TÜRKÜN İŞ ZİHNİYETİ ÜZERİNE BİR DENEME

İktisat tarihi çalışmalarının alt alanı olan iktisat zihniyeti, Sabri F. Ülgener’den beri, iktisat tarihi ve iktisadi düşünce tarihi alanında Ahmet Tabakoğlu ve Ahmet G. Sayar gibi isimler hariç, üzerinde çok az çalışılan bir alan olmuştur. Osmanlı veya Türk iktisat zihniyeti olarak değinilen bu alan, M. Weber, W. Sombart ve R.H. Tawney’nin etkisiyle daha çok din üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır. Burada yapılmaya çalışılan açıklama ise toplumsal kültürü esas almıştır. Toplumsal kültür ile kastedilen Türkçe olarak dil, bütüncül ve tekilsel kültürdür. Türkçe’deki “iş”in dil ve iktisadi zihniyetteki izdüşümü ortaya konurken, Hüseyin R. Göktaş’ın Türkçe ve Murat Önderman’ın kolektivist ve tekilsel kültür ile sosyal kontrol hakkındaki görüşlerinden yola çıkılmıştır. Söz konusu kültür bağlamında Türkler için bir tarih dönemlendirmesi ve isimlendirme teklifi ile konu nihayete erdirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türk/Türkçe, İş, İktisat zihniyeti, Sosyal kontrol, Kolektivist kültür

An Essay on the Work Mentality of Turkish People

The economic mentality, which is a subfield of economic history studies, has been a little worked area on itself since Sabri F. Ülgener, except names such as Ahmet Tabakoğlu and Ahmet G. Sayar in economic history and history of economic thought area. This area, referred to as the Ottoman or Turkish economic mentality, was tried to be explained more by religion with M. Weber, W. Sombart and R.H. Tawney's influence. The explanation to be made here is based on social culture. Social culture refers to language as Turkish, holistic and particularist culture. It is moved from Hüseyin R. Göktaş's Turkish as language and Murat Önderman's views on collectivist and particularist culture and social control while it is presented economic mentality of the "work" in Turkish and its projection on language. In the context of culture, the subject has been finalized with a proposal for a history period and a naming for Turks.

Keywords:

Turkish, Work, Economic mentality, Social control, Collectivist culture,

PDF

___

Adanır, Oğuz. Eski Dünyaya Yeni Bir Bakış. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2010.
Altuğ, Taylan. Dile Gelen Felsefe. İstanbul: YKY, 2017.
Ayas, Güneş. Müzik Sosyolojisi: Sorunlar-Yaklaşımlar-Tartışmalar. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2015.
Aygül, Hasan H. Zihniyet Din ve İktisat. İstanbul: Açılım Kitap, 2014.
Aytmatov, Cengiz. Toprak Ana. Çeviren Refik Özdek. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018.
Bachelard, Gaston. Mekânın Poetikası. Çeviren Alp Tümertekin. İstanbul: Kesit Yayınları, 1996.
Bion, Wilfred R. Experiences in Groups and Other Papers. New York: Brunner-Routledge, 2004.
Brusadin, Leandro B. “The Gift Theory of Marcel Mauss and the Potlatch Ritual.” The Routledge Handbook of Hospitality Studies içinde, editör Conrad Lashley, London: Routledge, ss. 298-310 (27.11.2017), 2016.
Buğra, Ayşe. Devlet ve İşadamları. Çeviren Fikret Adaman. İstanbul: İletişim, 2016.
Buğra, Ayşe. Devlet-Piyasa Karşıtlığının Ötesinde. Çeviren Bahadır Sina Şener. İstanbul: İletişim, 2010.
Butor, Michel. Michel Butor Üstüne Doğaçlamalar. Çeviren İsmail Yerguz. İstanbul: YKY, 1996.
Dellaloğlu, Besim F. Modernleşmenin Zihniyet Dünyası: Bir Tanpınar Fetişizmi. Ankara: Kadim, 2016.
Dellaloğlu, Besim F. Toplumsalın Yeniden Yapılanması. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1998.
Dellaloğlu, Besim F. Zamanın İçinden Zamanın Dışından. Ankara: Heretik Yayınları, 2017.
Demir, Gökhan Y. Sosyal Bir Fenomen Olarak Dilin Belirsizliği. İstanbul: İthaki, 2015.
Deutscher, Guy. Dilin Aynasından. Çeviren Cemal Yardımcı. İstanbul: Metis, 2013.
Duben, Alan. “The Significance of Family and Kindship in Urban Turkey.” Sex Roles, Family and Community in Turkey içinde, editör Çiğdem Kağıtçıbaşı, Bloomington: Indiana University Turkish Studies, ss. 73-100, 1982.
Göçer, Kenan. “Ahiliği Potlaç Kültürü Üzerinden Yeniden Düşünmek.” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sy. 37 (2017): 465-476.
Göçer, Kenan. “Armağan Kültürü Açısından Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nün İktisadi Zihniyeti Üzerine.” Sosyoloji Divanı, sy. 10 (2017): 253-268.
Göçer, Kenan. “Kuran’daki Arz ve Dünya Kavramlarının Osmanlı İktisat Zihniyeti Üzerine Etkisi.” 15. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, 11-12 Eylül 2017, Gagauzya, Moldova, (2017d): 70-82.
Göçer, Kenan. “Melâmîliğin Türklerin İktisat Zihniyeti Üzerindeki Uzun Dönem Etkisi.” Türk Dünyası Araştırmaları 115, sy. 227 (2017): 115-132.
Göka, Erol. Türk Grup Davranışı. Ankara: Aşina Kitaplar, 2006.
Göka, Erol. Türklerde Liderlik ve Fanatizm. İstanbul: Timaş, 2009.
Göka, Erol. Türklerin Psikolojisi. İstanbul: Timaş, 2011.
Gökalp, Ziya. Türk Uygarlığı Tarihi. Hazırlayan Yusuf Çotuksöken. İstanbul: İnkilâp Kitabevi, 1991.
Göktaş, Hüseyin Rahmi. Bensenog Türkçenin Ruhu. İstanbul: Külliyat Yayıncılık, 2016.
Göktaş, Hüseyin Rahmi. Runa Simi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
Göktaş, Hüseyin Rahmi. Zihin Evreni. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
Heper, Metin. Türkiye’de Devlet Geleneği. Çeviren Nalan Soyarık. İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2015.
Hürriyet Gazetesi, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/turkiyedekiisletmelerin-yuzde-95i-aile-sirketi-40599291 (29.05.2018).
Hofstede, Geert, Gert J. Hofstede ve Michael Minkov. Cultures and Organizations: Software of the Mind. New York & Chicago: McGrawHill, 2010.
İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: YKY, 2003.
İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1996.
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, Kanun No: 5018, Resmî Gazete Tarih: 24.12.2003, Sayı: 25326.
Karatani, Kojin. Dünya Tarihinin Yapısı. Çeviren Ali Karatay. İstanbul: Metis, 2017.
Le Goff, Jacques. Ortaçağda Entelektüeller. Çeviren Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
Mauss, Marcel. Sosyoloji ve Antropoloji. Çeviren Özcan Doğan. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2006.
Mautner, Thomas. “Particularism.” The Penguin Dictionary of Philosophy, London: Penguin Books, 1997.
Muhasebei Umumiye Kanunu, Kanun No: 1050, Resmî Gazete Tarih: 9.6.1927, Sayı: 606.
Önderman, Murat. “Türkiye’de Tekilci Kültür, Hukukilik ve Armağan Ekonomisi.” İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, sy. 25 (2001): 157-208.
Önderman, Murat. Sosyo-Kültürel Bir Fenomen Olarak Utanç. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2009.
Önderman, Murat. Türkiye’de Devlet Sosyal Kontrol ve Öznellik. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2007a.
Önderman, Murat. Türkiye’de Paranoid Ethos. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2007b.
Polanyi, Karl. Büyük Dönüşüm. Çeviren Ayşe Buğra. İstanbul: İletişim, 2016.
Rehn, Alf. “Gifts, Gifting and Gift Economies.” The Routledge Companion to Alternative Organization içinde, editör Martin Parker v.dğr., London: Routledge, 195-209, (27.11.2017), 2013.
Roux, Jean-Paul. Türklerin Tarihi Pasifik'ten Akdeniz’e 2000 Yıl. Çeviren Lale Arslan Özcan. İstanbul: Kabalcı, 2015.
Sayar, Ahmet G. Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2000.
Sayar, Ahmet G. Osmanlı’dan 21. Yüzyıla. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2001.
Saydam, M. Bilgin. Deli Dumrul’un Bilinci. İstanbul: Metis, 2013.
Sombart, Werner. Yahudiler ve Modern Kapitalizm. Çeviren Sabri Gürses. İstanbul: Küre, [1902] 2016.
Sunar, Lütfi. “A Weberian Critique of Weber: Re-Evaluation of Sabri F. Ülgener’s Studies on Socio-Economic Structure of Turkey.” Economics and Political Economy 2, sy. 1 (2015): 186-196.
Sunar, Lütfi. “Weber’in İktisat Sosyolojisi: Uygarlığı Anlamanın Anahtarı Olarak İktisadi Zihniyet.” Sosyoloji Konferansları, sy. 45 (2012): 19-42.
Tabakoğlu, Ahmet. İktisat Tarihi. İstanbul: Kitabevi, 2005a.
Tabakoğlu, Ahmet. İslâm İktisadı. İstanbul: Kitabevi, 2005b.
Tabakoğlu, Ahmet. Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
Tahir, Kemal. Devlet Ana. İstanbul: İthaki, 2018.
Tanpınar, Ahmet Hamdi. Sahnenin Dışındakiler. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1999.
Tawney, Richard H. Religion and the Rise of Capitalism. New York: Harcourt, Brace and World Inc., [1926] 1954.
Türk Dil Kurumu, “büyük ünlü uyumu”, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ content&id=177:Buyuk-Unlu-Uyumu&catid=50:yazmkurallar (7.05.2018).
Türk Dil Kurumu, “küçük ünlü uyumu”, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ content&view=article&id=178:Kucuk-UnluUyumu&catid=50:yazm-kurallar&Itemid=132 (7.05.2018).
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Kanun No: 2709, Resmî Gazete Tarih: 9.11.1982, Sayı: 17863 (Mükerrer).
Ülgener, Sabri F. İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. İstanbul: Derin Yayınları, [1951] 2006.
Ülgener, Sabri F. Zihniyet ve Din: İslâm Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı. İstanbul: Derin Yayınları, [1981] 2015.
Weber, Max. The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Çeviren Talcott Parsons. London & New York: Routledge, [1904] 2005.
White, Jenny B. Para ile Akraba. Çeviren Aksu Bora. İstanbul: İletişim, 2015.