Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları

Türkmen sözlü edebiyatında atasözleri “nakıl”, deyimler “idioma” olarak adlandırılır. Tarihin derinliklerinden günümüze süzülen atasözleri ve deyimler toplumların sosyo-kültürel hayatının bir görüntüsü niteliğindedir. Her biri ustaca ve bilgece söylenmiş olan bu sözlerde toplumun içinden pek çok kavram ve ayrıntı bir konu çevresinde anlatıma incelikle yerleştirilerek işlenmiştir. Bu yüzden dilin manevi varlıkları sayılan atasözleri ve deyimler bir milleti anlamak, görmek ve tanımak noktasında üstlendikleri rol açısından çok önemlidirler.Mesleklerin insan hayatında önemli bir yeri vardır. Ekonomik faaliyetler kapsamında bulunan meslekler insanoğlunun varoluşuyla ortaya çıkmış ve insanların gereksinimleri doğrultusunda günümüze kadar çeşitlenerek gelmiştir. Bu araştırmada Oğuz grubu (Güney-Batı) Türk lehçelerinin doğu kolunda yer alan Türkmen Türkçesinin atasözü ve deyimlerinden hareketle Türkmenlere özgü meslekler ortaya konulmuştur. Atasözlerine kıyasla deyimlerde daha az meslek adına tesadüf edilmiştir. Çalışmada atasözleri ve deyimler dışında Türkmence sözlüklerde geçen meslek adlarına da yer verilmiş ve çok sayıda mesleğe ulaşılmıştır. Ayrıca Türkmen atasözü ve deyimlerinden elde edilen meslek adları ile Eski Türkçe Dönemi, Dîvânu Lugâti’t-Türk ve Kutadgu Bilig’de bulunan meslek adları arasında bir kısım benzer sözcüklere rastlanmıştır.  

Turkmen Proverbs Related to Occupation

In Turkmen oral literature Proverbs are called as “nakil" and idioms are called as “idioma". Proverbs and idioms infiltrating from the depths of history to nowadays is like an image of socio-cultural life of societies. In these words which are each one skilfully and wisely said many notions and details from within society have been elaborated placed in a narrative around a subject. Proverbs and idioms are considered spiritual beings of language, therefore, they are very important in terms of the role they play in understanding, seeing and recognizing a nation.Professions have an important place in human life. Professions within the scope of economic activities emerged with the existence of human beings and has been diversified to the present day in accordance with the needs of people.Turkmen Turkish is located in the eastern arm of the Turkish dialects of the Oghuz group (South-West). In this study, based on the proverb and idioms of Turkmen Turkish, professions specific to Turkmens were revealed. Compared to proverbs, profession names were found less in idioms. Apart from proverbs and idioms, names of profession in Turkmen dictionaries were given and numerous professions has been reached. In addition, some similar words were found between the names of the professions obtained from the Turkmen proverb and idioms and the names of professions in the Old Turkish Period, Dîvânu Lugâti’t-Türk and Kutadgu Bilig.             

___

  • Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu Z. (2018). Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). Ankara: TDK Yayınları.
  • Aksoy, Ö. A. (2017). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü/Atasözleri Sözlüğü-1. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
  • Arat, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I Metin (3. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
  • Azmun, Y. (1966). Türkmen halk edebiyatı hakkında. Reşid Rahmeti Arat İçin. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları. ss. 32-83.
  • Beydili (Memmedov), C. (2004). Atalar sözü. Bakü: Önder Neşriyat.
  • Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
  • Çeneli, İ. (1986). Türkmen türkçesi sözlüğü. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 26(1982-1983), 29-84.
  • Çağbayır, Y. (2007). Orhun yazıtlarından günümüze Türkiye Türkçesinin söz varlığı-Ötüken Türkçe sözlük (a-den 1, j-müt 3), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Çınar, A. A. (1996). Türkmenistan halk edebiyatı türleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 2, 353-370.
  • Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
  • Dilçin, D. (2000). Edebiyatımızda atasözleri. Ankara: TDK Yayınları.
  • Doğan, L. (2014). Türkmen atasözleri (Türkmen nakılları). İstanbul: Parafiks Yayınevi.
  • Eyüboğlu, İ. Z. (1998). Türk dilinin etimoloji sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınları.
  • Geldiyev, G. ve Altıyev, A. (2002). Türkmen Nakılları ve atalar sözi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
  • Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü –Etimolojik sözlük denemesi- (I-II). Ankara: TDK Yayınları.
  • Güner, G. (2010). Kıpçak Türkçesindeki meslek adları üzerine içerik ve yapı bakımından bir sınıflandırma denemesi. Turkish Studies, 5(3), 1416-1448.
  • Güneş, B. (2016). Kutadgu Bilig’deki meslek ve unvan adlarının derleme sözlüğü’ne yansımaları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 1532-1543.
  • Kılıç, M. (1996). Türkmen atasözleri-Türkmen folklorı. Bursa: Özsan Matbaacılık.
  • Kara, M. ve Karadoğan, A. (2014). Türkmen Türkçesi-Türkiye Türkçesi deyimler sözlüğü. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
  • Kürenov, S. ve Gümüş, M. (1995). Türkmen atasözleri. Ankara: Engin Yayınevi.
  • Şen, S. (2007). Orhun, Uygur ve Karahanlı metinlerindeki meslekler bağlamında eski Türk kültürü (Doktora Tezi). On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
  • Tekin, T. vd. (1995). Türkmence-Türkçe sözlük. İstanbul: Şafak Matbaacılık.
  • TDK (2005). Türkçe sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
  • Tez, Z. (2016). Meslekler tarihi (Eski çağlardan günümüze zanaatsal ve sanatsal uğraşlar). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.

___

Bibtex @araştırma makalesi { mjss547008, journal = {MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi}, issn = {1694-7215}, address = {Chyngyz Aytmatov Campus, 720038, Djal, Bishkek, KYRGYZSTAN}, publisher = {Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi}, year = {2020}, volume = {9}, number = {2}, pages = {648 - 664}, doi = {10.33206/mjss.547008}, title = {Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları}, key = {cite}, author = {Doğan, Levent} }
APA Doğan, L. (2020). Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları . MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi , 9 (2) , 648-664 . DOI: 10.33206/mjss.547008
MLA Doğan, L. "Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları" . MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 9 (2020 ): 648-664 <
Chicago Doğan, L. "Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları". MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 9 (2020 ): 648-664
RIS TY - JOUR T1 - Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları AU - LeventDoğan Y1 - 2020 PY - 2020 N1 - doi: 10.33206/mjss.547008 DO - 10.33206/mjss.547008 T2 - MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi JF - Journal JO - JOR SP - 648 EP - 664 VL - 9 IS - 2 SN - 1694-7215- M3 - doi: 10.33206/mjss.547008 UR - Y2 - 2019 ER -
EndNote %0 MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları %A Levent Doğan %T Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları %D 2020 %J MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi %P 1694-7215- %V 9 %N 2 %R doi: 10.33206/mjss.547008 %U 10.33206/mjss.547008
ISNAD Doğan, Levent . "Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları". MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 9 / 2 (Nisan 2020): 648-664 .
AMA Doğan L. Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları. MJSS. 2020; 9(2): 648-664.
Vancouver Doğan L. Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2020; 9(2): 648-664.
IEEE L. Doğan , "Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları", , c. 9, sayı. 2, ss. 648-664, Nis. 2020, doi:10.33206/mjss.547008