Yerelciliğin Zirvesi: 1920’de Erzurum’da Halk Hükümeti Girişimi

Yerelcilik, bir ülkede bölge, eyalet, il gibi ulus altı birimlerin alt özelliklerinde buluşmuş bireylerin kendi bölgelerinde yönetimlerini belirleme hakkına sahip olmasını savunan düşüncedir. Özellikle ulusal bütünlüğün sağlanması aşamasından önce karşılaşılan yerelciliğin ilginç bir örneği Türkiye’de Kurtuluş Savaşı sırasında Erzurum’da yaşanmıştır. 1920 yılında Erzurum’da bir halk hükümeti kurulması amacıyla başlatılan girişim Millî Mücadele kadrolarını hayli uğraştırmıştır. Propagandasını Albayrak gazetesinin yürüttüğü harekete Erzurum milletvekilleri ve bazı Müdafaa-i Hukuk üyeleri de destek olmuştur. Erzurum halkının mevcut askerî ve mülkî kadroların kötü yönetiminden bıktığı ve kurtuluşu ancak kendilerinin oluşturacağı bir yönetimde gördükleri şeklinde temellendirilen halk hükümeti girişimi, oralı olmayan kamu görevlilerinin Erzurum’da görev yapmasına karşı çıkmıştır. Bölgeci hareketi kurgulayanların Rusya’daki Bolşevik devrimden etkilendikleri görülmektedir. Ancak hareketin ideolojik yönü zayıf olup salt bir coğrafî yerelcilik niteliği baskındır. Bununla birlikte o sırada Rusya’da bulunan eski İttihat ve Terakki lideri Enver Paşanın da olayda teşvik edici etkisinin olduğu açıktır.

Anahtar Kelimeler:

Yerelcilik, Bölgecilik, Halk Hükümeti, Erzurum, Bolşevizm

The Summit of Localism: Public Government Initiative (PGI) in Erzurum, in 1920

Localism can be defined as the thought that defending having the right of determining their management in their own areas for individuals’ in subfeatures. An interesting example of the localism, especially before encountered in order to achieve the national unity took place in Erzurum in Turkey during the War of Independence. The initiative for the establishment of a self government in Erzurum in 1920 caused to the staff of National Movement a lot of tiring effort. The propaganda of initiative was carried out by the newspaper Albayrak and supported by deputies and some members of the Defence of Rights. Erzurum people were tired of the bad management of existing military and civilian staff and saw that liberation were expected to be realized by the government created by themselves. Because of this, they opposed to public officials who were not from Erzurum. It is seen that the proponents of the localist movement were influenced by the Bolshevik revolution in Russia. Although the ideological direction of the movement was weak, purely geographical nature of localism was dominated. In addition to this, it is clear that the leader of the former Union and Progress Enver Pasha who was in Russia at that time provided incentive effects to this movement.

Keywords:

Localism, Regionalism, Self Government, Erzurum, Bolshevism,

PDF

___

Akbal, İsmail, “Milli Mücadele Yıllarında Muhalif ve Bolşevizm Karşıtı Bir Vali: Kapancızâde Hamit Bey”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı:48, Cilt: 29, 1-28, 2010.
Akbulut, Dursun Ali, Albayrak Olayı, Temel Yayınları, İstanbul, 2006.
Akbulut, Dursun Ali, Atatürk Dergisi/Journal of Atatürk, Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Cilt 1, Sayı 3, 1989.
Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Cilt 1-2, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 1998.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara, 1989.
Avcıoğlu, Doğan, Millî Kurtuluş Tarihi-1838’den 1995’e, İkinci Kitap, Tekin Yayınevi, 3. Basım, İstanbul, 1978.
Çam, Esat, Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınları, 9. Basım, İstanbul, 2005.
Çetin, Halis(Ed.), Siyaset Bilimi, 3. Baskı, Orion Kitabevi, Ankara, 2012.
Devlet Planlama Teşkilatı Dünyada Küreselleşme ve Bölgesel Bütünleşmeler Alt Komisyonu Raporu, Ankara, 1993.
Duman, Hasan, Osmanlı –Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri (1828-1928), Cilt 1, Yay. Yok, Ankara, 2000.
Dursun, Davut, Siyaset Bilimi, 6. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2012.
Dursunoğlu, Cevat, Millî Mücadelede Erzurum, Y. Yok, Emek Matbaacılık, 2. Baskı, 1998.
Evsile Mehmet, Millî Mücadele Tarihi, Etüt Yayınları, 1. Baskı, Samsun, 2012.
Goloğlu, Mahmut, Erzurum Kongresi, Nüve Matbaası, Y. Yok, Ankara,1968.
Güneri, Süleyman Necati, Hatıra Defteri, Haz: Ali Birinci, Erzurum Kitaplığı, 1. Baskı, İstanbul, 1999.
İnce, Murat, Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 1 (2009), 259-275.
Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimiz, Cilt 4, Emre Yayınları, 5. Baskı, İstanbul, 2000.
Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimizde İttihat Terakki ve Enver Paşa, Cilt 1, 1. Baskı, Emre Yayınları, İstanbul, 2001.
Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimizin Esasları, Emre Yayınları, İstanbul, 1995.
Kinross, Lord, Atatürk-Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitaplar Yayınevi, Türkçesi: Necdet Sander, 12. Basım, İstanbul, 1994.
Löwy, Michael, Ulusal Sorun, Enternasyonalizm ve Küreselleşme, Çev: Özlem Barın ve diğerleri, Yazın Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul, 2005.
Marshall, Gordon, Sosyoloji Sözlüğü, Çev.: Osman Akınhay, Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 2005. Milliyet, 8.5.1933.
Nur, Rıza, Hayat ve Hatıratım, Cilt 3, İşaret Yayınları, İstanbul, 1992.
Öncü, Ali Servet, Varlık Gazetesi (21 Ağustos 1921-31 Aralık 1923), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, No: 94087, Atatürk Ün., Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enst., Erzurum, 2000.
Özbudun, Ergun, 1921 Anayasası, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1992.
Özkaya, Yücel, Türk İstiklâl Savaşı ve Cumhuriyet Tarihi, Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi Yayını, Ankara, 1981.
Tanör, Bülent, Türkiye’de Kongre İktidarları, (1918-1920), Yapı Kredi Yay., İstanbul, 1998.
Topuz, Hıfzı, Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, 1. Basım, İstanbul, 2003.
Wicker, Hans Rudolf, “Kapitalizm, Devlet ve Milliyetçilik Arasındaki İç Etkileşimler”, İç. Siyaset Sosyolojisi Yazıları, Der: Meral Sağır, Serkan Akıllı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2004.