîsî), Tahrân 1337 hş.

LÂMİ’Î ÇELEBİ, Şem‘ ü Pervâne, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi Kısmı, Nr. 2744.

MASSIGNON, Louis, La Passion de Hallaj, c. III, Paris 1975.

MEKKÎ, Hüseyin, Gülzâr-ı Edeb, Tahran 1329 hş.

MU‘ÎDÎ, Şem‘ ü Pervâne, Millet Ktp., Ali Emiri Kısmı, Nr. 1193.

MU‛ÎN, Muhammed, Ferheng-i Fârsî, c. II, Tahran 1360 hş.

MÜNZEVÎ, Ahmed, Fihrist-i Nüshahâ-yı Hattî-i Fârsî, c. III, Tahran 1348 hş. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 39, Erzurum 2009

NECMEDDÎN KÜBRÂ, Fevâihü’l-Cemâl/Tasavvufî Hayat (nşr. Mustafa Kara), İstanbul 1980.

NECM-İ RÂZÎ, Mirsâdü’l-İbâd (nşr. Muhammed Emîn-i Riyâhî), Tahran 1374 hş.

NİYÂZÎ, Şem‘ ü Pervâne, Süleymaniye Ktp., Kadızâde Mehmed Efendi Kısmı, Nr. 415.

ÖZTÜRK, Yaşar Nuri, Kur’an ve Sünnete Göre Tasavvuf, İstanbul 1990.

RUZBİHÂN BAKLÎ, Şerh-i Şathiyyât (nşr. Henry Corbın), Tahran 1344 hş.

SADÎ-Yİ ŞÎRÂZÎ, Şeyh Muslîhüddîn, Gülistân (nşr. Gulâm Hüseyn-i Yûsufî),Tahran 1377 hş.

SADÎ-Yİ ŞÎRÂZÎ, Şeyh Müslîhüddîn, Sa’dînâme yâ Bûtsân(nşr.İsmail Emîrhîzî),Tahran1317 hş.

Sahîh-i Müslim Tercüme ve Şerhi (trc. Ahmed Davutoğlu), c. X, İstanbul 1983.

Sohanân-ı Manzûm-ı Ebû Sa’îd-i Ebû’l-Hayr (nşr. Sa’îd-i Nefîsî), Tahran 1350 hş.

SÜHREVERDÎ, Avârîfü’l-Ma‘ârif (haz. Kamil Yılmaz-İrfan Gündüz), İstanbul 1989.

ŞEMŞEDDÎN SÂMÎ, Kâmûs-ı Türkî (nşr. Ahmed Cevdet), c. I, İstanbul 1317.

ŞÜKÛN, Ziya, Gencîne-i Güftâr, c. II, İstanbul 1984.

TARLAN, Ali Nihat, Şeyhî Dîvânı’nı Tetkik, İstanbul 1964.

TEZCAN, Nuran, “Bursalı Lâmi‘î Çelebi” Türkoloji Dergisi, c. VIII, Ankara 1979.

TOLASA, Harun, Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara 1973.

ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1995.

YAZIR, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, c. 9, İstanbul ts.