OSMANLI DÖNEMİNDE SELANİK’TE İNŞA EDİLEN SON MABET: HAMİDİYE CAMİİ

Öz Osmanlı Devleti’nin batıya açılan kapısı olan Selanik, yirminci yüzyılın başında mimari açıdan olduğu kadar banisinin sıra dışı kabul edildiği bir mabedin yükselişine tanıklık etmiştir. Kentin doğu surlarının dışında gelişen ve yalılarıyla ünlü Hamidiye Mahallesinde1901’de inşasına başlanan Hamidiye/Yeni Cami on bir ay sonra 1902’de ibadete açılmıştır. Söz konusu cami Hamidiye mahallesinde ikamet eden Yahudilerin ihtida etmelerinin şerefine fes tüccarı Ahmet Kapancı tarafından inşa edilmiştir. Selanik’in modern mahallesinde ortaya çıkan bu yeni cemaatin ihtidası, dönemin yöneticileriyle halkı ikna etmemiş olmalıdır. O yüzden devlet ricali söz konusu cemaati içinde kuşkuyu barındıran “avdeti” sıfatıyla isimlendirmeyi yeğlemiştir. Bu kuşkuyu taç kapıdaki kitabede açıkça görmek mümkündür. Caminin mimarı, taç kapının sol tarafında yer alan kitabeye göre, İtalyan Vitaliano Poselli’dir. Poselli Selanik’te kilise, cami ve birçok köşkün yanı sıra kamu binalarında imzası bulunan bir mimardır. Kare planlı harim kısmı dört duvara oturan kubbeyle örtülmüştür. Son cemaat yeri harimin kare görünümünü dikdörtgene çevirmiştir. 1912’ye kadar cami ibadete açık kalmıştır. 1924’te Anadolu’dan Selanik’e gelen Rumlara bir süreliğine ev sahipliği yapmıştır. Minaresi yıkılarak 1963’e kadar Arkeoloji Müzesi olarak kullanılmıştır. Caminin genel görüntüsü mimaride etkilenme döneminin izlerini taşımakla birlikte esas etkinin cümle kapsını çevreleyen unsurlarda, minarede ve pencerelerin tasarımında meydana geldiği gözlenmiştir. Bununla birlikte cümle kapısının üstünü süsleyen at nalı şeklindeki kemeri ile dört cephede yer alan pencerelerin beş sütun üzerine oturan iki şeritli kemerleri Endülüs mimarisi etkisindedir. Özetle Selanik Hamidiye Camii klasik İslam mimarisinden etkiler taşımakla beraber Neo-Gotik ve etkilenme döneminin diğer özelliklerini taşıdığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Selanik, Hamidiye Camii

PDF

___

1.Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi COA., Plan Kroki Proje ve Haritalar [PLK. P., 1339] COA.,Yıldız Esas Evrak Defterleri [YEE.d.410/3, (07.03.1905/30.Z.1322)] COA.,Yıldız Esas Evrak Defterleri [Y.EE.d.410/5, (09.04.1902/30.Z.1319) COA.,Yıldız Esas Evrak Defterleri [YEE.d.410/6, (07.03.1905/30.Z.1322)] COA.,Yıldız Esas Evrak Defterleri [YEE.d.410/7, (07.03.1905/30.Z.1322)] COA., Yıldız Esas Evrak Defterleri [Y.EE.d.410/9, (09.04.1902/30.Z.1319)] COA., Hazine-i Hassa Tahrirat Kalemi [HH.THR., 208/30, lef 1, 2(15 Râ 1307/9.XI.1889)] COA.,Hazine-i Hassa Tahrirat Kalemi [HH.THR., 208/31, lef 3(17 Câ 1307/9.I.1890)]

2.Yayımlanmış Eserler Aksoy, A. (2003).Yunanca-Türkçe/Türkçe-Yunanca Sözlük,İstanbul:Alfa Yayınları. Basil, G. C. (1994).“Selanik” Doğu Akdeniz’de Liman Kentleri 1800-1914, Ed. Çağlar Keyder, Y. Eyüp Özveren, Donald Quataert, Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Bayram, S. (2017). Osmanlı Döneminde Selanik Limanı: 1869-1912, Ankara:TTK. ColonasV. (2001).“Mimari Dönüşümler”, Selânik 1850-1918, Çev. Cüneyt Akalın, Der.:GillesVeinstein, İstanbul:İletişim Yayınları. Dimitriadi, V. (1983). TopogarafiaTisThessalonikis Kata Tin EpohiTisTurkokratias 1430-1912,Thessaloniki:Ekdodikosİkos. Ebussuûd. (2006). Ebussuûd Tefsiri, Ter: Ali Akın, C. I-XII, İstanbul:Boğaziçi Yayınları. Eflatun. (1985).Devlet, İstanbul:Remzi Kitabevi. Gardin, N. vd. (2006).Larousse Semboller Sözlüğü, Çev: Beyza Akşit, İstanbul:Bilge Kültür Sanat. Grabar, O. (2010). İslam Sanatının Oluşumu, Çev. Nuran Yavuz, İstanbul:Kanat Kitap. Jung, C. G. (2015). İnsan ve Sembolleri, Çev: Hatice Mukadddes İlgün, İstanbul:Kabalcı Yayınları. Küçük, A. (1992). Dönmeler Tarihi, Ankara:Rehber Yayıncılık. Küçük, A., Tümer, G., Küçük, M. A. (2011).Dinler Tarihi,Ankara:Berikan Yayınevi. Eliade, M. (2005). Dinler Tarihi, Çev. Mustafa Ünal, Konya:SK Yayınları. Molho, R. (2015). Selanik Yahudileri 1856-1919 Özel Bir Cemaat, Çev: Panayot Abacı, İstanbul:Bağlam Yayıncılık. Sami, Ş. (1989). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul:Çağrı Yayınları. Şenyurt, O. (2016). “Selanik Hamidiye Cami: II. Abdülhamit Döneminde Mimaride Geleneksel Yaklaşımlar ve Oryantalizm”, KOSBED, 31, ss. 185-208. Turani, A. (1975). Sanat Terimleri Sözlüğü, Ankara:Toplum Yayınevi. Veinstein, G. (2001). “Seküler Bir Paradoks”, Selânik 1850-1918, Çev: Cüneyt Akalın, Der.:Gilles, Veinstein, İstanbul:İletişim Yayınları. 3.SözlüKaynaklar Osman İsmailoğlu, 12.02.1949, Samana(Kumçiftliği), Batı Trakya, Yunanistan, Selanik Makedonya-Trakya Müslümanları Eğitim ve Kültür Derneği Başkanı 4.İnternet Kaynakları https://www.batitrakya.org/yazar/aydin-bostanci/unutulmus-osmanli-mirasi-selanik-iskele-camii.html, 21 Temmuz 2018’de edinilmiştir. http://selanikgezirehberi.blogspot.com/2013/02/yeni-camii.html,21 Temmuz 2018’de edinilmiştir. https://twitter.com/nataliavazyan/status/674332915900223489,21 Temmuz 2018’de edinilmiştir. https://www.aksam.com.tr/dunya/selanikte-90-yil-sonra-3-kisiyle-ilk-namaz/haber-233568,21 Temmuz 2018’de edinilmiştir. https://www.batitrakya.org/bati-trakya-haber/selanikteki-yeni-camiide-90-yil-sonra-namaz-kilindi.html,21Temmuz 2018’de edinilmiştir. https://www.batitrakya.org/bati-trakya-haber/selanik-yeni-camide-bayram-namazi.html,23 Ağustos 2018’de edinilmiştir. http://alirizasigirci.blogspot.com/2013/05/selanik-donmelerinin-camisi-camiye-mi.html,21 Temmuz 2018’de edinilmiştir. https://masonlar.org/masonlar_forum/index.php/topic,13681.msg87891.html?PHPSESSID=56ebbf7ad1f7fa407c8405de494ffc9b#msg87891,21 Temmuz 2018’de edinilmiştir. http://alirizasigirci.blogspot.com/2013/05/selanik-donmelerinin-camisi-camiye-mi.html,21 Temmuz 2018’de edinilmiştir.