AĞRI VE DOĞUBAYAZIT’TA ERMENİ OLAYLARI

Öz 19. yüzyılda milliyetçilik hareketleri Ermeni gençleri de etkilemeye başlamış, Ermeni komitelerinin kurulması ile 1890’lı yıllardan itibaren Türkiye Ermenileri arasında ayrılık hareketleri etkili olmuş ve genel ve yerel ayaklanmalar yaşanmaya başlamıştır. Ağrı (Karakilise / Karaköse) ve Doğubayazıt Rusya’nın Iğdır bölgesini İran’dan zaptetmesi üzerine Osmanlı-Rus sınır boyu haline gelmişti. Kafkasya’da teşkilatlanma yapan Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun örgütleri eylemler için militanlarını Osmanlı topraklarına sevk etmekte idiler. Bu geçişlerde Doğubayazıt ve Ağrı önemli geçit yolları olarak seçilmişti. Erzurum, Muş ve Van bölgelerine gidecek Ermeni militanlar bu güzergahtan kolayca geçiyorlardı. Bundan dolayı sınır boylarında Ermeni çetelerle Osmanlı askeri ve yari askeri güç olarak Kürt aşiretlerden teşkil edilen Hamidiye Hafif Süvari kuvvetleri arasından çatışmalar eksik olmuyordu. I. Dünya Savaşı’nda Rus işgali ile Müslümanlara yönelik olarak katliam ve yağmalar başlamıştır. Rusya’da Bolşevik Devrimi’nden sonra ise Rus askerleri silah ve cephaneyi Ermeni çetelerine bırakarak çekilmişlerdi. 1917 yılı sonu itibarı ile bütün Doğu Anadolu’da olduğu gibi Ağrı ve Doğubeyazıt’ta da Ermeni çetelerinin katliamları daha şiddetle devam etmiştir. Savunmasız sivil halkı katleden Ermeni çeteleri, direnen aşiretlerle de çatışmışlardır. Bölgede 1890’lı yıllarda Müslüman nüfus %80, Ermeni nüfus ise %20 civarında iken 1914 yılında oranlar %90 ve %10 oranlarına gelmiştir. Bu değişime Müslüman – Ermeni çatışmalarından dolayı Ermenilerin Rusya’ya göçü neden olmuştur. Ağrı ve Doğubayazıt bölgeleri 1918 yılında Türkiye’ye katılmıştır. Bu katılmadan sonra bölgedeki Ermenilerin tamamı Rusya’ya göç etmiştir. Ermenilerin yaptıkları katliamlarda yaklaşık 100.000 civarında Müslüman hayatını kaybetmiştir.