‚BAHÇE. ADLI KARAGÖZ OYUNUNDA SON DÖNEM OSMANLI SOSYAL HAYATINDAN YANSIMALAR

Öz Gölge oyununun Türklere nereden geldiği sorusu hala tartışılmakla beraber, bu oyunların XVII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olan İstanbul’da asıl kimliğini kazanmış olduğu herkesçe kabul edilen bir gerçektir. Türk seyirlik sanatları arasında mühim bir yere sahip olan karagöz oyunları, İstanbul’da gerek saray ve çevresinde gerekse halk arasında çeşitli mekânlarda ve çeşitli sebeplerle sıkça oynatılmıştır. Bununla beraber İstanbul’da farklı ortamlarda oynatılan karagöz oyunlarının içinde İstanbul’a ait pek çok manzaranın görünmesi de kaçınılmazdır. Oyunlarda, XVII. yüzyıl ile XX. yüzyıl başlarındaki İstanbul’un çeşitli görünüşlerini takip etmek mümkündür. Karagöz oyunları hakkında yapılmış olan birçok çalışmada, bu oyunların gerçek hayattan kesitler sunduğundan, adeta bir yaşanmışlık aksettirdiğinden, kendi hayatlarımızdan birer parça bulduğumuz için bu kadar sevdi- ğimizden bahsedilmiştir. Karagöz oyunları bize Osmanlı Devleti’nin küçük bir parçası olan ‘mahalle’ penceresinden koca İstanbul’u gösterir. Bu çalışmada da, daha önce yapılmış olan araştırmaların ışığında, Karagöz’ün ‚Bahçe‛ isimli oyununda yer alan Osmanlı toplumunun sosyal çevre, inanç, giyim, meslek ve eğlence hayatı unsurları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Geleneksel Türk Tiyatrosu, Karagöz, XVII. ve XIX. Yüzyıllar, Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul, Sosyal Hayat.

PDF

___

Abdülaziz Bey. Osmanlı Adet, Merasim ve Tabirleri –İnsanlar, İnanışlar, Eğlence, Dil-(Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Kazım ARISAN-Duygu ARISAN GÜNAY), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları,1995.

AKARPINAR, Bahar. ‚Türk Gölge Oyunu Karagöz’de Zımmi Tipler‛. Milli Folklor Dergisi, 62 (2004): 19-34.

AND, Metin. Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1977.

-------------, Geleneksel Türk Tiyatrosu. İstanbul: İnkılap Kitapevi, 1985.

-------------, Geleneksel Türk Tiyatrosu/Kukla-Karagöz-Ortaoyunu. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1969.

ARTUN, Erman. Anonim Türk Halk Edebiyatı Nesri. İstanbul: Kitabevi Yayınları,2006

BAŞARAN, Selman. ‚Karagöz Oyununda Çengi Kıyafeti ‛. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türko- loji Dergisi, Temmuz 2009: 107-130

Cevdet Kudret. Karagöz I. Ankara: Bilgi Yayınevi,1968.

-------------, Karagöz I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları,2004.

DAŞCIOĞLU, Kemal. ‚Osmanlı Döneminde Rüşvet ve Sahtekarlık Suçları ve Bunlara Verilen Cezalar Üzerine Bazı Belgeler‛ . Sayıştay Dergisi, Ekim-Aralık 2005/59 :119-124.

DEMİRAĞ, Yelda. ‚Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşayan Azınlıkların Sosyal ve Ekonomik Durum- ları‛ . Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2002/ 3 :15-33.

DÜZGÜN, Dilaver. ‚Osmanlı Döneminde Geleneksel Türk Tiyatrosunun Genel Görünümü‛. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2000/14: 63-69.

-------------, ‚Türk Gölge Oyunu Karagözde İstanbul Hayatı‛. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araş- tırmaları Enstitüsü Dergisi, 2010/43: 25-33

GÜRTUNA, Sevgi. ‚Osmanlı Kadınının Giyim Kuşamı‛. Osmanlı Ansiklopedisi. Ankara: Yeni Tür- kiye Yayınları, 1999.

Hayali Memduh. Karagöz’ün Başına Gelenler yahut Bahçe Safası. İstanbul: Necm-i İstikbal Matba- ası, 1925-1341.

IŞIN, Ekrem. ‚19. yy’da Modernleşme ve Gündelik Hayat‛. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi 2, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985, s.538-563.

KOÇAK, Aynur. ‚Karagöz Oyunlarındaki Tuzsuz Deli Bekir Tipi Üzerine Bazı Değerlendirmeler‛. Milli Folklor Dergisi,Kış 2002/56: 121-129.

RİTTER, Hellmut. Karagös, Türkische Schattenspiele. Wiesbaden, 1953.

SAKAOĞLU, Saim. Türk Gölge Oyunu Karagöz. Ankara: Akçağ Yayınları: 2003

SEVİN, Nurettin. Türk Gölge Oyunu. İstanbul: Devlet Kitapları,1968.

Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005.

http://www.haberpan.com/sinema-dergileri-tarik-zafer-tunayada-osmanli-ve-cumhuriyet-donemi- sinema-gazeteleri-ile-haberi(28.06.2011)