ALIŞVERİŞ MERKEZLERİNİN FİZİKSEL ENGELLER AÇISINDAN İNCELENMESİ: İZMİR ÖRNEĞİ

Bu çalışmanın amacı; farklı kategorilerdeki mağazalar ve sinema gibi işletmeler ile birçok etkinliğe ev sahipliği yapan alışveriş merkezlerinin fiziksel engeller açısından uygunluğunu incelemek ve bu kapsamda İzmir’deki alışveriş merkezleri ile ilgili bir durum tespiti yapmaktır. Çalışmada öncelikli olarak alışveriş merkezleri ile ilgili ulaşılabilirlik standartları irdelenmiş ve bu doğrultuda bir kriter listesi hazırlanmıştır. Hazırlanan bu kriterler Amerikan Engelliler Yasası ADA , Avrupa Birliği EU ve Türk Standartları Enstitüsü TSE tarafından belirlenen standartlardan derlenmiştir. Kriter listesi, alışveriş merkezlerine ait girişler, otopark alanları, tuvaletler, asansörler, rampalar, mağaza içi unsurlar ve sinemalardaki oturma düzenleri gibi kullanım alanlarını içermektedir. Çalışma, İzmir ilinde faaliyet gösteren ve bu çalışma için gereken izinlerin alındığı 10 adet alışveriş merkezini ve bu alışveriş merkezlerinin bünyesinde faaliyet gösteren 507 mağaza ile 5 sinemayı kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Engelliler, Alışveriş, Merkezleri, Ulaşılabilirlik, İzmir

Examining the Shopping Centers in Terms of Physical Disabilities: The Case of Izmir

The purpose of this study is defining the convenience of shopping centers that host several enterprises in different categories such as shops and cinemas in terms of physical disabilities and, in this contex, determining the situation of shopping centers in Izmir. Accessibility standards related to shopping centers have been examined primarily in the study and in this regard a list of criteria has been prepared. These criteria has been compiled from the standards set by Americans with Disabilities Act ADA , European Union EU and the Turkish Standards Institute TSE . The list of criteriaincludes areas of shopping centers such asentrances, parking areas, toilets, lifts, ramps,in-store elements and seating areas in cinemas. Finally, after having necessary permissions, this study involves 10 shopping centers, 507 shops and 5 cinemas operating under these shopping centers in Izmir

Keywords:

Disabled People, Shopping Centers, Accessibility, Izmir,

PDF

___

ADA (1994). ADA standards for accessible design. [URL: http://www.ada.gov/archive] (Erişim 3 Temmuz 2014).
ADA (2010). 2010 ADA standards for accessible design. [URL: http://www.ada.gov/ regs2010/2010ADAStandards/2010ADAStandards_prt.pdf] (Erişim 8 Temmuz 2014).
ADA (2011). ADA checklist for readily achievable barrier removal. [URL: www.ADA checklist.org] (Erişim 18 Temmuz 2014).
Akoğlan Kozak, M. & Bahçe, A. S. (2012). Özel ilgi turizmi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Artar, Y. &Karabacakoğlu, Ç. (2003). Türkiye’de özürlüler turizminin geliştirilmesine yönelik olarak konaklama tesislerindeki alt yapı olanaklarının araştırılması. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi.
Bi, Y.,Card, J. A. &Cole, S. T. (2007). Accessibility and attitudinal barriers encountered by Chinese travellers with physical disabilities. International Journal of Tourism Research, 9, 205-216.
Bizjak, B.,Knežević, M. &Cvetrežnik, S. (2011). Attitude change towards guests with disabilities: Reflections from tourism students. Annals of TourismResearch, 38(3), 842-857.
Burnett, J. J. & Baker, H. B. (2001). Assessing the travel-related behaviors of the mobility- disabledconsumer. Journal of Travel Research, 40(4), 4-11.
Card, J. A.,Cole, S. T. &Humphrey, A. H. (2006). A comparison of the accessibility and attitudinal barriers model: Travel providers and travelers with physical disabilities. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 11(2), 161-175.
Cohen, E. (1995). Touristic craftribbon development in Thailand. Tourism Management, 16(3), 225- 235.
ÇBB (Çankaya Belediye Başkanlığı). (2010). Engelsiz işyeri kılavuzu. Ankara: Çankaya Belediyesi.
Davies, T. D. &Beasley, A. K. (1988). Design for hospitality: Planning for accessible hotels and motels. New York: Nichols Publishing.
Davies, T. D. &Beasley, A. K. (1994). Accessible design for hospitality: Planning accessible hotels, motels and other recreational facilities. USA: McGraw-Hill, Inc.
DEV (Dünya Engelliler Vakfı). (2010). Engelsiz tasarım kılavuzu. [URL: http://www. devturkiye.org/upload/files/Engelsiz-Tasarim-Klavuzu.pdf] (Erişim 19 Mayıs 2014).
DİE (Devlet İstatistik Enstitüsü). (2009). Türkiye özürlüler araştırması 2002. Ankara: DİE.
Düğer, T. & Kayıhan, H. (2001). Tekerlekli sandalye kullanan kişiler için çevresel mimari engellerin incelenmesi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 1(1), 8-15.
European Comission (2013). European disability strategy 2010-2020. [URL: http://ec.europa.eu/justice/discrimination/disabilities/disability-strategy/index_en.htm] (Erişim 18 Temmuz 2014).
EU (EuropeanUnion). (1996). Making Europe accessible for tourists with disabilities handbook for thetourism industry. European Commission Directorate General XXIII – Tourism Unit. Luxembourg: EU.
EU (2004). Improving information on accessible tourism for disabled people. [URL: http://europa.eu.int] (Erişim 8 Şubat 2014).
Goeldner, C. R.,Ritchie, J. R. B. &McIntosh, R. W. (2000). Tourism: Principles, practices, philosophies. New York: Wiley.
Güngör, C. (2007). Alışveriş merkezlerinin engelliler için erişebilirlik standartları kapsamında irdelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
Heung, V. C. H. &Qu, H. (1998). Tourism shopping and its contributions to Hong Kong. Tourism Management, 19(4), 383-386.
Hsieh, A. T. &Chang, J. (2006). Shopping and tourist night markets in Taiwan. Tourism Management, 27, 138-145.
Jansen-Verbeke, M. (1991). Leisure shopping: A magic concept for the tourism industry? Tourism Management, 12(1), 9-14.
Kaya, İ. K. & Akyol, T. D. (2002). Alışveriş merkezleri ve engelliler: İzmir için bir çalışma. Ege Mimarlık, 40-41, 46-47.
Kent, W.,Schock, P. &Snow, R. (1983). Shopping: Tourism’sun sung hero(ine). Journal of Travel Research, 21(4), 2-4.
Kültür ve Turizm Bakanlığı (2011). Turizm tesislerinin belgelendirilmesine ve niteliklerine ilişkin yönetmelik. Resmi Gazete, 25852, 21.06.2005. [URL: http://teftis. kulturturizm.gov.tr/TR,14518/turizm-tesislerinin-belgelendirilmesine-ve-niteliklerin-.html] (Erişim 8 Temmuz 2014).
Littrell, M. A.,Paige, R. C. &Song, K. (2004). Seniortravellers: Tourism activities ands hopping behaviours. Journal of Vacation Marketing, 10(4), 348-362.
Mills, E. D. (1983). Design for holidays and tourism. UK: Butterworths Publishing.
OECD (2006). Improving transport accessibility for all: Guide to good practice. Paris: OECD.
OFD (Omurilik Felçlileri Derneği). (2004). Özürlü kişilere uyarlanmış yapı: SN 521 500 normlarıyla ulaşılabilirlik klavuzu. İstanbul.
ÖYHGM (2008). Herkes için ulaşılabilirliğin iyileştirilmesi: Örnek uygulama rehberi. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 48. Ankara: Anıl Matbaacılık.
ÖZİDA (2010). Yerel yönetimler için ulaşılabilirlik temel bilgiler teknik el kitabı. T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayınları, 49. Ankara: Anıl Matbaacılık.
Öztürk, Y. & Yaylı, A. (2006). Türkiye’deki konaklama işletmeleri ve A grubu seyahat acentaları yöneticilerinin bedensel engelliler pazarına bakış açıları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. II. Ulusal Turizm Kongresi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir, 17-35.
Öztürk, Y., Yaylı, A. & Yeşiltaş, M. (2008). Is the Turkish tourism industry ready for a disabled customer’s market? The views of hotel and travel agency managers. Tourism Management, 29, 382-389.
Özürlüler Vakfı (2009). Mimari erişilebilirlik kılavuzu. İstanbul: Viraj Reklam.
Paige, R. C. &Littrell, M. A. (2003). Tourism activities and shopping preferences. Journal of Shopping Center Research, 10(2), 7-25.
Ray, N. M. &Ryder, M. E. (2003). ‘‘Ebilities’’ tourism: An exploratory discussion of the travel needs and motivations of the mobility-disabled. Tourism Management, 24, 57-72.
Reisinger, Y. &Turner, L. W. (2002). The determination of shopping satisfaction of Japanese tourists visiting Hawaii and the Gold Coast compared. Journal of Travel Research, 41, 167-176.
Sabancı Üniversitesi (2013). Engelsiz Türkiye için: Yolun neresindeyiz? Mevcut durum ve öneriler. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
Shaw, G. &Coles, T. (2004). Disability, holiday making and the tourism industry in the UK: A preliminary survey. Tourism Management, 25, 397-403.
Stipanuk, D. M. &Roffman, H. (1996). Facilities management. Michigan: Ahma Publishing.
Swanson, K. K. &Horridge, P. E. (2006). Travel motivations as souvenir purchase indicators. Tourism Management, 27, 671-683.
Takeda, K. &Card, J. A. (2002). U.S. tour operators and travelagencies. Journal of Travel &Tourism Marketing, 12(1), 47-61.
Timothy, D. J. &Butler, R. W. (1995). Cross-border shopping: A North American perspective. Annals of Tourism Research, 22(1), 16-34.
Tosun, C., Temizkan, S. P., Timothy, D. J. &Fyall, A. (2007). Tourists hopping experiences and satisfaction. International Journal of Tourism Research, 9, 87-102.
TS (Türk Standardı). (1991). TS 9111 özürlü insanların ikamet edeceği binaların düzenlenmesi kuralları. Ankara: TSE.
TS (1999). TS 12576 şehir içi yollar-özürlü ve yaşlılar için sokak, cadde, meydan ve yollarda yapısal önlemler ve işaretlemelerin tasarım kuralları. Ankara: TSE.
TÜRSAB (Türkiye Seyahat Acentaları Birliği). (2008). Dünyada ve Türkiye’de engelsiz turizm pazarı. [URL: http://www.tursab.org.tr/tr/engelsiz-turizm/dunyada-ve-turkiyede-engelsiz- turizm-pazari_487.html] (Erişim 7 Nisan 2014).
Uca Özer, S. &Tüzünkan, D. (2012). Alışveriş turizmi kapsamında “İstanbul Shopping Fest” ve yansımaları. 13. Ulusal Turizm Kongresi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, 151-166.
UN (United Nations). (2004). Accessibility for the disabled a design manual for a barrier free environment. [URL: http://www.un.org/esa/socdev/enable/designm/AD2-01.htm] (Erişim 8 Mart 2014).
Var, T., Yeşiltaş, M., Yaylı, A. & Öztürk, Y. (2011). A study on the travel patterns of physically disabled people. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 16(6), 599-618.
WHO (2011). World report on disability. [URL: http://www.who.int/disabilities/world _report/2011/en/index.html] (Erişim 28 Mart 2014).
WHO (2012). Disability report by secretariat. [URL: http://apps.who.int/gb/ebwha/pdf _files/WHA66/A66_12-en.pdf] (Erişim 28 Mart 2014).
Yau, M. K.,McKercher, B. &Packer, T. L. (2004). Traveling with a disability: more than an access issue. Annals of Tourism Research, 31(4), 946-960.
Yörük, Ü. K. (2003). Turizm yapılarının tasarımında özürlü etmeninin irdelenmesi.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.