Özel Gereksinimli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Sosyal Destek Algılarının ve Yılmazlık Düzeylerinin İncelenmesi

Bu araştırma özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerin sosyal destek algılarının ve yılmazlık düzeylerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Betimsel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılarak desenlenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubu özel gereksinimli çocuğa sahip 128 anne ve 34 baba oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, Kişisel Bilgi Formu, Kaner, (2010) tarafından geliştirilen “Yenilenmiş Anne-Baba Sosyal Destek Ölçeği”, Kaner ve Bayraklı (2010) tarafından geliştirilen “Aile Yılmazlık Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde ANOVA, Mann Whitney U Testi, Kruskal Wallis H-Testi ve Tamhane’s T2 analizi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda annelerin babalara kıyasla daha mücadeleci oldukları, ebeveynlerin yaşlarının artmasıyla sosyal etkinliklere katıldıkları, gelecekle ilgili planlarda onları destekleyen birilerinin olduğu, yaşamlarını kontrol edebildikleri belirlenmiştir. Algıladıkları bakım desteği dışında, sosyal destek algılarının ve yılmazlık düzeylerinin onların oturdukları yerleşim bölgeleri üzerinde bir farklılık yaratmadığı, çocuk sayısının az olması çocuklarının bakımlarını daha kolay sağladıklarında etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ebeveynlerin yakınlarıyla yüzyüze ve telefonla görüşmeleri, birbirlerinin evine gidip gelmeleri ve çeşitli nedenlerle dışarı çıkma sıklığıyla ilgili sorunların olmadığı belirlenmiş

Anahtar Kelimeler:

ebeveyn, sosyal destek, yılmazlık

Investigating Social Support Perceptions and Resilience Levels of Parents with Children with Special Needs

This study was designed, using a relational screening model of descriptive research methods, to examine perceptions of social support and resilience of parents with children with special needs. The study group consisted of 128 mothers and 34 fathers having children with special needs. Personal Information Form, Revised Parental Social Support Scale and Family Resilience Scale were used as data collection tools. In the analysis of data, T test, ANOVA, Mann Whitney U Test, Kruskal Wallis H Test and LSD analysis were applied. The study showed that mothers were more contestatory than fathers, as parents get older, their attendance to social activities increased and they had more control over their lives. Apart from the perceived care support by parents, living in the urban or the rural area did not make any difference on their perception of social support and on their resilience. It was found that with the increase in the level of education, there was an increase with the parents’ perceived social support and satisfaction and resilience levels. The number of children with special needs of the parents made a difference in their perception of social support and care support and provided them to be more resilient. Furthermore, the gender of the child with special needs did not make any differences on the social support perception of the parents, their satisfaction with this support and their resilience level. It is amongst the results that the parents do not face any problems while talking with their relatives either face to face or through the phone, making home visits or going out for any reason.

Keywords:

Children with special needs parents, social support, resilience,

PDF

___

Ahlert, I. A., & Greeff, A. P. (2012). Resilience factors asociated with adaptation in families with deaf and hard of hearing children. American Annals of the Deaf, 157(4), 141-155.
Ahern, N. R., Kiehl, E. M., Sole, M. L., & Byers, J. (2006). A review of instruments measuring resilience. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 29(2), 103-125. doi:10.1080/01460860600677643
Akkök, F. (2003). Farklı özelliğe sahip olan çocuk aileleri ve ailelerle yapılan çalışmalar [Families of children with different characteristics and studies with families]. A. Ataman (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde (ss. 119-139). Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık.
Aral, N., & Gürsoy, F. (2009). Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel eğitime giriş [Children requiring special education and introduction to special education]. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
Arman, N. (2009). Zihinsel engelli çocuğa sahip anne ve babaların algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile tükenmişlik ve kaygı düzeylerinin incelenmesi [The examination of the anxiety and burnout levels with social supportlevels perceived by mothers and fathers having mentally handicapped children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Atatürk University, Social Sciences Institute, Erzurum, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 241695)
Armstrong, M. I., Birnie-Lefcovitch, S., & Ungar, M. T. (2005). Pathways between social support, family well being, quality of parenting, and child resilience: What we know. Journal of Child and Family Studies, 14(2), 269-281. doi:10.1007/s10826-005-5054-4
Aslan, Ç. Ç. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne ve babaların psikolojik belirtileri, sosyal destek algıları ve stresle basa çıkma tarzlarının karşılaştırılması [The comparison of the psychological symptoms, perceived social support and ways of coping with stress of the mothers and the fathers who has mentally handicapped children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Maltepe University, Social Sciences Institute İstanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 254013)
Avcu, Y. (2017). Görme engelli ve görme engelli olmayan öğrenci annelerinin yılmazlık özelliklerinin incelenmesi [An analysis of the indomitableness characteristics of mothers of students with or without vision] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Gazi University, Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 461531)
Aydemir, S. E. (2015). Otizmli çocukların ebeveynlerinin evlilik uyumlarının, başa çıkma stratejilerinin ve sosyal destek algılarının incelenmesi [A study on the marital adjustment, coping strategies and perceived social support in parents of children with autism] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Dokuz Eylül University, Institute of Educational Sciences, İzmir, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 395282)
Aydoğan, A., & Darıca, N. (2000). Özürlü çocuğa sahip anne-babaların umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi [Examining the level hopelessness of families with disabled children]. Çocuk Forumu Dergisi [Journal of Child Form], 3(2), 25-31.
Aygen, S. (2011) Otizm tanısı almış çocuk ve ergenlerin annelerinin aleksitimi düzeyinin yordanması [A prediction of the alexithymia levels in mothers whose children diagnosed with autism] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul) [Unpublished master’s thesis, Maltepe University, Social Sciences Institute İstanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 296677)
Baltaş, A., & Baltaş, Z. (2008). Stres ve başa çıkma yolları [Stress and ways of coping] (24. Baskı) [24th ed.]. Ankara: Remzi Kitabevi.
Bayraklı, H. (2010). Zihinsel engelli ve engelli olmayan çocuğa sahip annelerde yılmazlığa etki eden değişkenlerin incelenmesi [Investigating the factors affecting resiliency in mothers of mentally retarded and nondisabled children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Ankara University, Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 309512)
Ben-Zur, H., Duvdevany, I., & Lury, L. (2005). Associations of social support and hardines with mental health among mothers of adult children with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 49(1), 54-62. doi:10.1111/j.1365-2788.2005.00662.x
Bilgin, Ş. (2012). Ağır ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan çocukların anne-babalarının algıladıkları sosyal destek kaygı ve depresyon düzeylerinin incelenmesi [Investigation of level of perceived social support, depression and anxiety of parents of childern with moderate and severe mental retardation] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bursa, Türkiye) [Unpublished Master’s thesis, Uludağ University, Health Sciences Institute, İstanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 316763)
Boyraz, G., & Sayger, T. V. (2011). Psychological well-being among fathers of children with and without disabilities: The role of family cohesion, adaptability and paternal self-efficacy. American Journal of Men's Health, 5(4), 286-296. doi:10.1177/1557988310372538
Chang, M. Y., & McConkey, R. (2008). The perceptions and experiences of Taiwanese parents who have children with an intellectual disability. International Journal of Disability, Development and Education, 55(1) 27- 41. doi: 10.1080/10349120701827961
Campbell-Sills, L., Forde, D. R., & Stein, M. B. (2009). Demographic and childhood environmental predictors of resilience in a community sample. Journal of Psychiatric Research, 43(12), 1007-1012. doi:10.1016/j.jpsychires.2009.01.013
Cavkaytar, A., Batu, S., & Beklan, O. B. (2007). Gelişimsel geriliği olan çocuğa sahip ailelerin sosyo-ekonomik ve demografik özellikleri arasındaki ilişkiler [Relationships between information about socio-economic and demographic characteristics of families of children with developmental reterdation]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Abant İzzet Baysal University Journal of Faculty of Educatıon], 6(1), 79-96.
Cavkaytar, A., Batu, S., & Cetin, O. B. (2008). Perspectives of turkish mothers on having a child with developmental disabilities. International Journal of Special Education, 23(2), 101-109.
Cavkaytar, A., Ardıç, A., Özbey, F., Sönmez, M., Özdemir, O., & Aksoy, V. (2012). Özel eğitimde aile eğitimi ve rehberliği [Family education and guidance in special education] (3. Baskı) [3rd ed.]. Ankara: Vize Yayıncılık.
Coşkun, Y., & Akkaş G. (2009). Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki [The relation which between anxiety level of the mothers who havedisabled children and social support]. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi [Ahi Evran University Kırşehir Education Faculty Journal], 10(1), 213-227.
Çattık, M. (2015). Gelişimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin sosyal destek ve öz yeterlik düzeyleri ile yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Examination of the relationship among self effı̇cacy, social support and life satisfaction levels of the parents of children with developmental disabilities] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Anadolu University, Institute of Educational Sciences, Eskişehir, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 407796)
Çürük, N. (2008). Ankara İl Merkezi’nde Bulunan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı İş Okullarında 1. ve 4. sınıfa devam eden zihinsel engelli çocukların annelerinin kaygı ve sosyal destek düzeylerinin karşılaştıkları problemlere göre incelenmesi [Examining the anxiety and social support levels of mothers with mentally retarded children, who attend to 1st and 4th grade in a training school at ankara, according to mothers problems with which they faced] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Ankara University, Institute of Educational Sciences, Anakara, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 218902)
Deniz, M. E., Dilmaç, B., & Arıcak, O. T. (2009). Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluk-sürekli kaygı ve yaşam doyumlarının incelenmesi [An analysis of life satisfaction and state-trait anxiety of the parents with handicapped children]. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [International Journal of Human Sciences], 6(1), 953-968.
Durmuşoğlu Irmak, B. (2017). Yüksek kaygı ve depresyon düzeyinin evlilik yaşamı ile ilişkisinin değerlendirilmesi [Assessment of the relationship between high anxiety and depression level in marriage life] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, İstanbul, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Işık University, Social Sciences Institute, İstanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 475929)
Dürüst, Ç., & Çebi, B. (2018). Kıbrıs’ın kuzeyinde yetersizlikten etkinlenmiş bireylerin ebeveynlerinin sosyal destek düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi [Investigation of social support levels of disabled ındividuals parents based on diffrent variables]. Uluslararası Sanat Kültür ve İletişim Dergisi [International Journal of Art, Culture & Communication], 1(1), 1-31.
Emerson, E., Robertson, J., & Wood, J. (2003). Levels of psychological distress experienced by family carers of children and adolescents with intellectual disabilities in an urban conurbation. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 17(2), 77-84. doi: 10.1111/j.1360-2322.2004.00183.x
Fırat, S. (2000). Otistik ve zihinsel özürlü çocukların annelerinde kaygı, depresyon aleksitimi ve genel psikolojik değerlendirme [Anxiety, depression, alexitmia and general psychological assesment of mothers of autistic and mentally retarded children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Çukurova University, Social Sciences Institute, Adana, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 97326)
Friborg, O., Hjemdal, O., Rosenvinge, J. H., & Martinussen, M. (2003). A new rating scale for adult resilience: What are the central protective resources behind health adjustment? International Journal of Methods in Psychiatric Research, 12(2), 65-76.
Gönültaş, N. (2017). Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip ebeveynlerde algılanan sosyal destek ile bakım verme yükü arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between perceived social support and caregiver burden in parents with mentally and psyhsically disabled children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Beykent University, Social Sciences Institute, İstanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 468336)
Gölalmış Erhan, G. (2005). Zihinsel engelli çocuğu olan annelerin umutsuzluk, karamsarlık, sosyal destek algılarının ve gelecek puanlarının incelenmesi [Investigation of hopelessness, pessimism, social support sense and future plans of mothers who have mentally retarded children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara) [Unpublished master’s thesis, Ankara University, Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 160107)
Greeff, A. P., Vansteenwengen, M., & Ide, M. (2006). Resiliency in familieswith a member with a psychological disorder. The American Journal of Family Therapy, 34(1), 285-300. doi:10.1080/01926180600637465
Görgü, E. (2005). 3-7 yaş arası otistik çocuğa sahip olan annelerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki [The relationship between social support perception level and depressions of the mothers who have the child with autism between the ages 3-7] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Marmara University, Institute of Educational Sciences, İstanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 188722)
Güney, E. (2016). Ebeveynleri boşanmış ve boşanmamış olan lise öğrencilerinin yılmazlık düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Research of resiliency traits and perceived social support levels of high school students whose parents are divorced and nondivorced] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Necmettin Erbakan University, Institute of Educational Sciences, Konya, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 436728)
Ha, J-H., Hong, J., Seltzer, M. M., & Greenberg, J. S. (2008). Age and gender differences in the well-being of midlife and aging parents with children with mental health or developmental problems: Report of a national study. Journal of Health and Social Behaviors, 49(3), 301-316. doi: 10.1177/002214650804900305
Hjemdal, O., Friborg, O., Stiles, T. C., Marti nussen, M., & Rosenvinge, J. H. (2006). Resilience predicting psychiatric symptoms: A perspective study of protective study of protective factors and their role in adjustment to stressful life events. Clinical Psychology and Psychotherapy, 13(3), 194-201. doi:10.1002/cpp.488
Hall, H. R. (2012). Families of children with autism: behaviors of children, community support and coping. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 35(2), 111-132. doi: 10.3109 / 01460862.2012.678263
Hystad, S.W., Eid, J., Johnsen, B. H., Laberg, J.C., & Bartone, P.T. (2010). Psychometric properties of the revised Norwegian dispositional resilience (hardiness) scale. Scandinavian Journal of Psychology, 51(3), 237- 245. doi:10.1111/j.1467-9450.2009.00759.x
İşcan, G. Ç., & Malkoç, A. (2016). Özel gereksinimli çocuğa sahip ailelerin umut düzeylerinin başa çıkma yeterliği ve yılmazlık açısından incelenmesi [An examination of hope levels of families with special needs children in terms of coping and resilience]. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Trakya University Faculty of Education Journal], 7(1), 120-127.
Kadı, S. (2016). Çoklu yetersizliğe sahip çocuğu olan ebeveynlerin yılmazlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından belirlenmesi [Investigation of resilience levels of parents with children with multiple disorders based on different variables] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Abant İzzet Baysal University, Institute of Educational Sciences, Bolu, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 418151)
Kahriman, İ., & Bayat, M. (2008). Özürlü çocuğa sahip ebeveynlerin yaşadıkları güçlükler ve algıladıkları sosyal destek düzeyleri [Determination of difficulties and social support levels by parents with disabled children]. Özveri Dergisi [Journal of Ozveri], 5(1), 1175-1194.
Kaner, S. (2003). Aile Destek Ölçeği: Faktör yapısı, güvenirlik ve geçerlik çalışmaları [Family Support Scale: Factor structure, reliability and validity studies]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi [Ankara University, Journal of Faculty of Educational Science], 4(1), 57-72.
Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan anababaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi [Perceived stres, social support and life satisfaction in parents with disabled children]. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri [Ankara University Scientific Research Projects]. doi:10.1501/ankara-498. Retrieved from http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/498/798.pdf?show Kaner, S. (2009a). Zihin engelli çocukların duygusal ve davranışsal problemlerinin değerlendirilmesinde annebaba ve öğretmen tutarlılığı [Consistency of parents’ and teachers’ assessment of emotional and behavioral problems in children with mentally retarded]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi [Ankara University, Journal of Faculty of Educational Science], 42(2), 239-263.
Kaner, S. (2009b). Aile katılımı ve işbirliği [Family participation and cooperation]. B. Sucuoglu (Ed.), Zihin engelliler ve eğitimleri [Mentally Handicapped and Education] içinde (ss. 352-406). Ankara: Kök Yayıncılık.
Kaner, S., & Bayraklı, H. (2009). Zihinsel engelli ve engelli olmayan çocuklu annelerde yılmazlık, sosyal destek ve stresle başa çıkma becerileri [Mothers’ with intellectual disabled and non disabled children resilience, social support coping up with stres skills]. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi [Journal of Educational Sciences and Practice], 8(15), 115-133.
Kaner, S., & Bayraklı, H. (2010). Anne Yılmazlık Ölçeği’nin psikometrik özellikleri [Psychometric properties of the mother resilience scale]. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi [Journal of Educational Sciences and Practice], 9(17), 77-94.
Kaner, S. (2010). Yenilenmiş Ana-baba Sosyal Destek Ölçeği’nin psikometrik özellikleri [Psychometric properties of revised Parental Social Support Scale]. Eğitim ve Bilim Dergisi [Journal of Education and Science], 35(157), 1-15.
Kaner, S., Bayraklı, H., & Güzeller, C. O. (2011). Anne-babaların yılmazlık algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi [Investigating perception of parental resilience in terms of some variables]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi [Ankara University Faculty of Educational Sciences Special Education Journal], 12(2), 63-78. doi:10.1501/Ozlegt_0000000161
Karadağ, E. (2009). Eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik açıdan incelemesi [A thematic analysis on doctoral dissertations made in the area of education sciences]. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi [Ahi Evran University Kırşehir Education Faculty Journal], 10(3), 21-36.
Karpat, D., & Girli, A. (2012). Yaygın gelişimsel bozukluk tanılı çocukların anne babalarının yas tepkilerinin, evlilik uyumlarının ve sosyal destek algılarının incelenmesi [The analysis of grief marital adjustment and perceived social support of parents of childeren with pervasive development disorder]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi [Ankara University Faculty of Educational Sciences Special Education Journal], 13(2), 86-89.
Karaman, E. (2018). Özel eğitime ihtiyacı olan çocuğa sahip anne babaların psikolojik dayanıklılıklarının yordayıcısı olarak sosyal destek algısı ve benlik saygısının incelenmesi [Evaluation of the resilience of the parents who have children with special needs from the perpective of perceı̇ved social support and self esteem] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Necmettin Erbakan University, Institute of Educational Sciences, Konya, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 506423)
Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi [Scientific research method] (22. baskı) [22nd ed.]. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Kırbaş, Z. Ö., & Özkan, H. (2013). Down sendromlu çocukların annelerinin aile işlevlerini algılama ve sosyal destek düzeylerinin değerlendirilmesi [Assessment of the family function perception and social support levels of mothers of the children with Down syndrome]. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi [Journal of Dr. Behçet Uz Childeren’s Hospital], 3(3), 171-180. doi:10.5222/buchd.2013.171
Kratochwill, T. R., McDonald, L., Levin, J. R., Scalia, P. A., & Coover, G. (2009). Families and schools together: An experimental study of multi-family support groups for children at risk. Journal of School Psychology, 47(4), 245-265. doi: 10.1016/j.jsp.2009.03.001
Kumbasar, A. (2016). İşitme engelli ve engelli olmayan çocuklara sahip ailelerde sosyal destek algısı, yılmazlık ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [The examination of social support perceptions and burnout and resiliency levels of families with and without hearing impaired children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Hacettepe University, Health Sciences Institute, Ankara, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 445331)
Kaval, N. (2014). Üstün yetenekli ve normal çocukların ebeveyn kabul-red, ebeveyn tutumu ve sosyal destek algıları ile yaşadıkları psikolojik güçlükler arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between gifted and normal children's perception of parental acceptance-rejection, parental styles, social support and their psychological difficulties] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Ege University, Social Sciences Institute, İzmir, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 378584)
Kaynar, G. (2016). Boşanma sürecindeki kişilerin baş etme becerileri, bilişsel çarpıtmalar, yılmazlık ve sosyal destek algıları açısından incelenmesi [The examination coping skills, cognitive distortions, resı̇lı̇ence and perceptions of social supports of people in the process of divorce] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Kocaeli University, Health Sciences Institute, Kocaeli, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 417176)
Kozaklı, H. (2006). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması [The Relation between social support and loneliness as perceived by the undergraduates who accommodate at the dormitories and their families] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) [Unpublished master’s thesis]. Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin, Türkiye [Mersin University, Social Sciences Institute, Mersin, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 189130)
Kurt, İ. (2015). Rol stres kaynakları ve iş tatmini arasındaki ilişkide amirin algılanan sosyal desteğinin etkisi [The moderating effect of perceived supervisor social support on role stressors and job satisfaction relationship]. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi [Journal of Organization and Management Sciences] 2(1), 79-87. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/oybd/issue/16335/171012
Lee, E. O., Shen, C., & Tran, T. V. (2008). Coping with hurricane Katrina: Psychological distresand resilien ceamong African American evacuees. Journal of Black Psychology, 20(5), 1-19. doi:10.1177/0095798408323354
Lundman, B., Strandberg, G., Eisemann, M., Gustafson, Y., & Brulin, C. (2007). Psychometric properties of the Swedish version of the Resilience Scale. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 21(2), 229-37. doi: 10.1111/j.1471-6712.2007.00461.x
Luszczynska, A., Scholz, U., & Schwarzer R. (2005). The general self-efficacy scale: Multicultural validation studies. The Journal of Psychology, 139(5), 439-457. doi: 10.3200/JRLP.139.5.439-457
Lloyd, T. J., & Hastings, R. (2009). Hope as a psychological resilience factor in mothers and fathers of children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 53(12), 957-968. doi: 10.1111/j.1365-2788.2009.01206.x
Markstrom, C. A., Marshall, S.K., & Tryon, R. J. (2000). Resiliency, social support, and coping in rural lowincome Appalachian adolescents from two racial groups. Journal of Adolescence, 23(1), 693-703. doi: 10.1006/jado.2000.0353
Muir, K., Tudball, J., & Robinson, S. (2008). Family resilience where families have a child (0-8 years) with disability. Report prepared for the Disability Policy and Research Working Group. University of New South Wales, Sydney. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/241823898
Oh, H., & Lee, E. O. (2009). Caregiver burden and social support among mothers raising children with developmental disabilities in South Korea. International Journal of Disability, Development and Education, 56(2), 149-167. doi:10.1080/10349120902868624
Okanlı, A., Tortumluoğlu, G., & Karapınar, İ. (2003). Gebe kadınların ailelerinden algıladıkları sosyal destek ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki [The relationship between pregnant women perceived social support from family and problem solving skill]. Anadolu Psikiyatri Dergisi [Anatolian Journal of Psychiatry], 4(2), 98-105.
Olson, C. A., Bond, L., & Burns, J. M. (2003). Adolescent resilience: A concept analysis. Journal of Adolescence, 26(1), 1-11. doi:10.1016/S0140-1971(02)00118-5
Olsson, M. B., & Hwang, C. P. (2008). Socioeconomic and psychological variables as risk and protective factors for parental well being in families of children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 52(12). doi:10.1111/j.1365-2788.2008.01081.x
Özkan, S. (2002). Zihinsel engelli ve normal çocuğa sahip annelerin algıladıkları sosyal destek ve depresyon düzeylerinin incelenmesi [An Investigation of the perceived social suppost and depression levels of mothers of mentolly retarded and non-retardet children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Ankara University, Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 117682)
Patterson, J. M. (2002a). Integrating family resilience and family stress theory. Journal of Marriage and Family, 64(3), 349-360.
Patterson, J. M. (2002b). Understanding family resilience. Journal of Clinical Psychology, 58(3), 233-246.
Plumb, J. C. (2011). The impact of socıal support and family resilience on parental stres in families with a child diagnosed with an autism spectrum disorder (Doctoral dissertation, Doctorate in Social Work (DSW) Dissertations). Retrieved from https://repository.upenn.edu/edissertations_sp2/14/
Rahat, E. (2014). Benlik kurgusu, sosyal destek, başa çıkma stilleri ve yılmazlığın üniversite yaşamına uyumu yordama güçlerinin incelenmesi [An investigation predictive role of self-construal, social support, coping styles and resilience on adjustment to university life] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Gaziosmanpaşa
University, Institute of Educational Sciences, Tokat, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 361653)
Ryan, L., & Caltabiano, M. L. (2009). Development of a new resilience scale: The Resilience in Midlife Scale (RIM Scale). Asian Social Science, 5(11), 39-51.
Sarıhan, C. Ö. (2007). Engelli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin aile işlevlerini algılamaları ile yalnızlık düzeylerinin incelenmesi [A study on perceptions about family functions and loneliness levels of mothers having and not having disabled children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Ankara University, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Ankara, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 213605)
Sencar, B. (2007). Otistik çocuğa sahip ailelerin algıladıkları sosyal destek ve stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Research of interrelationships between social support and stress level that the families of autistic child perceived] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Dokuz Eylül University, Institute of Educational Sciences, İzmir, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 211472)
Sezgin, F. (2009). Relationships between teacher organizational committment, psychological hardiness and some demographic variables in Turkish primary schools. Journal of Educational Administration, 47(5), 630- 651. doi: 10.1108/09578230910981099
Sivrikaya, T. (2012). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin aile stresi, algıladıkları sosyal destek ve aile yükünün belirlenmesi [Determining family stress, perceived social support and caregiver burden of mothers who have children wıth intellectual disabilities] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Abant İzzet Baysal University, Institute of Educational Sciences, Bolu, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 211472)
Sivrikaya, T., & Tekinarslan, İ. Ç. (2013). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerde stres, sosyal destek ve aile yükü [The stress, social support and burden of mothers of children with ıntellectual disabilities]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi [Ankara University Faculty of Educational Sciences Special Education Journal], 14(2), 17-29.
Skehill, C. M. (2001). Resilience, coping with an extended stay outdoor education program, and adolescent mental health. (Unpublished thesis, University Canberra, Canberra, Australia). Retrieved from http://www.wilderdom.com/pdf/Skehill2001ResilienceCopingOutdoorEducation.pdf
Sojo, V., & Guarino, L. (2011). Mediated moderation or moderated mediation: relationship between length of unemployment, resilience, coping and health. The Spanish Journal of Psychology, 14(1), 272-281. doi: 10.5209/rev_SJOP.2011.v14.n1.24
Sungur-Bozdoğan, İ. B. (2011). Zihinsel engelli çocuğa sahip ebeveynlerin algıladıkları sosyal destek ve yalnızlık puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between perceived social support and loneliness scores of parents who have mentally retarded children] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Atatürk University, Institute of Educational Sciences, Erzurum, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 288266)
Svavarsdóttir, E. K., & Rayens, M. K. (2003). American and Icelandic parents’ perceptions of the health status of their young children with chronic asthma. Journal of Nursing Scholarship, 35(4), 351-358. doi: 10.1111/j.1547-5069.2003.00351.x Tak, Y. R., & McCubbin, M. (2002). Family stress, perceived social support and coping following the diagnosis of achild’s congenital heart disease. Journal of Advanced Nursing, 39(2), 190-98. doi:10.1046/j.1365- 2648.2002.02259.x
Taşdemir, F. (2013). Görme engelli öğrenci annelerinin yılmazlık özelliklerinin incelenmesi: İstanbul ili örneği [The examination of the indomitableness characteristics of the sight disabled students mothers] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Yeditepe University, Social Sciences Institute, İstanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 350942)
Turan, A. (2014). Ergenlerde çocukluk örselenme yaşantıları ve yılmazlık düzeyinin algılanan sosyal destek açısından incelenmesi [Investigation of the childhood traumatic experince and resilience level of adolescents in terms of perceived social suport level] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Necmettin Erbakan University, Institute of Educational Sciences, Konya, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 372146)
Ünlüer, E. (2009). 2-6 yaş arası otistik çocuğa sahip annelerin algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of relationship between perceived social support and hopelessness level of the mothers who have the child with autism between the age 2-6] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Marmara University, Institute of Educational Sciences, İstanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 250889)
Ünüvar, A. (2012). Gerçeklik kuramına dayalı psiko-eğitim programının lise öğrencilerinin denetim odağı ve yılmazlık düzeyi üzerindeki etkisinin incelenmesi [The effect of psychoeducational program based on reality approach on locus of control and resilience of high school students] (Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir) [Unpublished doctoral dissertation, Dokuz Eylül University, Institute of Educational Sciences, İzmir, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 317657)
Yıldırım, D., & Arslan, E. (2008). Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyi ile durumluk kaygı düzeylerinin karşılaştırılması [The Comparision of mothers’ with disabled children continuous level of concern and state anxiety level]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi [Selcuk University Journal of Social Sciences Institute], 1(19), 543-553.
Walsh, F. (2006). Strengthening family resilience (2nd ed.). New York, NY: Guilford Publications.
Wulffaert, J., Scholte, E. M., Dijkxhoorn, Y. M., Bergman, J. E. H., Ravenswaaij-Arts, C. M. A., Berckelaer- Onnes, I. A., & Onnes, I. A. (2009). Parenting stress in CHARGE Syndrome and the relationship with child characteristics. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 21(2), 301-313. doi:10.1007/s10882-009-9143-y