ÜSKÜDAR’DA 16. İLA 18. YÜZYILLARDAKİ ŞEHİR SOSYAL VE İKTİSADÎ YAŞAMINI YANSITAN BAZI OSMANLI YÖNETİMİ FERMAN, HÜKÜM VE BERÂTLARI
Bu çalışmada Üsküdar’daki 16.-18. yüzyıllarda şehir sosyal ve iktisadî yaşamı Osmanlı ferman, hüküm ve berât örneklerinden hareketle yansıtılmaya çalışılmış, İstanbul Ahkâm Defterleri ve Topkapı Sarayı Müzesi Osmanlı Arşiv Katalogu yararlanılan temel kaynaklardır. Bunlara ilaveten akademik yayınlardan da yararlanılmıştır. Yararlanılan belgelerden fermanlar; Divân-ı Humayûn’da alınan kararlardır ve bunlar defterlere kayıtlıdır. Divân’da alınan kararlardan oluşan İstanbul ve Üsküdar ile ilgili fermanlar genelde, İstanbul’un ve özellikle Üsküdar’ın sorunlarının yönetimine ve çözümüne ilişkin olarak merkezî idarenin bakış açısını belirtmesi nedeniyle önemlidir. Ancak bu yönetim ve çözüm önerileri, şehir yaşamının arzulanan düzeyde ve zamanında gerçekleşmesine yöneliktir. Merkezde tutulan ahkâm defterlerinin önemli özelliği ise, Divân’da belirtilen karar kayıtlarının tamamının önce mühimme defterlerine daha sonra ahkâm ve şikayet defterlerine kaydedilmiş olmasıdır. Bu belgelerden izlenebileceği üzere, Osmanlı Devleti yönetiminin, bir yandan tüm ülkeye öte yandan Üsküdar’a ilişkin şehir sosyal ve ekonomik yaşamını, vakıflar rejimini, esnaf teşkilatını ve kurumlarını, tarımsal süreci ve düzeni, finans ve ticaret hayatını ve vergileme sistemini, yaşamın tüm hücre, doku ve işlemleri itibariyle hem yaygın düzeyde hem de yakından takip etmekte olduğunu ve düzenlediğini görebilmekteyiz. Bu takip ve düzenleme süreci; fiil ve kurumlara yönelik önlemler alınması, uyarıda bulunulması ve nihayet cezalandırılması gibi temel noktalarda belirginleşmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Üsküdar, Osmanlı Yönetimi, Ferman, Hüküm, Berât
SOME OTTOMAN GOVERNMENT'S FERMANA, PROVISION AND BERATS REFLECTING CITY SOCIAL AND ECONOMIC LIFE FROM 16TH TO 18TH CENTURY AT USKUDAR
In this study, 16 to 18, in Üsküdar. social and economic life in the city century Ottoman edict, has tried to be reflected in the terms and move on patents sample, and the Topkapi Palace Museum in Istanbul Ahkam Books are the main source utilized Ottoman Archives Catalog. In addition, it benefited from academic publications. Edict from the documents used; Divan-ı Humayun and is registered to the decisions taken in their book. Edict and Üsküdar on Istanbul Divan consisting of the decisions taken in general, and particularly the management of Istanbul's Uskudar, regarding the solution of the problem and it is important to mention that due to the perspective of the central administration. However, this management and solutions are intended to take place at the desired level of city life and time. The important feature of the center held the canon of books, all of the mentioned decision before the Divan record in the book is important judgments and complaints recorded in the later book. As can be seen from these documents, the Ottoman Empire and management, while the whole country, while Üsküdar on urban social and economic life, the foundation's regime, trades organization and institutions, agricultural process and order, financial and commercial life and the taxation system, all the cells of life, texture and operations as well as the common level to follow closely that we can see and edit. This follow-up and assessment process; take measures to prevent verbs and institutions, such as warning and was finally punished as evident in the basic point
Keywords:
Üsküdar, The Ottoman Government, Fermana, Provision, Berat,
___
- AKDAĞ, Mustafa. (1974). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimâî Tarihi, Cilt 2 (l453-1559), İstanbul, Cem Yayınevi.
- AKDAĞ, Mustafa. (1975), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celalî İsyanları”, İstanbul, Bilgi Yayınevi.
- ERGIN, Osman Nuri. (1996), İstanbul Şehreminleri, .İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
- FAROQHI, Suraiya. (2004), “Krizler ve Değişim”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. Cilt 2 (1600-1914), (Çev: A. Berktay), (Ed: H. İnalcık-D.Quataert), İstanbul, Eren Yayıncılık.
- FINDLEY, Carter V. (1994), Osmanlı Devletinde Bürokratik Reform: Babıâli (1789-1922), (Çev: L. Boyacı-İ. Akyol), İstanbul, İz Yayıncılık.
- HALAÇOĞLU, Yusuf. (1988), XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
- İNALCIK, Halil. (1996), Osmanlı İmparatorluğu-Toplum ve Ekonomi, İstanbul, Eren Yayıncılık.
- İNALCIK, Halil. (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi.cilt 1(1300- 1600), (Çev: H. Berktay), (Ed: H. İnalcık-D. Quataert), İstanbul, Eren Yayıncılık.
- İNALCIK, Halil ve Donald QUATAERT. (2004), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 2(1600-1914), (Çev: A. Berktay-S. Andıç-S. Alper), (Ed: H. İnalcık-D. Quataert), İstanbul, Eren Yayıncılık.
- KAL’A, Ahmet. (1998-a), İstanbul Külliyatı-İstanbul Ahkâm Defterleri, (Sosyal Hayat, Vakıf, Esnaf, Tarım, Ticaret, Finans tarihleri, II-IX ciltler), İstanbul.İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, İstanbul Araştırmaları Merkezi.
- KAL’A, Ahmet. (1998-b), İstanbul Esnaf Birlikleri ve Nizamları: I, İstanbul.İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, İstanbul Araştırmaları Merkezi.
- ÖZKAYA, Yücel. (1977), Osmanlı İmparatorluğu’nda Âyânlık, Ankara.Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.
- PAKALIN, Mehmet Zeki. (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (3 Cilt), İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı.
- QUATAERT, Donald. (2004), “19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri - 1812-1914”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Ccilt 2(1600-1914), (Ed: İnalcık-Quataert), (Çev: A. Berktay-S. Andıç-S. Alper), İstanbul, Eren Yayıncılık.
- UNAT, Faik Reşit. (l988), Hicrî Tarihleri Miladî Tarihe Çevirme Kılavuzu., Ankara, Türk Tarih Kurumu.
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, İbrahim Kemâl Baybura ve Ülkü Altındağ. (1985), Fermânlar: I. Fasikül (No.E.1-12476), Ankara, Türk Tarih Kurumu.
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, İbrahim Kemâl Baybura ve Ülkü Altındağ. (1988), HükümlerBeratlar: II. Fasikül (No.E. 1-12476), Ankara, Türk Tarih Kurumu.
- ÜLGENER, Sabri F. (1951), Tarihte Darlık Buhranları ve İktisadî Müvazenesizlik Meselesi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ya. No: 56.
- YALÇIN, Aydın, (1979), Türkiye İktisat Tarihi, Ankara, Ayyıldız Matbaası.
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Rating Academy