OSMANLI DEVLETİ’NDE ISLAHHANELER (SANAYİ MEKTEPLERİ)

Öz ÖZET Osmanlı Devleti XVIII. yüzyılda başlayan Sanayi Devrimi’yle birlikte birçok alanda olduğu gibi ekonomi alanında ve üretimde mevcut öncülüğünü kaybetmeye başladı. Devlet’i içinde bulunduğu sıkıntılardan kurtarmak amacıyla birçok çare düşünüldü. Bunlardan biri de Tanzimat’tan sonra eğitim alanındaki reformlara hız verilmesiydi. Bu reformlar çerçevesinde oluşturulan okullardan biri tanesi de Islahhaneler yani Sanayi Mektepleridir. Sanayi Mekteplerinin kurulmasına ilk kez 1848 yılında kalifiye eleman ihtiyacını karşılamak için başlandıysa da bu teşebbüs gerçekleştirilemedi. Kurulduğunda bir ismi dahi olmayan bu okullara daha sonraları Islahhane adı verildi ve 1860 yılından itibaren açılmaya başlandı. Ancak bu kez ekonomik nedenlerden daha çok insani duygular ön plandaydı. Bu okullar daha sonra Sanayi Mektepleri olarak da adlandırıldılar. Kimsesiz ve yetim çocukların birer meslek sahibi olmaları ve aynı zamanda bu çocuklara ahlak eğitiminin de verilmesi amacıyla açılan Sanayi Mektepleri, önce erkek çocuklar için açıldı. Bu kuruluşların daha sonra faydası görülerek kız çocukları için de açılmasına karar verildi. Bu çalışmamızda Osmanlı Devleti’ndeki Islahhanelerin asıl açılış sebepleri üzerinde durulacak ve bu okulların gelişim süreçleri incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Islahhane, Sanayi Mektebi, Eğitim.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Islahhane, Sanayi Mektebi, Eğitim.

PDF

___

KAYNAKÇA

A. Arşiv Belgeleri

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

Babıali Evrak Odası (BEO)

BOA., 20 Şevval 1322. BEO., Dosya No:2471 Gömlek Sıra No: 185298.

BOA., 29 Cemazielahir 1324. BEO., Dosya No: 2894 Gömlek Sıra No: 217029.

BOA., 21 Rebiülahir 1316. BEO, Dosya No: 1191 Gömlek Sıra No: 89267.

İrade Meclis-i Mahsus

BOA., 3 Rebiülahir 1304. İ.MMS., Dosya No: 87 Gömlek Sıra No: 3736.

Maarif Nezareti Evrakı

BOA., 19 Zilhicce 1310. MF.MKT., Dosya No:173 Gömlek Sıra No: 26.

B. Salnameler

Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, Altmışıncı Sene, Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şirkasi, Dersaadet,1322.

Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Mabaa-i Âmire, 1316.

Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Mabaa-i Âmire, 1317.

Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Mabaa-i Âmire, 1318.

Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Mabaa-i Âmire, 1319.

Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Mabaa-i Âmire, 1321.

Midhat Paşa’nın Hatıraları:1 Hayatım İbret Olsun (Tabsıra-i İbret), Hazırlayan: Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul, 1997.

Said Paşa’nın Hatıratı, C. I. Sabah Matbaası, Dersaadet, 1328.

-

C. Kitap, Makale ve Tezler

Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Kültür Koleji Yayınları, İstanbul, 1993.

Bilim, Cahit, Yalçın, Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2002.

Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, C.2., Tanzimat Devri Mektepleri, Osmanbey Matbaası, İstanbul, 1940.

Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1992.

Nafi Atuf, Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme, Birinci Basılış, Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi, Milliyet Matbaası, Ankara, 1930.

Koç, Bekir, “Osmanlı Islahhanelerinin İşlevlerine İlişkin Bazı Görüşler”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(2), 2007, ss.113-127.

Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1992.

Kurt, Burcu, “Modernleşen Sanayiye Ayak Uydurmak: Osmanlı Irak’ında Kurulan Sanayi Mektepleri”, History Studies, Volume:5, Issue: 3, Haziran 2013, ss. 151-173.

Mesleki ve Teknik Öğretim Dergisi, Mesleki ve Teknik Öğretimin Tarihi Gelişimi, Yıl 29, Sayı339, Ankara Mayıs 1981.

Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı, Mesleki ve Teknik Öğretim Dergisi, Yıl 28, Temmuz (329), 1980.

Parmaksız, Esma, “II. Abdülhamid Dönemi (1876 – 1909) Eğitim Sistemi Eğitim Yapıları ve Askeri Rüşdiyeler”, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü FBE Mimarlık Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2008.

Şişman, Ayşin, “Osmanlı Devleti’nde Batılı Anlamda Mesleki ve Teknik Eğitimin Doğuşu”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1/1, 2008, ss. 27-43.

“Tarihçemiz; (Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü)”, http://mtegm.meb.gov.tr/www/tarihcemiz-kiz-teknik-ogretim-genel-mudurlugu/icerik/24, (05.05.2015).

Yıldırım, Mehmet Ali, “Tanzimat Döneminde Meslek Okulları”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Yakınçağ Tarihi) Ana Bilim Dalı, Ankara, 2010.

, Mehmet Ali, “II. Meşrutiyet Devrinde Vilayet Sanayi Mekteplerini Yeniden Yapılandırma Girişimleri: Vilâyât Sanayi Mektepleri Tertibatı” DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 31, Sayı: 52, Ankara Eylül, 2012, ss.135-170.

, Mehmet Ali, Osmanlı Vilayetlerinde Mesleki-Teknik Eğitimin Gelişimine Bakışlar: Bursa Sanayi Mektebi, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 37, Bahar 2013, ss.71-90.