Türk Mûsıkîsinin Modernleşmesi Bağlamında Hammamîzâde İsmail Dede Efendi ve Ferahfezâ Makamı

Öz Terkibi, Hammamîzâde İsmail Dede Efendi’ye dayandırılan Ferahfezâ makamı, aslında Dede Efendi’den önce III. Selîm döneminde ibdâ edilen bir makamdır. Ancak Dede Efendi son şeklini vermiş başka bir ifade ile yeniden ibdâ etmiştir. Ferâhfezâ makamı, Türkiye’nin modernleşme macerâsının en başarılı olduğu alan olan mûsıkîdeki modernleşme çabalarının mükemmel bir örneğidir. Bu çalışmada, Dede’nin mûsıkî anlayışının ve başlı başına bu makamı ibdâının Türk mûsıkîsinin modernliğinin entelektüel temellerini oluşturmaya muktedir olabileceği fikri savunulmaktadır. İsmail Dede’yi Türk mûsıkîsinin modernleşme sürecinin merkezine yerleştirmek, geleneğinden kopuk, birbiri ile ilişkisiz, parçalardan oluşan mûsıkî tarihi yerine, geleneğin taşındığı bir süreç olan mûsıkî hafızamıza güvenmenin önemine dikkat çekilmektedir. Dede ve Ferahfeza makamı üzerinden modernleşme tecrübemize dair değerlendirmelerde bulunmaya çalıştığımız bu araştırmamızdaki temel maksadımız, mûsıkîmizin tarihîliğini sağlayan gelenekle bağlarını; edebiyattan kopuşu, ana kültür kaynakları alanına ilgisiz kalışı, Batılı sistem uygulamalarına dayanan yanlış kültür politikaları, Dede’nin yetiştiği şartlar, eserleri, tertip ettiği yeni makamlar, yeni usûl kullanımları, yeni besteleri bağlamında ele alarak, modernleşmemizi, kendi mûsıkî temellerimiz üzerinden bir modern olma sürecine dönüştürebileceğimizi göstermeye çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hammamizâde İsmail Dede Efendi, Ferahfezâ, Modernizm, Türkiye’nin Modernleşmesi, Türk Mûsıkîsi, Gelenek

PDF

___

Berkes, N. (2002). Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler, İstanbul KaynakYayınları
Berkes, Niyazi, (2004), Türkiye ’de Çağdaşlaşma, İstanbul, YKY
Cemil Meriç, (1985), Bu Ülke, İstanbul. İletişim Yayınları
Dellaloğlu, Besim F.(2012), Ahmet Hamdi Tanpınar:, Modernleşmenin ZihniyetDünyası, Bir Tanpınar Fetişizmi, I. Baskı, İstanbul, Kapı Yayınları Ezgi, Subhi, (1933-1953), Nazarî ve Amelî Türk Mûsıkîsi I-5 İstanbul
Giddes, Anthony, (1994), “Modernliğin Sonuçları”, Çev. E. Kuşdil, İstanbul, AyrıntıYay.
Göle, Nilüfer, (2002) “Batı Dışı Modernlik, Kavram Üzerine”, Modern Türkiye'de SiyasiDüşünce Cilt: 3 Modernleşme ve Batıcılık (iç.), Editör: Uygur Kocabaşoğlu,İletişim Yayınları, İstanbul, 2004, s. 56-67.
Gürbilek, N. (2016). Tanpınar, A. Hamdi (1970). Bitmeyen Çıraklık- Deneme, 3. Baskı,İstanbul, Metis Yay.
Hâşim Hacı Mehmed, (1280), [1864] Mecmûa-i Kârhâ ve Nakşhâ ve Şarkıyât II. Baskı İstanbul.
İnal, İbnülemin Mahmud Kemâl (1958), Hoş Sadâ, İstanbul, Maarif Basımevi,İhsanoğlu, Ekmeleddin & Ramazan Şeşen, Gülcan Gündüz, M. Serdar Bekar, (2003),Osmanlı Musikî Literatürü Tarihi, İstanbul IRCICA
Keskiner Bora, (2012), “Derviş İsmail’in Dünyası: Dede Efendi’nin 1799 Yılından ÖnceBestelediği Dindışı Eserler, Musikişinas Dergisi, 1 Mayıs 2012 İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
Kutluğ, Yakup, Fikret, (2000), Türk Musikisinde Makamlar, İstanbul, Yapı KrediYayınları
Lalo, Charles, (2004), Estetik, Çev. Burhan Toprak, Ankara, Hece Yay.
Talip Mert, (2006), Dede’nin Nişanı Talip Mert, Gül Destesi, İstanbul, Azim DağıtımYayını
Ortaylı, İlber, (1995), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, .İletişim Yay.
Önberk Nevin, (1986) A. Hamdi Tanpınar’ın Mahur Beste, Huzur ve SahneninDışındakiler Romanlarında Millî Kültür Meselelerine Bakış, Erdem, c. 2, S. 4,İstanbul, Atatürk Kültür Merkezi Bşk. Yay.
Özalp, M.Nazmi, (1992). Türk Musikisi Beste Formları, Ankara, T.R.T. Müzik Dairesi Basımevi,
Özalp, M.Nazmi, (2000), Türk Mûsikisi Tarihi I, İstanbul, M illi Eğitim Bakanlığı Yay.
Özkan, İsmail Hakkı, (1994), Türk Mûsikisi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, İstanbul, Ötüken Neşriyat
Öztuna, Yılmaz, (1996), Dede Efendi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Rauf Yekta Bey, (1925), Esâtîz-i Elhân – Üçüncü Cüz: Dede Efendi, İstanbul, Evkaf-ı İslâmiye Matbaası.
Salgar, M.F. (2004). Dede Efendi Hayatı, Sanatı, Eserleri, İstanbul, Ötüken Neşriyat A.Ş.
Tanpınar, A. Hamdi, (1996), Yaşadığım Gibi, (Haz. Prof. Dr. Birol Emin), İstanbul, Dergâh Yayınları,
Tekeli, İlhan, (2002), “Türkiye’de Siyasal Düşüncenin Gelişimi Konusunda Bir Üst Anlatı”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, İstanbul, İletişim Yay., c.3, s. 22-24
Tura, Yalçın, (2006), Nâsır Abdülbâkî Dede İnceleme ve Gerçeği Araştırma (Tedkîk ü Tahkîk), I. Baskı, İstanbul, Pan Yay.