20986

İl Düzeyinde Gerileme Süreci: Erzurum Örneği

Bu çalışmada hemen her ülkenin büyüme/kalkınma sürecinde doğal ve/veya politik ekonomi tercihleri sonucu yaşanan bölgeler ve iller arası dengesizlikler Erzurum özelinde ele alınmış, yaşanan sosyo-ekonomik gerileme süreci Bursa ve Kocaeli illeri ile karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Erzurum, XIX. yüzyılın sonu ve hatta I. Dünya Savaşına kadar ekonomik ve siyasal açıdan önemli bir merkez konumundayken savaş sonrası oluşan düzende genç cumhuriyetin Batı illeri merkezli kalkınma çabalarının bir yansıması olarak ekonomik düşüş yaşanmaya başlamıştır. Ancak, asıl düşüş 1979’da İslam Cumhuriyeti kuran ve Irak ile savaşmaya başlayan İran’a uygulanan ambargo ile gerçekleşmiş ve bu da şehrin canlılığını olumsuz yönde etkilemiştir. 24 Ocak 1980 Kararları ile politik iktisatta radikal dönüşüm ve 80’li yıllarda başlayan ayrılıkçı terör, Osmanlı’da üçüncü büyük gümrük kenti olan Erzurum’u hâlihazırda Türkiye’nin geri kalmış illeri seviyesine düşürmüştür. Bu gelişmelerin kaçınılmaz sonucu ortaya çıkan göç, aynı zamanda az gelişmişliği besleyen unsurlardan olmuştur. Çözüm arayışları içerisinde, kamunun genelde önemli bir ekonomik potansiyele sahip olan Doğuya ve özelde de Erzurum gibi kentlere ayırımcı politikalar izlemesi ve kalkınmanın sanayileşme ile eş anlamlı olduğu gerçeği dikkate alınarak karşılaştırmalı üstünlük yapısına uygun sanayileşmeye ağırlık verilmesi gerektiği ileri sürülebilir. Aksi takdirde, Doğudaki merkez illerdeki boşalma, çevre illerde de boşalmayı tetikleyecek ve bu süreç Türkiye’nin Batısında kalabalıklaşmayı ve metropol maliyetleri arttıracaktır.

Anahtar Kelimeler:

Az gelişmişlik, Kent ekonomileri, Erzurum

The Regression Process at the Province Level: Example of Erzurum

Erzurum was an important economic and political center until the end of the 19th century and even until the First World War. In the post-war order, the economic decline, which is a reflection of the young republic's development efforts based on Western provinces, has begun. However, the real decline occurred in 1979 with the embargo imposed on Iran, which established the Islamic Republic and started to fight Iraq, and these caused a blow to the vitality of the city. A radical transformation in political economics occurred with 24 January decisions and separatist terrorism have already reduced Erzurum, which is the third largest city of Ottoman customs, underdeveloped provincial level. Migration emerged as the inevitable consequence of all these factors has also been one of the elements that feeds the underdevelopment. This regression process is given in comparison with Bursa and Kocaeli provinces. In pursuit of a solution, the public should pursue discriminatory policies in the East and in particular in cities such as Erzurum and considering the fact that development is synonymous with industrialization, it can be argued that industrialization should be focused on in accordance with the comparative advantage structure. Otherwise, discharge in the central provinces in the East will trigger discharge in the provinces in the hinterland and this process will deepen the crowding that will keep the West from being livable.

Keywords:

Underdevelopment, Urban economies, Erzurum,

PDF

___

Acemoğlu, D. ve Robinson, J. A. (2014), Ulusların Düşüşü: Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri, (Çev. F. R. Velioğlu), İstanbul, DK Doğan Kitap.
Aydın, A. (2008), İktisadi Açıdan Bölgesel Dengesizlik: Mardin İli Örneği, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (24), 304-312.
Başel, H. (2007), Türkiye'de Nüfus Hareketlerinin ve İç Göçün Nedenleri, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 53, 515-542.
Chang, H.J. (2015), Sanayileşmenin Gizli Tarihi, (Çev E. Akçaoğlu), Ankara, Efil Yayınevi.
Coşkun, O. (2008), İç Göçler Açısından Erzurum İlinin Analizi, Doğu Coğrafya Dergisi, 20, 239-266.
Çatal, M. F. (2010), Devlet Teşvikleri ve Erzurum’da Tarihsel Bir Uygulama Örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (4), 289-296.
Çatalbaş, G. K. ve Yarar, Ö. (2015), Türkiye'deki Bölgeler Arası İç Göçü Etkileyen Faktörlerin Panel Veri Analizi İle Belirlenmesi, Alphanumeric Journal, 3 (1), 99-117.
Dinler, Z. (2005), Bölgesel İktisat, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları.
Downs, R. B. (2007), Dünyayı Değiştiren Kitaplar, (Çev. E. Güngör), Ankara, Ötüken Neşriyat
Ervak (1999), Erzurum İli Kalkınma Raporu (II), Erzurum, Erzurum Vakfı Yayınları No: 9.
Gerni, C., Emsen, Ö. S. ve Dölek, A. (1998), Erzurum İlinin Ekonomik Durumu, Cumhuriyetin 75. Yılında Erzurum, ss: 1-17.
Gerni, C., Sarı, S., Sevinç, H. ve Emsen, Ö. S. (2015), Bölgesel Dengesizliklerin Giderilmesinde Yatırım Teşviklerinin Rolü ve Başarı Kriteri Olarak Yakınsama Analizleri: Türkiye Örneği, Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı, 9-11 Eylül 2015 – Kazan, Rusya, 311- 320.
Günok, M. Z. (2018), Türkiye’de Bölgelerarası Gelişmişlik Farklarının Bir Yansıması Olarak İşsizlik Olgusu ve Van Örneği, Çalışma ve Toplum, 3, 1397-1434.
Güran, T. (2012), İktisat Tarihi, İstanbul, Der Yayınları.
Hampson, C. S. (1891), Report for The Years 1889-90 on the Trade of Erzeroum, Diplomatic and Consular Reports on Trade and Finance, Foreign Office 1891. Annual series. no- 980.
İrmiş, A. ve Emsen, Ö. S. (2002), İktisadi Gelişmede Girişimcilik: Denizli ve Erzurum Örneği, İstanbul, Beta Yayınları.
Kaynak, M. (2011), Kalkınma İktisadı, Ankara, Gazi Kitapevi.
Kaplan, H. (2019), Türkiye'de Bölgesel Dengesizliklerin Giderilmesi ve Teşvik Tedbirlerinin Rolü ve Etkinliği, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yaymlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Karaalp, H. S. ve Erdal, F. (2009), Türkiye’de İller Ve Bölgeler Arasında Gelir Farklılıkları: Bir Sigma Yakınsama Analizi, Uluslararası Davraz Kongresi, 24-27 Eylül 2009, Isparta, 27-39.
Kemal, Y., Yusufçuk Yusuf - Akçasazın Ağaları 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.
Küçükali, A. (2018), Akademisyenlerde Göç Etme Niyeti: Erzurum İli Örneği, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7 (19), 588-608.
Küçükoğlu, M. (2005), Vergisel Teşviklerin Bölgesel Kalkınmadaki Rolü: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Üzerine Uygulama, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Nişancı, M. ve Emsen, Ö. S. (2016), Mutlak ve Nisbi Kalkınma Bağlamında Erzincan ve TRA Bölge Ekonomisi Üzerine Bir Değerlendirme: Gelişme İçin Model Arayışları, Uluslararası Erzincan Sempozyumu, 28 Eylül-1 Ekim 2016, 615-627.
Özkan, Ş., Gündoğdu F., Emsen, Ö. S. ve Aksu H. (2003), Türkiye’de Girişimcilik ve Belirleyicileri: Marmara ve Doğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir Uygulama, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 58 (4), 145-172.
Öztürk, L. (2012), Türkiye’de Bölgesel Eşitsizliğin Sektörel Dinamikleri: Bir Ayrıştırma Analizi, 1987-2001, Ege Akademik Bakış, 12 (2), 149-159.
Pamuk, Ş. (2014), Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Recepoğlu, M. ve Değer, M. K. (2016), Türkiye’de Bölgesel Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Düzey 2 Bölgeleri Üzerine Panel Veri Analizleri (2004-2011), Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (4), 6-21.
Sarı, R. ve Güven, A. (2007), Kalkınmada Öncelikli Yöreler Uygulamasının İller Arası Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkisi, ODTÜ Gelişme Dergisi, 34: 77-96.
Şahin, H. (2012), Türkiye Ekonomisi: Tarihsel Gelişimi-Bugünün Durumu, Bursa, Ezgi Kitabevi.
Şahin, M. ve Uysal, Ö. (2011), Bölgesel Kalkınma Çerçevesinde Yatırım Teşviklerinin Shift-Share Analizi, Maliye Dergisi, 160, 111-138.
Tanpınar, A. H. (2004), Beş Şehir, İstanbul, Dergah Yayınları.
TUİK, (2019), Türkiye İstatistiki Göstergeleri, Ankara,.
World Bank, (2019), World Development Indicators, Washington DC.
Yalçın, S. (2017), Saklı Seçilmişler, İstanbul, Kırmızı Kedi Yayınevi.