Şist ve Gnayslar Üzerindeki Arazi Kullanımına Alanya’nın Doğusu Örneği

Öz Araştırma sahası çözünebilir kayaçların geniş sahalı yaylış gösterdiği Orta Torosların güney kesiminde (Alanya’nın doğusunda) yer almaktadır. Ancak, sahanın içerisinde bulunduğu bölgenin Toroslar’ın kuvvetli dağ oluşumu hareketlerine ve sonrasında düşey yükselmelere maruz kalması, metamorfik kayaçların sahadaki yayılış alanlarının genişlemesine sebep olmuştur. Dolayısıyla, sahada kireçtaşlarının metamorfizmaya uğraması ile meydana gelmiş kristalize kireçtaşları ile mermerler önemli yayılışa sahiptir. Ancak, bu çözünebilir kayaçların yanı sıra şist, gnays, metakonglomera gibi kayaçlar da geniş sahalı yayılış göstermiştir. Özellikle de, kuvvetli sıkışma rejimi altında oluşmuş ve metamorfizma geçirmiş Üst Kambriyen ve daha sınırlı olarak Alt Triyas şist ve gnayslar sahada önem arz etmektedir. Dolayısıyla, araştırma sahası şist, gnays gibi geçirimsiz kayaçlarla sık olarak kesintiye uğramış, bu kayaçların çoğu yerde de bir arada geliştikleri gözlenmiştir. Sahada, çözünebilir kayaçlar ile şist ve gnayslar üzerindeki topoğrafik farklılık hemen dikkati çekmektedir. Şöyle ki, çözünebilir kayaçların geniş yayılışa sahip olduğu kesimler daha sarp, engebeli görünüm arz ederken şist ve gnayslar üzerinde yamaçlar daha tatlı eğime sahip olup kireçtaşı sahasındaki haşin görünüm ortadan kalmıştır. Bu nedenle ve söz konusu kayaçların daha kolay işlenebilmesine bağlı olarak sahadaki beşeri faaliyetler de daha ziyade bu geçirimsiz kayaçlar üzerinde ve yakın çevresinde yoğunluk kazanmıştır. Dolayısıyla, nüfusun büyük bir bölümü geçirimsiz kayaçlar üzerinde, geçirimsiz kayaçlarla çözünebilir kayaçların yakın mesafeli olarak gelişim gösterdiği kesimlerde yoğunlaşmıştır. Nüfusun bu kayaçlar üzerinde yoğunlaşması, sahadaki diğer faaliyetleri de (yerleşme, tarım ve hayvancılık, turizm, ulaşım vb.) bu yöne doğru çekmiştir. Dolayısıyla, nüfusa bağlı olarak yerleşim alanları, tarımsal faaliyetler, hayvancılık faaliyetleri, turizm faaliyetleri gibi beşeri etkinlikler daha ziyade bu geçirimsiz kayaçlar üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu farklılığı vurgulamak amacıyla, çalışmada şist ve gnays anakayaları üzerindeki insan faaliyetleri ele alınarak, bu kayaçlar üzerindeki arazi kullanımı incelenmiştir. Böylece, litolojik farklılığın sahadaki arazi kullanımı üzerindeki etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Şist ve gnays anakayası, arazi kullanımı

PDF

___

Alışık, A. (2010). Türkiye Dağları (Akarsu Havzalarına Göre). Ankara: Alter Yayıncılık.

Antalya Orman Bölge Müdürlüğü, (2007). Dim Orman İşletme Şefliği Fonksiyonel Orman Amenajman Planı, Alanya.

Atalay ve Mortan, (2007). Türkiye Bölgeler Coğrafyası. İstanbul: İnkılap Kitapevi.

Atalay, İ. (2011). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.

Atalay, İ. (2011). Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.

Atalay, İ. (2011). Türkiye İklim Atlası. İstanbul: İnkılap Kitabevi Baskı Tesisleri.

Atalay, İ., Efe, R. (2015). Türkiye Biyocoğrafyası (Türkiye vejetasyon ve Hayvan Coğrafyası): İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.

Atalay, İ. (2015). Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, İzmir: Meta Basım.

Atalay, İ., Gökçe Gündüzoğlu, A. (2015). Türkiye’nin Ekolojik Koşullarına Göre Arazi Kabiliyet Sınıflandırılması. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.

Atalay, İ. (2017). Türkiye Jeomorfolojisi. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.

Bedi, Y. ve Öztürk, E. M. (2001). Alanya Köprülü (Antalya) Dolayının Jeolojisi (Alanya O28 c1, d1, d2 ve d3) Paftaları. MTA, Derleme No: 10488, Maden ve Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.

Bilgili, B. (2010). Akdağ ve Cebireis Dağı (Alanya-Antalya) Florası. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Ankara.

Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji II (Güncelleştirilmiş 3. Basım). İstanbul: Der Yayınları: 294.

Erol, O. (1989). Türkiye Jeomorfolojisi. Yayınlanmamış Ders Notu, İstanbul.

Erten, N. (1996). Alanya Dolayının Jeolojisi ve Tektonik Özellikleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.

Gündüz Önal, A. (2012). Alanya’nın Yer Adları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.

Koçman, A. (1993). Türkiye İklimi. İzmir: Ege Ünv. Edebiyat Fak. Yayınları No:72.

Mater, B., (2004). Toprak Coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi.

Özgül, N. (1983). Alanya Bölgesinin Jeolojisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.

Özgül, N. (1976). Torosların Bazı Temel Özellikleri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 19 (1), 65-78, Ankara.

Sabancı, S. (2012). Alanya ve Manavgat’ın İklim Özellikleri. (Yayınlanmamış YL Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.

Seydioğulları, S. (1991). Alanya. İstanbul: Hat Baskı Sanatları Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.

Sezer, L.İ. (1990). “Türkiye’de Sıcaklık Farkının Dağılışı ve Kontinentalite Derecesi Üzerine Yeni Bir Formül”, Ege Coğrafya Dergisi, 5, 110-159. Sür, A. (1977). Alanya’nın İklimi. Ankara: Ankara Ünv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Yayınları No: 270.

Topraksu Genel Müdürlüğü. (1970). Antalya Havzası Toprakları. Topraksu Genel Müdürlüğü Yayınları: 235, Köyişleri Bakanlığı Yayınları: 145, Toprak Etüdleri ve Haritalama Dairesi, Toprak Etüdleri Şubesi, Ankara.