Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Faktörler: Yükselen Piyasalar Örneği

Öz Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, yatırım yapılanülke için bir takım sosyal ve ekonomik faydaanlamına gelmekte; istihdamın artırılması, doğalkaynakların etkin olarak değerlendirilmesi, teknikbilgide gelişme, dış ticaret açığının azaltılması ve ekonomikbüyümenin artırılmasına katkı sağlamaktadır.Yabancı yatırımcı açısından ise ucuz girdi kullanımı,hammadde kaynaklarına yakınlık ve yeni pazarlardanfaydalanma gibi fırsatlar yaratmaktadır. Ev sahibi veyatırım yapan ülkeler açısından karşılıklı fayda ve aynızamanda da bir maliyet unsuru olan doğrudan yabancıyatırımları belirleyen faktörler konusunda yazındahenüz bir görüş birliği bulunmamakta, bu akışın, ülkelerinekonomik, politik ve hatta coğrafi yapılarına göredeğiştiği genel kabul görmüş bir gerçek olarak ortayaçıkmaktadır. Bu konuda yapılan en kapsamlı araştırmalararasında yer alan Birleşmiş Milletler Ticaretve Kalkınma Konferansı Dünya Yatırım Raporu’nda(1998) doğrudan yabancı yatırımları etkileyen faktörlereilişkin bir analiz yapılmış ve söz konusu belirleyiciler;ekonomik faktörler, yatırım ortamına ait faktörlerve politik faktörler olarak üç ana başlıkta toplanmıştır.Bu çalışmada, Birleşmiş Milletler’in Dünya YatırımRaporu’nda (1998) ortaya koyduğu bu unsurlar temelalınarak, 1990-2011 döneminde, yükselen ekonomilerdenBrezilya, Çin, Hindistan, Rusya, Meksika, Endonezyave Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlarıetkileyen faktörler panel veri analizi ile incelenmiştir.Analiz sonucunda, ev sahibi ülkelerin piyasa büyüklüğünün,dışa açıklığının ve ekonomik istikrarının doğrudanyabancı yatırımları etkilediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Doğrudan Yabancı Yatırımlar

PDF

___

Açıkalın, S., E. Gül, ve E. Yaşar, (2006), “Ücretler ve Büyüme ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 271- 282.
Agiomirgianakis, G., Asterou, D., ve Papathom, K., (2003), “The Determinants of Foreign Direct Investment: A Panel Data Study for the OECD Countries”, City University, Department of Economics, Discussion Paper Series, No.03/06.
Alagöz, M., Erdoğan, S. ve Topallı, N., (2008), “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Deneyimi 1992-2007”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 79-89.
Berköz, L., ve Türk, Ş. Ş., (2007), “Yabancı Yatırımların Yer Seçimini Etkileyen Faktörler: Türkiye Örneği”, İTÜ DERGİSİ/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 6 (2), 59–72.
Berköz, L., ve Türk Ş. Ş., (2009), “Locational Preferences of FDI Firms in Turkey: A Detailed Examination of Regional Determinants”, European Planning Studies, 17 (8), 1243-1256.
Bevan, A.A. ve Estrin, S., (2004), “The Determinants of Foreign Direct Investment into European Transition Economies”, Journal of Comparative Economics, Vol.32, 775-787.
Bilgili, F., Düzgün, R. ve Uğurlu, E., (2007), “Büyüme, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Yurt İçi Yatırımlar Arasındaki Etkileşim”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (2), 127-152.
Blomström, M. ve Kokko, A., (2003), “The Economics of Foreign Direct Investment Incentives”, NBER Working Paper Series, No. 9489.
Buckley, P. J. ve Casson, M.,(1981), “The Optimal Timing of FDI”, Economic Journal, Vol. 91, No. 4, 75-87.
Carstensen, K., ve Farid, T., (2003), “Foreign Direct Investment in Central and Eastern European Countries: A Dynamic Panel Analysis”, Kiel Institute for World Economics, Kiel Working Paper, No. 1143.
Chakrabarti, A.,(2001), “The Determinants of Foreign Direct Investment: Sensitivity Analyses of Cross- Country Regressions”, Kyklos, No. 54, 89-114.
Çağatay, S. (2012), “Akdeniz için Birlik Anlaşması: Türkiye’den Güney Akdeniz’e Giden Doğrudan Yatırım ve İhracat Potansiyelinin Etkin Değerlendirilmesi”, TÜBİTAK Proje Raporu, No: 110K303, Ankara.
Çavuşgil, S.T. ve Ghauri P.N., (1990), “Doing Business in Developing Countries: Entry and Negotiation Strategies, New York: Routledge, 10-15.
Çivi, E., Çavuşgil, S.T. (2001), “Yeni Dünya Düzeninde Güç Kazanan Ülkeler: Yükselen Ekonomiler”, Yönetim ve Ekonomi, Cilt:7, Sayı:1, 113-128.
Demirel, O., (2006), Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyümeye Etkileri ve Türkiye Uygulaması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi.
Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu, (2003). T.C. Resmi Gazete, 4875, 05 Haziran 2003.
Driscoll, J. ve Kraay, A., (1998), “Consistent Covariance Matrix Estimation with Spatially Dependent Panel Data”, Review of Economics and Statistics, 80 (4), 549-560.
Dunning, J. H.,(1988), Explaining International Production, Unwin Hyman, London, Dunning, J.H.,(2000), “The Eclectic Paradigm as an Envelope for Economic and Business Theories of MNE Activity” International Business Review, No.9, , 163.190.
Emery, D.R., Finnerty, J.D.,Stowe, J. D., (1998), “Principles of Financial Management”, First Edition, Prentice Hall, New Jersey.
Erdal, F. ve Tatoğlu,E.(2002), “Locational Determinants of Foreign Direct Investment in an Emerging Market Economy: Evidence from Turkey”, Multinational Business Review, Vol.10, No.1.
Greene, W. H., (2002), Econometric Analysis, Fifth Edition, Prentice Hall, New Jersey.
Güngör, B., (2002), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Uygulanan Yabancı Direkt Sermaye Politikaları”, İktisat İşletme ve Finans, 17 (200), 73-84.
Göver, Z. T., (2005), “Doğrudan Yabancı Yatırımların Uluslararası Ticarete Etkileri: Türkiye Değerlendirmesi”, T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Araştırma ve İnceleme Dizisi, No.40, , 1-12.
Hausman, J. A., (1978), “Specification Test in Econometrics”, Econometrica, Vol. 46, No. 6, (November, 1978), 1251-1271.
Hennart, J. F. M. A., (1977), “A Theory of Foreign Direct Investment”, Ph.D. thesis. Maryland: University of Maryland.
Hill, R. C., Griffiths, W. E., Lim, G. C., (2008), Principles of Econometrics, Third Edition, John Wiley and Sons Inc., New Jersey.
IMF, (1993), “Balance of Payments Manual, Fifth Edition”, http://www.imf.org/external/np/sta/bop/ BOPman.pdf
Kar, M., ve Tatlısöz, F., (2008), “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi”, KMU İİBF Dergisi Yıl:10 Sayı:14.
Khachoo, Q., ve Khan, M. I., (2012), “Determinants of FDI Inflows to Developing Countries: A Panel Data Analysis”, Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No. 37278.
Lipsey, R. E., (1999), “The Role of FDI in International Capital Flows”, International Capital Flows, der. Feldstein M., Chicago.
Özcan, B., ve Arı, A., (2010), “Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: OECD Örneği”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı. 12, 65-88.
Öztürk, L., (2004), “Serbest Bölgelerdeki Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: Dünyadaki Uygulamalara Teoriler Işığında Bir Bakış”, Akdeniz İİBF Dergisi, Sayı 7, 110-128.
Ranjan, V. ve Agraval, G., (2011), “FDI Inflow Determinants in BRIC Countries: A Panel Data Analysis”, International Business Research, Vol. 4, No. 4, 255-263.
Seyidoğlu, H., (2001), Uluslararası Finans, 3. Baskı, Güzem Yayınları No 16, İstanbul.
Sichei, M. M. ve Kinyondo, G., (2012), “Determinants of Foreign Direct Investment in Africa: A Panel Data Analysis”, Global Journal of Management and Business Research, Vol. 12, No. 18, 84-97.
Taylor, C. T., (2000), “The Impact of Host Country Government Policy on US Multinational Investment Decisions”, World Economy, No. 23, 635-648
UNCTAD, (2013), World Investment Report 2013 Global Value Chains: Investment and Trade for Development, United Nations, New York and Geneva. UNCTAD, (2012), World Investment Report 2012: Towards a New Generation of Investment Policies, United Nations, New York and Geneva.
UNCTAD, (2004), World Investment Report 2004: The Shift Towards Services, United Nations Conference on Trade and Development, New York and Geneva.
UNCTAD, (1998), World Investment Report 1998: Trends and Determinants, United Nations, New York and Geneva.
Vernon, R., (1966) “International Investment and International Trade in the Product Cycle”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 80, No.2, 190-207.
Vernon, R.,(1974), “Competition Policy Toward Multinational Corporations”, The American Economic Review, Vol. 64, No. 2, 276-82.
Vijayakumar, N., Sridharan, P., ve Rao, K. C. S., (2010), “Determinants of FDI in BRICS Countries: A Panel Analysis”, International Journal of Business Science and Applied Management, Vol. 5, No. 3, 1-13.
Voutilainen, T., (2005), “Foreign Direct Investment (FDI) Theories Explaining the Emergence of Multinational Enterprises (MNEs), Who, Where and Why”, Seminar in Strategy and International Business, 28.01.2005.
World Bank, (2013), “World Development Indicators”, Updated 15 April 2013. http://data.worldbank. org/data-catalog/world-development-indicators (Erişim tarihi: 20.04.2013).
Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu, (1954), T.C. Resmi Gazete, 6224, 18 Ocak 1954.
Yerdelen, Tatoğlu F., (2012), Panel Veri Ekonometrisi Stata Uygulamalı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul.