DİVAN EDEBİYATI AYNASINDA MEMURLAR

Öz Bu makalede divan şairlerinin Osmanlı devletindeki memuriyet zihniyetine ve hayatına dair bakış açıları edebi eserler ışığında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Şairler, memurları görevlerine ve makamlarına göre çoğunlukla hicvetmiş, nadiren de övmüşlerdir. Özellikle yüksek kademedeki memurlara ve bu memurların biçimlendirdikleri devlet sistemine yönelik tenkitler bütün divan edebiyatı tarihinde mevcuttur. Memur şairlerin kendi memuriyet hayatlarına ve meslektaşlarına dair yorumları, yakınmaları ve arzuları da memuriyet hayatının yüzyıllardır süren özelliğini yansıtır. Bu eleştiriler bazı divanlarda ve mesnevilerde tespit edilen şiirlerden hareketle 16. asırdan 20. asra kadar kronolojik bir sıra takip edilerek değerlendirilmiştir.

___

AKKUŞ Metin, Nef’i ve Siham-ı Kaza, Akçağ yay., s. 77-78, Ankara, 1998

AKSOYAK İsmail Hakkı, Gelibolulu Mustafa Ali’nin Divanları, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi. Ankara 1999.

AYTAÇ Ömer, Memurluk Zihniyeti ve Memuriyen Toplum: Prens Sabahattin’in Görüşleri Işığında Bir Çözümleme, Dokuz Eylül Ünv., Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi, cilt 8, sayı: 1, İzmir, 2006,

BATİSLAM H. Dilek, Hasbihal-i Safi, Kitabevi yay., İstanbul, 2003

BEYZADEOĞLU Süreyya, Lutfiyye, MEB yay., Ankara, 2004

BİLKAN Ali Fuat, Hayri-Nâme’ye Göre XVII. Yüzyılda Osmanlı Düşünce Hayatı, Akçağ yay., Ankara, 2002

CANIM Rıdvan, Latifi, Tezkiretü’ş-Şu’ara ve Tabsıratü’n-Nüzema (İnceleme-Metin). AKM, yay., Ankara 2000

CEYLAN, Ömür, Hanedanda Bir Asi, Damad Mahmûd Celâleddin Paşa, Âsâf Divânı, Akçağ yay., Ankara 2003.

ÇAVUŞOĞLU Mehmet-TANYERİ Ali, Hayreti Divanı, İstanbul Ünv. yay., İstanbul, 1981.

GÖKALP Haluk, Eski Türk Edebiyatında Manzum Sergüzeştnameler, Kitabevi yay., İstanbul, 2009

İNALCIK Halil, Şair ve Patron, Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme, Doğu-Batı, 2005.

İPŞİRLİ Mehmet, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, ‚Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı‛, editör, Ekmeleddin İhsanoğlu, c. I, IRCICA yay., İstanbul, 1994.

İSEN Mustafa, Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı, AKM, yay., Ankara, 1994

İSEN Mustafa, Usulî Divanı, Akçağ yay., Ankara, 1990

KAPLAN Mahmut, Hayriye-i Nâbî, (İnceleme-Metin), AKM yay., Ankara 1995

KARAHAN Abdulkadir, Fuzuli’nin Mektupları, İbrahim Horos Basımevi, İstanbul, 1948, s.14

KORTANTAMER, Tunca, Eski Türk Edebiyatı Makaleler, s. 93-94, Akçağ yay., Ankara, 1993.

KURNAZ Cemal, Divan Şiiri Yazıları, Akçağ yay. Ankara, 1997

MİZANCI MEHMED MURAD, Turfanda mı Yoksa Turfa mı?, Akçağ yay., Ankara, 2005.

MUMCU Ahmet, Osmanlı Devletinde Rüşvet, Ankara Üniversitesi, Hukuk Fak. yay., Ankara, 1969

ÖĞÜN Tuncay, Osmanlı Devleti’nde Müsadere Uygulamaları, Osmanlı Ansiklopedisi, Yeni Türkiye yay., Ankara 1999, c.6., , s. 377

ÖZKAYA Yücel, XVIII, Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, KTB., yay., Ankara, 1985, s.223.

PAKALIN Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü-I, s.656

PALA İskender, Müstesna Güzeller, ‚Taşra Kadıları‛, Ötüken yay., s. 53-60.

SARI Mehmet, Divan Şiirinde Rüşvet, Türk Yurdu, Ağustos, 2001, c., 21, sayı 168,

TURAN, Lokman, Yenişehirli Avni Bey Divanı’nın Tahlili (Tenkitli Metin), Encümen-i Şuara ve Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatına GeçişAtatürk Ünv. SBE, 1998, Erzurum, s. 634.

UĞUR, Ahmet, Osmanlı Siyaset-Nameleri, Erciyes Ünv. yay., Kayseri, 1992 ÜLGENER Sabri F., Zihniyet Aydınlar ve İzm’ler, ‚İki Devir ve İki Terkib-i Bend‛, Mayaş yay., Ankara, 1983, s.32.

YENİTERZİ Emine, Divan Şiirinde Osmanlı Devletindeki Sosyal, İktisadi ve Ahlaki Çözülmenin Akisleri, Selçuk Üniversitesi, Uluslar arası Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi, 1999, Bildiriler, Konya, 2000. (http://turkoloji.tr, erişim. 12.03.2010)

YILMAZ Kâşif, Fâkiri’nin Kanuni’ye sunduğu Risale-i Tarifat Adlı eserinin Kültür ve Medeniyet Tarihimiz Açısından Önemi, Yedi İklim dergisi, sayı: 42, Eylül 1993, s.44-46.