Eski Asur Kaynaklarında Tanrıça İšhara ve Akrep Sembolü
Kuzey
Suriye menşeli bir tanrıça olan ve ilk olarak M.Ö. 3.binyılın ortalarında, Ebla metinlerinde ortaya
çıkan İšhara, Anadolu’da ilk kez Eski Asur Kolonileri Devri’ne ait metinlerde
görülmekte, Hitit Çağı’nda ise Kizzuwatna Bölgesi’nin en önemli tanrıçası
olarak kabul edilmektedir. Eski Asurca metinlerden tanrıça İšhara’nın tapınağı
olduğu, kendisine adaklar sunulduğu ve adının teofor şahıs isimlerinde
görüldüğü bilinmektedir. Bu çalışmada ele alacağımız yayınlanmış ve ilk defa
burada temas edeceğimiz metinlerin ışığında, bu tanrıçanın Eski Asur
Dönemi’ndeki durumunu değerlendirmeye ve bu devre ait silindir mühürler üzerinde
görülen akrep tasviri hususunda yeni tespitler yapmaya çalışacağız.
The Goddess Išhara and the Scorpion Symbol in Sources of the Old Assyrian Period
Išhara appeared as a goddess first in the Northern Syria in
the middle of third thousand B.C. in Ebla texts. She is observed in the
Old Assyrian documents in Anatolia, and appears to be the most
important goddess of the Kizzuwatna region in Hittite period. It is
known in the Old Assyrian texts that the goddess Išhara had a
temple of her own, she had votive plaques and her name was observed
in theophoric personal names. In the light of the texts, which will be
presented here, and some of which were released previously, the
status of this goddess in the Old Assyrian period will be investigated;
and we will also make some new points on the scorpion symbol, which
is observed in the cylinder seals of those times.
Keywords:
Old Assyrian, Anatolia, Goddess, Religion, Scorpion,
___
- Archi 2002: A. Archi, “Formation of the West Hurrian Pantheon: The Case of Išhara”, Recent Developments in Hittite Archaeology and History, Papers in Memory of Hans G. Güterbock, Indiana, 2002: 21-34.
- Barjamovic-Larsen 2008: G. Barjamovic-M.T. Larsen, “An Old Assyrian Incantation against the Evil Eye”, Altoriental. Forsch. 35, 2008: 144-155.
- Bayram 1990: S. Bayram, “Kültepe Tabletlerinde Geçen Yeni Bir Vade İfadesi ve Çıkan Neticeler”, 10. T.T.Kong. (22-26 Eylül 1986) Bildirileri II., T.T.K.Basımevi, Ankara 1990: 453-462.
- Bayram 1998: S. Bayram, “Ebla Metinlerindeki Bilgilerle Kutsal Kitaplardakilerin Karşılaştırılması. 3. Hititoloji Kongresi (16-22 Eylül 1996) Bildirileri, Ankara 1998: 53-62.
- Black-Green 1992: J. Black-A. Green, Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia, An Illustrated Dictionary, British Museum Press, London 1992.
- Çeçen 1998: S. Çeçen, “Yerli Kralların Mabedleri Ziyareti ve Çıkan Neticeler”, 3. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Ankara 1998: 119-124.
- Dercksen 1996: J.G.Dercksen, The Old Assyrian Copper Trade in Anatolia, Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut Te Istanbul.
- Dercksen 1997: J.G.Dercksen, “The silver of the Gods on Old Assyrian ikribū”, Archivum Anatolicum 3, Studies Emin Bilgiç, Ankara 1997: 75-100.
- Dercksen 2011: J.G.Dercksen, “The Exchange of Sacrificial Gifts Among Old Assyrian Merchants”, Studies J.W. Meijer, 2011:67-59.
- Dercksen 2015: J.G.Dercksen, “The Goddess who was Robbed of her Jewellery. Ishtar and her Priest in an Assyrian Colony”, Anatolica XLI, 2015: 37-59.
- Duymuş Florioti 2014: H. Duymuş Florioti, “Arkeolojik ve Yazılı Kayaklar Işığında Mezopotamya’da Akrep Sembolü”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Sayı XIX, 2014: 347-370.
- Erol 2014: H. Erol, "Anadolu'nun İlk Yazılı Belgelerinde Büyü ve Kehanet", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 54/2, 2014, 37-48.
- Esen 1994: İ. Esen, “1953 Yılı Kültepe Kazılarında Bulunmuş Olan Bir Grup Vesika”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1993 Yıllığı, Ankara, 1994: 34-53.
- Gökçek 2003: L.G. Gökçek, “Kültepe Metinlerinde Geçen Kaplar”, Archivum Anatolicum VI/2, Ankara 2003: 73-87.
- KT VII-a: S. Bayram-R. Kuzuoğlu, Kültepe Tabletleri VII-a, Aššur-rē’ī Ailesinin Arşivi I. Cilt:Aššur-rē’ī’nin Kendi Metinleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
- Kulakoğlu 2010: F. Kulakoğlu, Anadolu’nun Önsözü, Kültepe Kaniş-Kārumu, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No: 78, İstanbul 2010.
- Leick 2003: G. Leick, A Dictionary of Ancient Near Eastern Mythology, London-New York, 2003.
- Hirsch 1972: H. Hirsch, Untersuchungen zur altassyrischen Religion, AfO 13/14, 1972, Osnabrück.
- Matouš 1965: L. Matouš, “Anatolische Feste Nach “Kappadokischen” Tafeln”, Studies Landsberger, 1965: 175-181.
- Michel 2003: C. Michel, Old Assyrian Bibliography of Cuneiform Texts, Bullae, Seals and the Results of the Excavations at Aššur, Kültepe/Kaniš, Acemhöyük, Alişar and Boğazköy, Nederlands Instituut Voor Het Nabue Oosten, 2003.
- Michel 2011: C. Michel, “Old Assyrian Bibliography 2”, Archiv für Orientforschung, 52, 2011: 416-437.
- Michel 2015: C. Michel, “Were There Only Merchants at Aššur and Kaneš? Overview of Professions Attested in the Old assyrian Sources, Cahit Günbattı’ya Armağan, A.Ü. D.T.C.F. Sumeroloji Anabilim Dalı Yayınları No: 417, Ankara 2015: 171-183.
- Murat 2009: L. Murat, “Goddess İšhara”, A.Ü. D.T.C.F. Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 28/45, 2009: 159-189.
- Özgüç 1965: N. Özgüç, Kültepe Mühür Baskılarında Anadolu Grubu, Türk Tarih Kurumu YayınlarıV/22, Ankara, 1965.
- Özgüç 1989: N. Özgüç, “Bullae from Kültepe”, Studies T. Özgüç, Ankara, 1989: 378-406.
- Özgüç 2006: N. Özgüç, Kültepe-Kaniš / Neša. Yerli Peruwa ve Aššur-imittī’nin Oğlu Assur’lu Tüccar Uṣur-ša-Ištar’ın Arşivlerine ait Kil Zarfların Mühür Baskıları, Türk Tarih Kurumu YayınlarıV/50, Ankara, 2006.
- Özgüç 2015: N. Özgüç, Acemhöyük – Burušhaddum I, Silindir Mühürler ve Mühür Baskılı Bullalar, Türk Tarih Kurumu YayınlarıV/7, Ankara, 2015.
- Özgüç-Tunca 2001: N. Özgüç-Ö.Tunca, Kültepe-Kaniš Mühürlü ve Yazıtlı Kil Bullalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001.
- Özgüç 1999: T. Özgüç, Kültepe-Kaniš/Neša Sarayları ve Mabetleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları V/46, Ankara 1999.
- Özgüç 2005: T. Özgüç, Kültepe, Kaniš/Neša, Y.K.Y., İstanbul, 2005.
- Prechel 1996: D. Prechel, Die Göttin Išhara, Ein Beitrag zur altorientalischen Religionsgeschichte, Alt-Syrien-Palästinas und Mesopotamiens, Band 11, Münster, 1996.
- Prechel 2009: D. Prechel, Iconography of Deities and Demons, Eloctronic Pre-Publication, Last Version 1 July 2009.
- Schmidt 2007: K. Schmidt, Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı Göbekli Tepe, Çev: Rüstem Aslan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2007.
- Seeher 2011: J. Seeher, Taşa Yontulu Tanrılar, Hitit Kaya Tapınağı Yazılıkaya, Ege Yayınları, İstanbul 2011.
- Taracha 2009: P. Taracha, Religions of Second Millennium Anatolia, Dresdner Beiträge zur Hethitologie, Band 27, Wiesbaden, 2009.
- Veenhof 2008: K.R.Veenhof, Mesopotamia, The Old Assyrian Period, Annaherungen 5. Orbis Biblicus et Orientalis 160/5 Fribourg-Göttingen, 2008.
- ISSN: 1300-6355
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1995
- Yayıncı: Ankara Üniversitesi