Kelâmî Bir Problem Olarak Fiilî Sıfatlar

Bu çalışmada Allah ile âlem arasındaki ilişkiyi açıklayan fiilî sıfat kavramı, kâinatın işleyişinden hareketle yaratmanın nasıl ve hangi sıfatla gerçekleştiği ve fiilî sıfatların kaynağı olarak da tekvin meselesi ele alınmıştır. Ayrıca Selefiyye, Mu‘tezile, Eş‘ariyye ve Mâtürîdiyye mezhebinin konu hakkındaki fikirleri ve görüşlerinin ispatında başvurdukları istidlâl yöntemleri ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sıfat, fiilî sıfat, tekvîn, mükevven, kudret

THE ATTRIBUTES OF ACTION AS A KALAM THEOLOGICAL PROBLEM

This article examines the concept of attribute of action which explains the relationship between Allah and the universe, how and by which attribute the creation takes place based on the matter of operation of the universe. During this study, the takwin issue is also dealt with as origin of the attributes of action. Additionally, the opinions of Salafiyya, Mutezila, Ashariyya and Maturidiyya schools about this issues and their methods of inferences used to confirm their views are studied.

Keywords:

Attribute, attribute of action, takwin (creation), mukewwen (creature), power,

PDF

___

Abdulkâhir el-Bağdâdî; el-Fark beyne’l-fırak (trc. Ethem Ruhi Fığlalı), Ankara 1991.

Ali el-Kârî; Şerhü’l-Fıkhi’l-ekber (trc. Hüseyin Erdoğan; nşr. Abidin Sönmez-Ömer Dönmez), İstanbul ts.

Ali Sami en-Neşşâr; İslam’da Felsefî Düşüncenin Doğuşu (trc. Osman Tunç), İstanbul 1999, I-II.

Ammara, Muhammed; Mu‘tezile ve İnsanın Özgürlüğü Sorunu (trc. Vahdettin İnce), İstanbul 1998.

Aydınlı, Osman; İslam Düşüncesinde Aklileşme Süreci, Ankara 2000.

Beyazîzâde; İşarâtü’l merâm min İbârâti’l-İmâm (nşr. Yusuf Abdürrezzak), Kahire 1949.

Beyhakî; el-İ‘tikâd ve’l-hidâye ilâ sebîli’r-reşâd, Beyrut 1985.

Cüveynî, Ebü’l-Meâlî; el-İrşâd (nşr. Muhammed Yusuf Musa, Ali Abdülmunim Abdülhamid), Bağdat 1950/1369.

Çelebi, İlyas; “Sıfat”, DİA, XXXVII, ss. 100-106.

Ebü’l-Leys es-Semerkandî; Şerhü’l-Fıkhi’l-ebsât (nşr. Hans Daiber), Tokyo 1995.

Ebü’l-Muîn en-Nesefî; Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn (nşr. Hüseyin Atay), Ankara 1993, I-II.

---------; Bahrü’l-kelâm fî akâid-i Ehl-i İslâm (trc. M. Serin), Konya, 1329.

Ebü’l-Vefâ Teftazânî; Ana Konularıyla Kelâm (trc. Şerafeddin Gölcük), Konya 2000.

Ebü’l-Yüsr Pezdevî; Ehl-i Sünnet Akaidi (trc. Şerafeddin Gölcük), 1983.

Eş‘arî, Ebü’l-Hasan el-; Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn (nşr. Hellmut Ritter), Wiesbaden 1980.

Fahreddîn er- Râzî; el-Muhassal (trc. Hüseyin Atay, Kelam’a Giriş), Ankara 1978.

---------; Levâmiü’l-beyyinât şerhu esmâi’llahi teâlâ ve’s-sıfât, Mısır 1323.

Gazzâlî; el-iktisâd fil i‘tikâd (trc. Ömer Dönmez), İstanbul ts.

---------; Esmâ’ül Hüsnâ Şerhi (trc. M. Ferşat), İstanbul ts.,

Giridî, Sırrı; Nakdu’l-Kelâm fî Akâidi’l-İslâm, Kostantiniye 1302.

Hasan Cârullah, Zühdî; el-Mu‘tezile, Beyrut, 1990.

Huleyf, Fethullah; Kitabu’t-Tevhîd, “mukaddime”, Beyrut 1976.

Işık, Kemal; Mu‘tezilenin Doğuşu ve Kelami Görüşleri, Ankara 1967.

İbn Ebi’l-İzz; Usûlü’l-Akîdeti’l-İslâmiyye, Beyrut 1987.

İbn Fûrek; Mücerredü Makâlâti’ş-şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’arî, (nşr. Daniel Gimaret) Beyrut 1987.

İbn Hazm; el-Fasl fî’l-milel ve’l-ehvâi ve’n-nihâl, Mısır 1899, I.

İbn Hümâm; el-Müsâyere, Kahire 1899.

İbn Teymiyye; İbn Teymiyye Külliyatı, (trc. M. Sait Şimşek, Ahmet Önkal-İ. Hakkı Sezer), İstanbul 1988, III.

---------; İsim ve Sıfat Tevhidi, (nşr. Abdulvahid Metin), İstanbul ts.,

İsmail Hakkı İzmirli; Yeni İlm-i Kelâm (nşr. Sabri Hizmetli), Ankara 1982.

Kâdî Abdülcebbâr; Şerhü’l-Usûli’l-hamse (nşr. Abdülkerim Osman-Ahmed Ebû Hâşim), Kahire 1988.

Karadaş, Cağfer; Bâkıllâni’ye göre Allah ve Âlem Tasavvuru, Bursa 2003.

Keskin, Halife; İslam Düşüncesinde Allah- Âlem İlişkisi, İstanbul 1996.

---------; “İslâm Kelamında İlâhi Sıfatlar ve Yaratma”, Çukurova Ü.İ.F.D., s. 1, c.1, 2001, s. 69-91.

Koçyiğit, Talat; Kelâmcılarla Hadisciler Arasındaki Münakaşalar, Ankara 1984.

Lekkânî; Şerhu cevheri’t-tevhîd, Mısır 1955.

Mâtürîdî; Kitâbü’t-Tevhîd (trc. Bekir Topaloğlu), Ankara 2002.

Nesefî, Ebül-Berakât; el-Umde (trc. Temel Yeşilyurt, İslam İnancının Ana Umdeleri) Malatya 2000.

Nureddîn es-Sâbûnî; el-Bidâye fî usûli’d-dîn (trc. Bekir Topaloğlu, Mâturidiye Akâidi), Ankara 1998.

Özler, Mevlüt; İslâm Düşüncesinde Tevhîd, İstanbul 1995.

Sübkî; es-Seyfu’l-meşhûr fî Şerhi Akîdeti Ebî Mansûr (nşr. ve trc. M. Saim Yeprem), İstanbul 2000.

Şehristâni; el-Milel ve’n-nihâl, (nşr. Abdulemir Ali Mehnâ-Ali Hasan Fâgur), Beyrut 1410/1990, I.

Şeyhizâde; Nazmu’l-ferâid ve cem‘ul-fevâid, Mısır ts.

Teftazânî; Şerhu’l-Akâid (trc. Süleyman Uludağ), İstanbul 1999.

Topaloğlu, Bekir; “Allah”, DİA, II, ss. 471-489.

Türkgülü, Mustafa; Kelam İlmi, Ankara 199.

Yeprem, M. Saim; İrade Hürriyeti ve İmam Mâtürîdî, İstanbul 1997.

Yurdagür, Metin; Allah’ın Sıfatları, İstanbul 1984.

Yücedoğru, Tevfik; “Tekvin”, DİA, XL, ss. 388-390.

---------; Geçmişten Günümüze İlim ve Din Açısından Yaratılış, Bursa 2006.