Bir Savaş Suçu Olarak Kültürel Miras Niteliğindeki Eserlere Yönelik Saldırı Eylemi Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Al Mahdi Kararı Üzerine Bir İnceleme

İnsanlığın ortak mirası niteliğinde olan eserlerin korunmasına yönelik çabalar geçtiğimiz yüzyılın başlarından beri önemli sonuçlara ulaşmıştır. Günümüzde din, dil, ırk ayırımı olmaksızın insanın yeryüzündeki uzun hikâyesine ışık tutan tüm değerler uluslararası toplumun koruması altında bulunmaktadır. Bu korumanın bir göstergesi olarak, savaşlar veya silahlı çatışmalarda hedef alınan insan ürünü eserler uluslararası ceza yargısının alanına dâhil edilmiştir. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında imzalanan sözleşmeler ve en son Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kuruluş statüsünde yapılan düzenlemeler bu korumanın çerçevesini net bir şekilde ortaya koymuştur. Çalışmada ilk olarak genel hatlarıyla uluslararası ceza yargısı incelenmiş akabinde bir savaş suçu olarak kültürel miras niteliğindeki eserlere yönelik saldırı eylemi ve bu suçla ilgili uluslararası ceza yargısı pratiği konuları üzerinde durulmuştur. Son olarak Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin bu suça ilişkin verdiği ilk karar olması nedeniyle uluslararası ceza hukuku bakımından özel bir önemi olan Al Mahdi kararı üzerinde ayrıntılı bir inceleme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Uluslararası Ceza Mahkemesi, Savaş Suçları, Al Mahdi Davası, Mali/Timbuktu, Korunan Eserlere Yönelik Saldırı Yoluyla Savaş Suçu, Kültürel Mirasa Yönelik Saldırı

ATTACKING AGAINST CULTURAL HERITAGES AS A WAR CRIME A REVIEW ON THE JUDGEMENT OF AL MAHDI CASE BY THE INTERNATIONAL CRIMINAL COURT

The efforts to protect the cultural heritages of the humanity have achieved the significant development since the beginning of the last century. Nowadays, all the cultural heritageswhich shed light on the long story of the humanity on the earth are under the protection of the international society without any discrimination of religion, language or race. As a proof of this protection, cultural heritages of artifact targeted at wars or armed conflicts have been included in the protection of the international criminal justice. Particularly the conventions signed after the Second World War and the arrangements made in the Rome Statue of the International Criminal Court clarified the frame of this protection. In this study, first of all, it is examined the international criminal justice in general and then explores the attacking against cultural heritages as a war crime and the practice of the international criminal justice on this crime. Finally, a detailed examination of Al Mahdi’s decision which is the first judgment on this crime by International Criminal Court is made.

Keywords:

International Criminal Court, Al Mahdi Case, Mali/Timbuktu, War Crime of Attacking Protected Objects, Attacking Against Cultural Heritage,

PDF

___

Al Mahdi Kararının orijinal metni: https://www.icc-cpi.int/Pages/record. aspx?docNo=ICC-01/12-01/15-171, Erişim Tarihi: 17.02.2017. AKDOĞAN, Can, Uluslararası Ceza Divanı Statüsü’nde Savaş Suçları, Doktora Tezi, Ankara 2009, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, Erişim Tarihi: 11.12.2016. ALAN Leslie Horvitz/ CATHERWOOD, Christopher, Encyclopedia of War Crimes and Genocide, New York 2006. ASLAN, M. Yasin, Teoride ve Uygulamada Savaş Suçları, Bilge Y., Ankara 2016. BAYILLIOĞLU, Uğur, “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Türkiye”, AÜHF Dergisi, C. 56, S. 1, Y. 2007, s. 51-121. CURRY, Andrew, “Here Are the Ancient Sites ISIS Has Damaged and Destroyed”, National Geographic, 1 September 2015, http://news.nationalgeographic. com/2015/09/150901-isis-destruction-looting-ancient-sites-iraq-syria-archaeology/, Erişim Tarihi: 02.12.2017. ÇOKİŞLER, Nazım/ARSLAN, Aytuğ/ÇOKİŞLER, Elvan, “Silahlı Çatışmaların Somut Kültürel Miras Üzerindeki Etkilerinin Turizm Bağlamında Değerlendirilmesi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 24, Y. 2016, s. 15-25. DAİŞ’in Temel Felsefesi ve Dini Referansları Raporu, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2015. DÖRMANN, Knut, Elements of War Crimes under the Rome Statute of the International Criminal Court, Cambridge 2004. EGERTON, Frazer, Jihad in the West: The Rise of Militant Salafism, Cambridge University Press, Cambridge 2011. Elements of Crimes (ICC), Published by the International Criminal Court, The Hague 2011, s. 36vd, https://www.icc-cpi.int/NR/rdonlyres/336923D8-A6AD-40ECAD7B-45BF9DE73D56/0/ElementsOfCrimesEng.pdf, Erişim Tarihi: 10.11.2016. ESER, Albin, “Uluslararası Ceza Mahkemesinin Kurulması: Roma Statüsü’nün Ortaya Çıkışı ve Temel Özellikleri”, Çeviren: Faruk Turhan, içinde: Uluslararası Ceza Divanı, (Ed. Feridun Yenisey), Arıkan Y., İstanbul 2007, s. 2-35. FRULLI, Micaela, “The Criminalization of Offences against Cultural Heritage in Times of Armed Conflict: The Quest for Consistency”, The European Journal of International Law, 2011, Vol. 22, No. 1, s. 203-217. GINKEL, Bibi van, “How to Repair the Legitimacy Deficit in the War on Terror: A Special Court for Dealing with International Terrorism”, içinde: J. de ZWAAN/E. BAKKER/S. van der MEER (eds.), Challenges in a Changing World, T.M.C. Asser Press, The Hague 2009, s. 145-162. GOTTLIEB, Yaron, “Criminalizing Destruction of Cultural Property: A Proposal for Defining New Crimes under the Rome Statute of the ICC”, Penn State International Law Review, Vol. 23, No. 4, 2005, s. 857-896. GÜL, Erdoğan, “Tarihin Tanığı Bir Köprü: Mostar Köprüsü”, http://www.bilgiustam. com/tarihin-tanigi-bir-kprmostar-kprs/, Erişim Tarihi: 03.03.2017. HAAG, Michael, Templars: The History and Myth: From Solomon’s Temple to the Freemasons, Suffolk/England 2009. HEDRICK, Charles W., History and Silence: Purge and Rehabilitation of Memory in Late Antiquity, Austin 2000. ICTY, Savcılık Makamı vs. Pavle Strugar davası kararı, 31 Ocak 2005, s. 133, para. 308, http://www.icty.org/x/cases/strugar/tjug/en/str-tj050131e.pdf, Erişim Tarihi: 08.01.2017. LEITENBERG, Milton, Deaths in Wars and Conflicts in the 20th Century, 3rd ed., Cornell University Peace Studies Program–Occasional Papers, New York 2006. KAVAS, Ahmet (Editör), Tarihte ve Günümüzde Selefilik, Ensar Neşriyat, İstanbul 2014. KURŞUN, Günal, 101 Soruda Uluslararası Ceza Mahkemesi, İnsan Hakları Gündemi Derneği Y., Ankara 2011. MERON, Theodor, “The protection of cultural property in the event of armed conflict within the case-law of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia”, içinde: Museum International, 2005, No. 228, s. 41–60. MOGHALU, Kingsley Chiedu, Global Justice: The Politics of War Crimes Trials, Westport 2006. ORWELL, George, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört (1984), Çeviren: Celal Üster, Can Y., s. 62, İstanbul 2014. ÖNOK, R. Murat, Tarihi Perspektifiyle Uluslararası Ceza Divanı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2003. RASILLA, Ignacio de la, “An International Terrorism Court in nuce in the Age of International Adjudication”, Vol. 1, Asian Yearbook of Human Rights and Humanitarian Law (Forthcoming, 2017). SAĞLAM, Abdi, “Uluslararası Yargılama Faaliyetleri Bağlamında Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinin Değerlendirilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 6, S. 20, Ocak 2015, s. 567-594. SCHABAS, William A., Uluslararası Ceza Mahkemesine Giriş, Tercüme: Gülay Arslan, İstanbul 2004. SUGICH, Michael, “Ideological Extremism and the Destruction of Cultural Heritage (The Traditional Muslim Response)”, https://skyviewsdjenne.files.wordpress. com/2016/07/ideological-extremism-and-the-destruction-of-cultural-heritage.pdf, Erişim Tarihi: 21.03.2017. SÖZÜER, Adem/ ERMAN, Barış, “Uluslararası Ceza Mahkemesi”, Adalet Yüksek Okulu 20. Yıl Armağanı, İstanbul 2000. TEZCAN, Durmuş, “Arkeolojik Kültür Varlıklarının Korunması ve Milletlerarası Ceza Hukuku”, içinde Prof. Dr. Oral Sander’e Armağan, AÜSBF Dergisi, Y. 1996, C. 51, Ocak-Aralık 1996, No. 1-4, Ankara 1997, s. 425-451. TOMAN, Jiri, Cultural Property in War: Improvement in Protection, UNESCO Publishing, Paris 2009. Understanding the International Criminal Court, Published by the International Criminal Court, https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/UICCEng.pdf, Erişim Tarihi: 07.01.2017. UZUN, Elif, “Milletlerarası Ceza Mahkemesi Düşüncesinin Tarihsel Gelişimi ve Roma Statüsü”, Sosyal Bilimler Dergisi, S. 2003/2, s. 25-48. VRDOLJAK, Ana Filipa, “The Criminalisation of the Intentional Destruction of Cultural Heritage”, From the Selected Works of Ana Filipa Vrdoljak, Sydney 2016, s. 3-4, http://works.bepress.com/ana_filipa_vrdoljak/38/, Erişim Tarihi: 08.03.2017. YAMANER, M. Batur./ÖKTEM A. Emre/KURTDARCAN Blede/UZUN Mehmet C. (Hazırlayanlar), 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve Ek Protokolleri, Galatasaray Üniversitesi Y, İstanbul 2009, https://www.icrc.org/eng/home/languages/turkish/ files/sozlesmeleri-protokolleri-conventions-protocols.pdf, Erişim Tarihi: 11.03.2017. YILMAZ, Aliya, Uluslararası Ceza Hukuku, Beta Y., İstanbul 2001. İNTERNET KAYNAKLARI http://10.222.57.53:15871/cgi-bin/blockpage.cgi?ws-session=463397071, Erişim Tarihi: 01.02.2017. http://2023.gen.tr/2015/11/22/mali-cumhuriyetinde-neler-oluyor/, Erişim Tarihi: 28.02.2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001255/125590e.pdf, Erişim Tarihi: 12.12.2016. http://unictr.unmict.org/en/documents/statute-and-creation, Erişim Tarihi: 17.02.2017. http://whc.unesco.org/en/danger/, Erişim Tarihi: 22.03.2017. http://whc.unesco.org/en/list/208, Erişim Tarihi: 10.02.2017. http://whc.unesco.org/en/list/23, Erişim Tarihi: 10.02.3017. http://www.bilgiustam.com/tarihin-tanigi-bir-kprmostar-kprs/, Erişim Tarihi: 03.03.2017. http://www.cnnturk.com/haber/dunya/diger-haberler/isid-mekkeyi-basacagizkabeyi-yakacagiz, Erişim Tarihi: 30.06.2014. http://www.encyclopedia.com/places/africa/mali-political-geography/mali, Erişim Tarihi: 12.01.2017. http://www.icty.org/x/cases/strugar/tjug/en/str-tj050131e.pdf, Erişim Tarihi: 08.01.2017. http://www.icty.org/x/file/Legal%20Library/Statute/statute_sept09_en.pdf, Erişim Tarihi: 17.02.2017. http://www.legal-tools.org/doc/0aa20c/, Erişim Tarihi: 10.03.2017. http://www.unesco.org.tr/dokumanlar/somutkulturelmiras/Laheey.pdf, Erişim Tarihi: 10.02.2017. https://asp.icc-cpi.int/EN_Menus/asp/pages/asp_home.aspx, Erişim Tarihi: 01.03.2017. https://asp.icc-cpi.int/en_menus/asp/states%20parties/african%20states/Pages/ mali.aspx, Erişim Tarihi: 17.02.2017. https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/DetentionCentreEng.pdf, Erişim Tarihi: 06.05.2017. https://www.icc-cpi.int/mali/al-mahdi#, Erişim Tarihi: 07.06.2017. https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/UICCEng.pdf, Erişim Tarihi: 07.01.2017. https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/UICCEng.pdf, Erişim Tarihi: 28.02.2017. https://www.icc-cpi.int/mali/al-mahdi/Documents/AlMahdiEng.pdf, Erişim Tarihi: 07.03.2017. https://www.icc-cpi.int/Pages/cases.aspx, Erişim Tarihi: 23.03.2017. https://www.icc-cpi.int/Pages/record.aspx?docNo=ICC-01/12-01/15-78-Red2, Erişim Tarihi: 10.03.2017. https://ihl-databases.icrc.org/applic/ihl/ihl.nsf/vwTreaties1949.xsp, Erişim Tarihi: 11.03.2017. https://www.legal-tools.org/en/browse/record/63159c/, Erişim Tarihi: 01.02.2017. https://www.loc.gov/law, Erişim Tarihi: 01.03.2017. https://scsanctions.un.org/fop/fop?xml=htdocs/resources/xml/en/consolidated. xml&xslt=htdocs/resources/xsl/en/consolidated.xsl, Erişim Tarihi: 24.03.2017. http://teftis.kulturturizm.gov.tr/TR,14270/silahli-bir-catisma-halinde-kulturmallarinin-korunmasi-.html, Erişim Tarihi: 01.02.2017. http://www.dunyabulteni.net/haber/319333/fransa-eski-basbakani-isid-bati-kustahliginin-cocugu, Erişim Tarihi: 18.12.2016.