Meruyert KAYGUSUZ, Habibe KAHVECİOĞLU SARI, Fatoş ARĞUN

KÜLTÜREL MİRASIMIZ YAĞLI GÜREŞ SPORUNUN GELENEKSEL GİYSİSİ KİSPET

Öz Türkiye'de yaklaşık 650 yıllık bir geleneğe sahip olan yağlı güreşler, kendine özgü milli ve dini törenlerin yapıldığı ve günümüzde halen devam eden geleneksel sporlardan biridir. Bu etkinliklerde duaların okunması, pehlivanların birbirine selam vermesi ve kispet giymesi gibi geleneksel uygulamalar halen devam etmektedir. Yüzyıllar öncesinden günümüze kadar gelen yağlı güreşin tek değişmeyen giysisi kispet, el sanatları yaratıcılığının sergilendiği, güreşin olmazsa olmazı en önemli ögesidir. Kispeti güreşçinin vücuduyla uyumlu olarak kesmek ve dikmek ustadan çırağa geçen bir kispetyapımcılığı zanaatının en önemli kısmıdır. Maalesef günümüzde geleneksel kispet ustalığına olan ilginin azalması bu zanaatın genç kuşaklara aktarılmasını olumsuz etkilemektedir. Bu çalışmada, yağlı güreş ve kispet tarihi, kispet dikiminde kullanılan derinin özellikleri, kispet kalıbının çıkartılması, kispet dikimi, süslenmesi ve kullanım sonrası bakımı konuları ele alınmıştır.Ayrıca, Denizli'lidünya ve olimpiyat şampiyonu Hasan Güngör ve Kırkpınar Başpehlivanı Hasan Şahin’in ailesi ile karşılıklı görüşme tekniği kullanılarak pehlivanlar, o dönemin güreş müsabakaları ve kispet hakkında bilgileralınmış ve fotoğraflarla belgelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

El Sanatları, Yağlı Güreş

PDF

___

Kaynak kişiler: Mustafa Şahin (Hasan Şahin’in oğlu), 1965 Çameli/ Denizli doğumlu, Lise mezunu, Yağlı Güreş Hakemi, Denizli. Nuray Şahin (Hasan Güngör’ün kızı), 1967, Denizli doğumlu, Lisemezunu, ev hanımı. Şaban Yılmaz, 1974, Denizli/ Çameli doğumlu. Deri kalıp ve dikim ustası.

Kaynaklar: ANONİM, 2015. http://www.sozcu.com.tr/2015/gunun-icinden/kispet-nedir-kirkpinar-gurescilerin-azgecilmez-giysisi-kispet-891395/ (erişim tarihi 18.05.2018). ANONİM, 2018. https://www.haberler.com/sindirgi-gures-muzesi-icin-calismalar-basladi-10515088-haberi/ (erişim tarihi 19.04.2018). ANONİM, 2018a. https://pehlivanblog.wordpress.com/category/0028-kispetin-muhafazasi/ (erişim tarihi 15.05.2018). ARSEVEN, C.E., 1965, Sanat Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 3. baskı, Cilt II, s.1099. ATASEVER VE ERDEM, 2008. Manda yetiştiriciliği ve Türkiye’deki geleceği, OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(1), 59-64. AY, A., 2010. Kırkpınar Oil Wrestling Edirne, Turkey, three days thousands of wrestlers tons of olive oil since 1361, Edirne, 58p. AYAĞ, A., 1983. Türklerde Spor Geleneği ve Kırkpınar Güreşleri, Divan Yayınları, İstanbul. BAŞARAN, F.N., GÜRCÜM, B.H., 2011. The YağlıGüreş Tradition in Kırkpınar and the Last Master of Kıspet-Making, Folk Life, 49(2), 103-124. BİLAL, M.Q., SULEMAN, M., RAZİQ, A., 2006. Buffalo: Black Gold of Pakistan. LivestockRes. ForRural Development, 18(9), 128-138. BİLGİN, O., 1994. Kırkpınar Deyince,Motif Basım, İstanbul, 143s. ÇELEBİ E., 1314. Seyahatname, İstanbul, C. I, s.450-452. DEVELLİOĞLU, F., 2002. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat,Aydın Kitabevi yayınları, Ankara, s.522. DERVİŞOĞLU, M., 2012. Kırkpınar Güreşleri’nin Halkbilimsel Açıdan İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Edirne. DERVİŞOĞLU, M., 2018. Türk Güreşinde Kispet, Kispet Ustalığı ve Kispet Üzerine İnanışlar, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 204-222. GEMİCİ, F., 2016. Thetraditional clothes worn in the historical Kırkpınar oil-wrestling, International Culture, Art, Folklore Congress/Art Activities, 1 March 2016, Rostov-na-Donu, Russia, s.303-310. GÜL, M., TÜRKMEN, M., DOĞAN, A., SOYGÜDEN, A., 2015. LostTradition in KirkpinarOilWrestling: Importance of Kispet andCeremony of Kispet Wearing, International Journal of WrestlingScience, 5(1), 52-55. GÜVEN, Ö., 1992. Türklerde Spor Kültürü, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları, Ankara, 373 s. HARMANCIOĞLU M., DİKMELİK Y., 1993. Ham Deri, Yapısı, Bileşimi, Özellikleri. İzmir Ofset, İzmir, 342 s. IŞIK, N.O., 2018. Manda Derisi Budama Atıklarından Farklı Yöntemlerle Jelatin Üretilmesive Manda Jelatininin Reolojik Özelliklerinin Belirlenmesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 15 (03), 44-51. KAHRAMAN, A., 1989. Cumhuriyete Kadar Türk Güreşi, C. I, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara, 478 s. KAHRAMAN, A., 1995. Osmanlı Devleti’nde Spor,Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara, 125s. KANAR, M., 2008. Farsça Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul. s. 752. KOÇAK, E. ve BAYIR, R., 2009. Yağlı Güreş Yapan Robot Tasarımı ve Gerçekleştirilmesi, 5. Uluslararası İleri Teknolojiler Sempozyumu (IATS’09), 13-15 Mayıs 2009, Karabük, Türkiye. KOÇU, R. E., 1967. Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları:1 Başnur Matbaası, Ankara, s.157. KOYUNCU, F. 2011. Koca Yusuf Görmeliydi, Dünya ve Olimpiyat Şampiyonu Hasan Güngör Kitabı. Denizli Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli. NANDA, A.S., ve NAKAO, T., 2003. Role of buffalo in the socioeconomic development of rural Asia: Current status and future prospectus. Journal of Animal Science, 74, 443-455. OĞUZ, M.Ö., 2008. Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Mirası, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara. ÖZBİL, A., 2009. Kispet ve Kispet Ustalığı, ActaTurcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, C. 1, sayı 2/2. SOYSAL, M.İ., 2009. Manda ve Ürünleri Üretimi, Tekirdağ, 245 s. SOYSAL, İ., KÖK, S., GÜRCAN, E.K., 2005. Mandalarda Alyuvar Potasyum Polimorfizmi Üzerine Bir Araştırma. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2), 189-193. Türk Dil Kurumu, 2018a, Büyük Türkçe Sözlük, Ankara. (www.tdk.gov.trerişim tarihi 25.05.2018) Türk Dil Kurumu, 2018b, Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü, Ankara. (www.tdk.gov.trerişim tarihi 25.11.2018) TOPTAŞ, A., 1993. Deri Teknolojisi, Sade Ofset Matbaacılık, İstanbul, 846 s. TOROS, K., 2015. Türkiye Cumhuriyeti Spor Tarihi, Ankara, 220 s. YAZOĞLU, A., 2014. Kıspet, Destan-ı Kırkpınar dergisi, 16, s.3. YILMAZ, S.,2013. Afyonkarahisar Yöresi Manda Yetiştiriciliği; Küçükçobanlı Köyü Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı,Aydın, 143 s.