TİCARET BORSACILIĞININ DÜNYADA VE TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİM SÜREÇLERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Öz Başta tarımsal ürünler olmak üzere toplumsal yaşamın idamesi için zaruri temel ihtiyaç maddelerinin fiyatlarının belirlendiği aslî yapılar konumunu haiz olan ticaret borsaları; mal, hizmet ve üretim faktörlerinin alıcı– satıcılarının karşı karşıya getirilmesi yöntemiyle iktisadî kararların alınmasına imkân veren her türlü ortam olarak tanımlanabilen “piyasa” kavramının gündelik hayattaki en yaygın/ somut örnekleridir. Tarımsal ürün piyasalarında tam rekabet koşullarının geçerli olmasını engelleyen faktörlerin ortadan kaldırılması ve söz konusu koşulları egemen kılan mekanizmaların işler hale getirilmesi; ticaret borsalarının bu esaslar dâhilinde etkin bir şekilde kurumsallaştırılmasıyla yakından bağlantılı olup, toplumların üretim imkânlarının optimizasyonu ve kaynakların etkin kullanımı ancak bu çabalar sayesinde gerçekleştirilebilecektir. Ticaret borsalarının; tanımı, işlevleri ile iktisat literatüründeki yerlerinin ortaya konulması ve Dünya’da/ Türkiye’deki gelişim süreçlerinin irdelenmesi; tarımsal hammadde fiyatlarındaki küresel artışa paralel olarak ivme kazanan ülkemizin tarım sektörünün reorganize/ rehabilite edilmesine yönelik çabalara ışık tutulması, bölgesel kalkınma bağlamındaki sorunlara çözüm önerileri geliştirilmesi ve yeni hedefler/ projeksiyonlar üretilmesi bakımından müspet sonuçlar doğurabilecektir.

___

Armağan, G. (Erişim: 20.06.2009), “Türkiye’de Tarımın Yapısı ve Üretim”, http://web.adu.edu.tr/akademik/garmagan/dersler/tei/TEI-UYG-00.pdf,

Çağlayan, T. (2009), “Osmanlı’dan Günümüze Tarım ve Tarıma Hizmet Veren Kurumların Teşkilatlanma Süreçleri”, http://www.tarim.gov.tr/ TurkiyedeTarim, Osmanlida_Tarim.html,

Demirbilek, S., Koç, C., Arslan M. (2000), “Ticaret Borsalarından Gerçek Borsaya Genel Yaklaşım–Tarımsal Ürün Piyasalarının Liberalizasyonu”, http://www.e-ticaret.gov.tr/e_kutuphane/borsa.htm.

Demirtaş, B., Erkan, O. (2002), “Mersin İlinde 1987–1997 Dönemi Domates Fiyatları Analizi”, Alatarım, 1 (2), Mersin,

Dunkling, L. (1990), A Dictionary of Epithets and Terms of Address, Routledge, New York,

Eşiyok, B.A. (2004), “Kalkınma Sürecinde Tarım Sektörü, Gelişmeler, Sorunlar, Tespitler ve Tarımsal Politika Önerileri”, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Yayınları, (2), Ankara,

İpekçioğlu, Ş. (2007), Şanlıurfa Ticaret Borsası’nın Yapısı ve İşleyişi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa,

Güngör, G. (1994), Tekirdağ Ticaret Borsası’nın Yapısı ve İşleyişi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ,

Kum, H. (Erişim: 20.06.2009), “1980 Sonrası Türkiye Ekonomisi’ndeki Başlıca Gelişmeler”, http://iibf.erciyes.edu.tr/akademik/kum/turkeko.htm,

Küçükkocaoğlu, G. (Erişim: 20.06.2009), “TOBB, Ticaret ve Sanayi Odaları, Organize Sanayi Bölgeleri, Kobiler”, edu.tr/~gurayk/ finpazcarsamba10.doc,, http://www.baskent.

Nişanyan, S. (Erişim: 20.06.2009), “Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü”, http://nisanyansozluk.com,

Olhan, E., (Erişim: 20.06.2009), “AB ve Türkiye’de Tarım Sektörünün İncelenmesi”, tarim.ppt#256, 5,Slayt5,

http://www.abveteriner.org/dosyalar/abveturkiye

Oltulular, S. (2005), “Türkiye’de Sanayileşme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensel İlişki”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5 (2), İstanbul,

Önder, İ., Arıoğlu, E., Yılmaz, A.O. (2003), “Türkiye Ekonomisi: Genel Perspektif, Sorunlar, Öneriler ve Madencilik Sektörünün Kısa Değerlendirmesi”, Türkiye Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Çalışma Raporu No: 10, İstanbul,

Önen, F. K. (2009), “Ticaret Borsalarının Türkiye Ekonomisindeki Gelişimi, Yeri ve Performansı”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır,

Simsaroğlu, U. (2002), “Pamuğun Pazarlamasında Ticaret Borsalarının Rolü”, Türkiye V. Pamuk ve Tekstil ve Konfeksiyon Sempozyumu, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Polat Matbaası, Ankara,

Tunç, H. (2002), Mikroiktisat, Alfa Yayınları, 2002, İstanbul,

Türkiye İstatistik Kurumu (2005), İstatistik Göstergeler 1923–2004, Yayın No: 0535, Ankara,

Türkiye İstatistik Kurumu (2008), Türkiye İstatistik Yıllığı–2007, Yayın No: 3144, Ankara,

Anonim (2009a), http://www.nacizanebilgi.com/borsa.html (Erişim: 20.06.2009),

Anonim (2009b), Tarsus Ticaret Borsası İnternet Sitesi, “Dünyada Borsacılığın Tarihi”, 20.06.2009),

Anonim (2009c), “Borsa Nedir? Nelerden Etkilenir?”, SYKONSEPT, 5 (26), İstanbul,

Anonim (2009d), Ankara Ticaret Borsası İnternet Sitesi, “Dünyada Borsacılığın Tarihi”,http://www.atb.gov.tr/portal/index.php?option=com_content&t ask= view&id=31&Itemid=56, (Erişim: 20.06.2009),

Anonim (2009e), Kütahya Ticaret Borsası İnternet Sitesi, “Dünya’nın İlk Borsası Nerededir Biliyor musunuz?”, http://www.kutbo.org.tr/?r=ilk- borsa, (Erişim: 20.06.2009),

Anonim (2009f), İzmir Ticaret Borsası İnternet Sitesi, “İzmir Ticaret Borsası’nın Kuruluş Dönemi”, http://www.izto.org.tr/ IZTO/TC/ Kurumsal/ Tarihce/, (Erişim: 20.06.2009),

Anonim (2009g), Fethiye Ticaret ve Sanayi Odası İnternet Sitesi, “Fethiye Ticaret ve Sanayi Odası Tarihçesi”, http://www.fto.org.tr/oku.asp? procid=1& ndproc=1#anasayfa, (Erişim: 20.06.2009),

Anonim (2009h), Ankara Ticaret Borsası İnternet Sitesi, “Türkiye’de İlk Odalar”, http://www.atonet.org.tr/yeni/index.php?p=727&l=1, (Erişim: 20.06.2009)

Anonim (2009ı), Bergama Ticaret Odası İnternet Sitesi, “Bergama Ticaret Odası Tarihçesi”, http://www.berto.org.tr/site/altsayfalar /bertotarihce html, (Erişim: 20.06.2009),

Anonim (2009i), Karacabey Ticaret Borsası İnternet Sitesi, “Karacabey Ticaret Borsası Tarihçesi”, http://www.karacabeytb.com/yeni/tarihce.php, (Erişim: 20.06.2009),

Anonim (2009j), Edirne Ticaret Borsası İnternet Sitesi, “Edirne Ticaret Borsası Tarihçesi”,http://www.etb.org.tr/web/borsa-hakkFDnda/tarihE7 emiz.php, (Erişim: 20.06.2009),

Anonim (2009k), Biga Ticaret Borsası İnternet Sitesi, “Biga Ticaret Borsası Kısa Tarihçesi”, http://www.bigatb.tobb.org.tr/tarihce.php, (Erişim: 20.06.2009),

Anonim 2009l), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İnternet Sitesi, “TOBB’ne Bağlı Oda ve Borsa Adresleri”, http://www.tobb.org.tr/odaveborsalar/ adres.php, (Erişim: 20.06.2009),

www.ceterisparibus.net, “1923’ten 1990’a Türkiye’nin Sayısal Görünümü”, http://wwwceteris paribus.net/veritabani/1923_1990/, (Erişim: 20.06.2009),

T.C. Devlet Planlama Teşkilatı resmi internet sitesi (www.dpt.gov.tr, Erişim: 20.06.2009),

T.C. Dış Ticaret Müsteşarlığı resmi internet sitesi (www.dtm.gov.tr, Erişim: 20.06.2009),

T.C. Hazine Müsteşarlığı resmi internet sitesi (www.hazine.gov.tr, Erişim: 20.06.2009),

T.C. Merkez Bankası resmi internet sitesi (www.tcmb.gov.tr, Erişim: 20.06.2009)

Türkiye İstatistik Kurumu resmi internet sitesi (www.tuik.gov.tr, Erişim: 20.06.2009). Notlar

(1) Doç. Dr. Emine OLHAN tarafından hazırlanan “AB ve Türkiye’de Tarım Sektörünün

İncelenmesi” konulu eserde belirtilen tablo baz alınmıştır.

(2) www.ceterisparibus.net internet sitesinde Ekrem PAKDEMİRLİ’nin çalışmalarına atfen

hazırlanan “1923’ten 1990’a Türkiye’nin Sayısal Görünümü–Türkiye’de GSMH Ana

Sektörlerinin Ağırlıklarının Değişimi” tablosunda belirtilen rakamlardır.

(3) 2006 yılı için “Tarım Sektörü’nün GSMH İçerisindeki Payı (% 11,2)”, T.C. Başbakanlık

Türkiye İstatistik Kurumu resmi internet sitesinin “http://tuikrapor.tuik.gov.tr/reports/

rwservlet?ulusalhesaplardb2=&report=uy_tablo5a.RDF&p_tur=2&p_baz=987&p_yil1=2006&de

sformat=pdf&p_kod=6&ENVID=ulusalhesaplardb2Env” bölümünde, 2006 yılı için belirtilen

“üretim yöntemi ile 1987 bazlı sabit fiyatlarla, iktisadi faaliyet kollarına göre GSMH” verisi

kriterleri dâhilinde hesaplanan rakamdır.

(4) 1923 yılı için “Toplam İstihdam İçerisinde Tarım Sektörü’nde Çalışanların Oranı” olarak

belirtilen rakam (% 90), T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, İstatistik Göstergeler 1923–

, Yayın No: 0535, s. 156’da belirtilen veriler temelinde hesaplanmıştır.

(5) 2006 yılı için “Tarım Sektörü’nün GSMH İçerisindeki Payı” olarak belirtilen rakam (% 27,3),

T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye İstatistik Yıllığı–2007, Yayın No: 3144,

Ankara, Mayıs 2008, s. 157’de belirtilen veriler baz alınarak hesaplanmıştır.

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-4646
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Yayıncı: Atatürk Üniversitesi İİBF