İnternet Sağlık Haberlerinde Tıbbileştirmenin İnşaası: Sağlık Haber Söylemine Eleştirel Bir Bakış

Tıbbileştirme, tıbbi olmayan bir sorunu tanımlamak için tıbbi terimler kullanılmasını, bir sorunun tıbbi çerçeveden sunulmasını veya onu “tedavi etmek" amacıyla tıbbi bir müdahalenin gerekliliğini ifade eder. Bu sorun tıp mesleğini ilgilendiren bir sorun olarak karşımıza çıkabileceği gibi, tıp mesleğini ilgilendirmeyen bir durum da olabilir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, sağlık haberlerinde sıklıkla kullanılan ve sağlık okuryazarlık düzeyi düşük bireyleri yanıltma ve sağlığı olumsuz yönde etkileme ihtimali olan, yaşlanmanın tıbbileştirilmesini, bir yazın taraması yaparak ve haberlerde yer alan ifadelerle sunarak ortaya koymaya çalışmaktır. Bu amaç doğrultusunda Sabah, Yeni Şafak, Hürriyet ve Milliyet gazetelerinde 01.01.2017- 31.12.2017 tarihleri arasında yayımlanan, içerisinde yaşlanma terimi geçen sağlık içerikli metinler eleştirel söylem analizinin sunduğu kuramsal ve metodolojik pencereden çözümlenmiştir. Çalışmada kuramsal anlamda tüketim kültürü kuramının yanında sağlık anlayışının değişimi ve yeni sağlık anlayışının oluşumu da değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucunda; internet gazetelerinde sağlık söylemi ile yaşamın doğal sürecinde yer alan yaşlanmanın tıbbi açıdan ele alındığı ve çözümünün birey düzeyinde konumlandırılarak tıbbileştirilirken öte yandan okuyucuları tüketime teşvik ettiği tespit edilmiştir.

The Construction of Medicalization in Internet Health News: A Critical View of Health News Discourse

Medicalization refers to using medical terms to describe a non-medical problem, to present a problem from the medical framework or the necessity for a medical intervention in order to “treat” it. This problem may be a problem concerning the medical profession, or it may be a condition that does not concern the medical profession. In this direction, the aim of the study is to try to reveal the medicalization of aging that is frequently used in health news and that has the possibility to misguide the individuals whose health-literacy level is low and to affect the health negatively by conducting review of literature and presenting it with the expressions included in the news. For this purpose, the health-containing texts that had the term of aging and that were published in Sabah, Yeni Şafak, Hürriyet and Milliyet newspapers between 01.01.2017 and 31.12.2017 were analyzed from the theoretical and methodological window presented by critical discourse analysis from qualitative research designs. In the study, besides the theory of consumption culture in the theoretical sense, the change in the understanding of health and the formation of new health understanding were also evaluated. As a result of the research;  it was determined that the medicalization of aging with health discourse and the aging in the natural process of life were taken from the medical point of view and the solution was placed on the individual level, and on the other hand it encouraged readers to consume

___

  • Adorno T.W.,(1997) Aesthetics Theory, The Athlone Press, London.
  • Arık, Bilal (2009), İnsan ve Toplumu Bir Arada Düşünmedikçe Popüler Kültürü Tartışamayız. Medya ve Popüler Kültür Eleştirel Bir Yaklaşım, Der: E. Karakoç, Konya: Literatürk, s. 1-30.
  • Bilişli, Y. (2018). Sağlık İletişimi Tıbbileştirme, Bireyselleştirme, “Healthism ve Tüketime İlişkin Sağlık Haber Çözümlemeleri, Ankara, Nobel Yayınevi.
  • Candansayar, S. (2009). Bir Ötekileştirme Pratiği Olarak Cinselliğin Tıbbileştirılmesi ve Eşcinsellik. Anti Homofobi Kitabı (ss. 69-72). Ankara: Kaos
  • GL.Clarke, Alan. (2010). The Sociology of Healthcare. London, Pearson.
  • Conrad, P. (1975). The Discovery of Hyperkinesis: Notes on the Medicalization of Deviant Behavior. Soc. Prohl. (23): 12-21
  • .Conrad, P. (1992). Medicalization and Social Control. Annual review of Sociology, 18(1), 209-232.
  • Conrad, P. (2007). Medicalization of Society. USA: The Johns Hopkins University Press.
  • Coupland, J. (2007). Gendered Discourses On The ‘Problem’ of Ageing: Consumerized Solution. Discourse & Communication. 1 (1), 37-61.
  • Devran, Y. (2010), Haber Söylemi ve İdeoloji. İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
  • Estes, C. L., ve Binney, E. A. (1989). The Biomedicalization of Aging: Dangers and Dilemmas. The gerontologist, 29(5), 587-596.
  • Flora, J. A. ve Wallack, L. (1990). “Health promotion and mass media use: Translating research into practice”. Health Education Research, 5(1), 73-80.
  • Foucault, M. (1980.) Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977, Hassocks, Sussex: Harvester.
  • Illich, I. (2014). Sağlığın Gaspı. (çev. S. Sertabiboğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • İçli, G.E ve Çopur, M.E. (2008). Pazarlama İletişiminde Renklerin Rolü. Trakya Üniv Sos Bil Derg, 10: 22-33.
  • İnal, Ayşe (1996). Haberi Okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
  • İnceoğlu Y., Özçetin, B., Gökmen Tol, M. ve Alkurt, S.V. (2015). Sağlık ve Hoşnutsuzlukları: Sağlık Kanaat Önderlerinin Sosyal Medya Söylemleri ve Sağlığın Tıbbileştirilmesi. Ed: Duygu Alptekin, Hasta Toplum. Ankara: Nobel Yayınları.
  • Kaufman, S. R., Shim, J. K., ve Russ, A. J. (2004). Revisiting the biomedicalization of aging: clinical trends and ethical challenges. The Gerontologist, 44(6), 731-738.
  • Lauer, J. M. (2004). Invention in rhetoric and composition. USA: Parlor Press
  • Lupton, D. (1992). Discourse analysis: a new methodology for understanding the ıdeologies of health and ıllness. Australian Journal of Public Health, 16(2), 145-150.
  • Martin, E. (1987). The woman in the body: a cultural analysis of reproduction. Boston: Beacon.
  • McCrea, F. B. (1983). The politics of menopause: the “discovery” of a deficiency disease. Soc. Probl. 31, 111-123.
  • Mooney, G. (2012). The health of nations: towards a new political economy. London and New York: Zed Books.
  • Narter, M. (2004). Sağlık ve hastalığın sosyal temsilleri. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 24, 57-74.
  • Nazlı, A. (2016). Yaşlanma, birey ve toplum: Yaşlanmaya sosyolojik bakış. Ege Tıp Dergisi, 55, 1-5.
  • Oakley, A. (1984). The captured womb: A history of the medical care of pregnant women. New York: Blackwell.
  • Parker, I. (1992) Discourse dynamics: Critical analysis for social and individual psychology. London: Routledge.
  • Purdy, L. (2001). Medicalization, medical necessity and feminist medicine. Bioethics Journal, 15(3), 248-265.
  • Riessman, C. K. (1983). Women and medicalization: A new perspective. Social Policy 14, 3-18.
  • Riska, E. (2003). Gendering the medicalization thesis. Advances in Gender Research, 7, 61-89.
  • Robertson, A. (1998). Shifting discourses on health in canada: from health promotion to population health. Health Promotion International, 13(2), 155-166.
  • Schmidt, W. C. (2011). Medicalization of aging: the upside and the downside. Marq. Elder's Adviser, 13, 55.
  • Schneider, J. W. (1978). Deviant drinking as a disease: Deviant drinking as a social accomplishment. Soc. Probl. 25(36), 1-72.
  • Sezgin D. (2011). Yaşam tarzı önerileri bağlamında sağlık haberlerinin analizi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 52-78.
  • Sezgin, D. (2015). Toplumsal cinsiyet perspektifinde sağlık ve tıbbileştirme. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 153-186.
  • Şeker, M. (2003). Haber söylemi içinde yapılandırılmış örtülü nesnellik halleri. Selçuk İletişim Dergisi, 2(4), 100-113.
  • Thompson, E. H. (1994). Older men as ınvisible men in contemporary society. In E. H. Thompson (Edt.), Older men’s lives (pp. 1-21). Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Timurturkan, M. (2013). Tıbbi söylem ve iktidar: medyada “diyet-zayıflık-sağlık” ilişkisi etrafında bedenin denetimi. Mediterranean Journal of Humanities, 3(1), 237-252.
  • Turner, B. S. (1984). The body and society. Oxford: Basil Blackwell.
  • Turner, B. S. (1987). Medical power and social knowledge. Newbury Park, Calif: Sage.
  • Utma, S. (2010). Yazılı basında sağlık haberleri ve kamuoyuna etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Vincent, J. A. (2006). Ageing Contested: Anti-ageing science and the cultural construction of old age. Sociology. 40(4), 681–698.
  • Wallack L. (1981). Mass media campaigns: the odds against finding behavior change. Health Edut Q, 8(3), 209-60.
  • Watson, N. (2006). Postmodernizm ve yaşam tarzları. (Çev. M. Erkan ve A. Utku). İçinde S. Sim (Edt.). Postmodern düşüncenin eleştirel sözlüğü (ss. 45-57). Ankara: eBabil
  • Welch G., Schwartz L. & Woloshin S. (2012). Aşırı teşhis. İstanbul: İnsev Yayınları.
  • Yüksel, H., Karakuş, E. (2012). Gazeteler, bireyselleşen sağlık ve tüketim: ulusal gazetelerde yer alan sağlık haberlerinde kadının temsili. Sosyoloji Dergisi, 27, 51-70.
  • Zijderveld, A. (2007). Sahnelik toplum, (Çev. K. Canatan), İstanbul: Pınar Yayınları.
  • Zola, I. K. (1972). Medicine as an institution of social Control. Sociological Review, 20, 487-504.
  • Zola, I. K. (1994). Sağlık ve köreltici tıp.
  • https://www.sabah.com.tr/karadenizdoguanadolu/2017/10/16/2-saatte-30-yas-genclesmenin-formulu (Erişim Tarihi: 10.11.2018)
  • http://www.milliyet.com.tr/iktidarsizligin-asil-sebebi-buymus--pembenar-galeri-cinsellik-2409143/ (Erişim Tarihi: 10.11.2018)
  • http://www.milliyet.com.tr/bu-besin-yaslanmayi-yavaslatiyor-pembenar-detay-sagliklibeslenme-2580617/ (Erişim Tarihi: 11.11.2018)
  • http://www.milliyet.com.tr/anti-zaman-maskelerini-evde-yapin-pembenar-yazardetay-guzellik-2542837/ (Erişim Tarihi: 11.11.2018)
  • https://www.yenisafak.com/hayat/kis-sebzeleri-dogal-antioksidan-kaynagi-2937434 (Erişim tarihi: 18.12.2019)
  • https://www.alexa.com/topsites/countries/TR (Erişim tarihi: 01.01.2019)
  • http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/saglik/daha-cok-badem-yemeniz-icin-7-neden-40331018 (Erişim tarihi: 02.01.2019).
  • http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/saglik/anti-aging-ve-ozon-tedavisi-40372038 (Erişim tarihi: 02.01.2019).